تلخ و شيرين هاي موسيقي در سالي كه گذشت

 اتفاق هاي تلخ درسال 84 متاسفانه زياد بود؛ سال نو با درگذشت كامران داروغه نوازنده كمانچه و اسماعيل نواب صفاشاعر وترانه سراي نامي آغاز شد و به فاصله اندكي فريدون ناصري ،رهبر اركستر سمفونيك و حسين عمومي، صاحب نظر موسيقي آوازي ونيز به قافله رفتگان پيوستند.

گذشته از تلخي هاي سفر بي بازگشت بزرگان كه في النفسه تلخ و ناگوار است اتفاقات ديگري نيز در حوزه موسيقي در اين سال رخ داد كه چندان خوشايند نبود.بدون شك رفتن علي رهبري از ايران و ترك اركستر سمفونيك تهران را مي توان يكي از تلخ ترين ها ارزيابي كرد.وي شرايط نامطلوب موسيقي كشور ومشكلات لاينحل  اركستر را تاب نياورد و پس از اندك زماني اين اركستر و ايران را ترك كرد.

اما وي با نوشتن نامه اي سرگشاده به مشكلات اساسي موسيقي در ايران به طور اعم و مسائل اركستر سمفونيك به طور اخص اشاره كرده و گفته بود كه درصورت برطرف شدن اين مشكلات براي خدمت به فرهنگ و هنر مملكت باز خواهد گشت.

در مقابل برگزاري كنسرت اركستر سمفونيك به رهبري علي رهبري و اجراي سمفوني شماره نهم بتهوون توسط اين اركستررا بايد از اتفاقات شيرين به حساب آورد.همچنين كنسرت عليزاده -شجريان كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت.

سال 84 سالي بود كه مجوزها سخت تر از هميشه صادر شد و گواه آن تعداد كم كنسرت هاي برگزار شده در مقايسه با سال هاي گذشته  است. امسال اجراي گروه هاي موسيقي پاپ از هميشه كمتر بود و هنرمندان و گروه هاي سرشناس اين شاخه از موسيقي ايران همچون گروه موسيقي " آريان"،" عليرضا عصار" و " محمد اصفهاني" در تهران كنسرت ندادند، اگرچه اين گروه ها در شهرهاي ديگر به خصوص جزيره كيش برنامه هايشان را به صحنه بردند.اين مسائل را نيز بايد جزو جريانات تلخ حوزه موسيقي بدانيم. 
 در عرصه موسيقي سنتي هم جز شجريان، گروه هاي ديگر يا همچون هميشه كنسرت هاي خود را در خارج از ايران برگزار كردند، يا همچون گروه موسيقي كامكارها كنسرت ندادند و اعلام كردند كه بعد از اين هم ديگر كنسرت برگزار نمي كنند. گروه موسيقي عارف هم به سرپرستي "پرويز مشكاتيان" امسال به صحنه نرفت. شهرام ناظري هم كنسرتش را در ايران فقط در شهر بم برگزار كرد. اگرچه در اين ميان چند گروه موسيقي سنتي كه سالها وعده حضورشان داده شده بود، امسال به صحنه آمدند كه از جمله آنها مي توان به اركستر "مضرابي" و اركستر موسيقي "تخت جمشيد" اشاره كرد.
تكليف گروه هاي موسيقي راك هم كه سالهاست مشخص شده است و ظاهرا قرار نيست جايي جز زيرزمين ها و در بهترين شرايط تالارفارابي دانشگاه هنر پذيراي آنها باشد. اگرچه اين گروه ها هيچوقت از پاي ننشسته اند و پيوسته به فعاليتشان  در اين عرصه ادامه داده اند.

كنسرت هاي موسيقي سنتي
در ميان كنسرت هاي موسيقي سنتي برگزار شده در سال 84، كنسرت شجريان مهم ترين كنسرت برگزارشده محسوب مي شود. استاد مسلم آواز ايران در حالي كنسرتش را برگزار كرد كه كمتر كسي انتظار برگزاري آن را داشت.
او به همراه "حسين عليزاده"،"كيهان كلهر" و پسرش "همايون" در سالن 3000 نفري وزارت كشور از هشتم تا چهاردهم آذرماه  به اجراي برنامه پرداخت.

در بخش نخست اين كنسرت، حسين عليزاده هر شب به صورت بداهه به تكنوازي مي پرداخت.  پيش‌درآمد دشتي از يوسف فروتن، ساز و آواز، يك تصنيف قديمي با شعري از مولانا، ساز و آواز و "بزن آن زخمه" با شعري از دكتر شفيعي كدكني از ساخته‌هاي حسين عليزاده از برنامه هاي پس از بداهه نوازي بود. بخش دوم با مقدمه "روح الارواح" شروع شد . به علاوه يك قطعه سازي و آوازي برگرفته ازشعر سعدي، چهارمضراب از حسين عليزاده به همراه آواز، تصنيف قديمي، آواز افشاري، ضربي افشاري، ساز و آواز و دستي افشان از عليزاده نيز اجرا شد.
دو تصنيف "دوش دوش دوش" نيز از علي اكبرخان شيدا در افشاري به روايت "عبداله دوامي" و "مرغ سحر" ساخته مرتضي خان ني‌داوود با شعر بهار پايان‌بخش اين كنسرت بود كه بعد از اصرار مخاطبان اجرا شد.
از نكاتي كه مي توان در حاشيه كنسرت شجريان مطرح كرد ، قيمت بليت هاي اين كنسرت بود كه البته در طول روزهاي برگزاري به نوعي از حاشيه به متن آمد. بليت هاي اين كنسرت كه از روز اول به صورت بازارسياه  به قيمت هاي 40 هزار تومان فروخته شد تا روزهاي  آخر به 100 هزار تومان هم رسيد. اين در حالي است كه قيمت اعلام شده بليت ها از 8 تا 15 هزار تومان بود. عليرغم اينكه از روز اول اغلب رسانه هاي كشور به فروش بليت هاي شجريان در بازار سياه اشاره كردند، برگزار كنندگان اين برنامه نتوانستند از فروش بليت ها به اين شكل جلوگيري كنند.
اگرچه برگزاري اين كنسرت اتفاقي قابل تامل بود امابازار سياه بليت، هرج و مرج وضعف هاي مديريتي دربخش هاي مختلف اجرايي آن باعث شد تا انتقادهاي بسياري ازاهالي هنر را در پي بياورد ودر كل بايد گفت كه اين مسائل موجب شدتاشيريني اجراي مسلط و خوب شجريان و عليزاده و به طور كلي زايل شود.
اما شهرام ناظري كه سال گذشته به همراه گروه موسيقي عارف به سرپرستي "پرويز مشكاتيان" به اجراي برنامه پرداخت، امسال كنسرتي را برگزار نكرد. او در مورد دليل برگزار نكردن كنسرت در ايران مي گويد: ما كه دوست نداريم همه‌اش در خارج از كشور كنسرت دهيم. اما ‌آنجا همه چيز طبق ضوابط است. براي من در شهر پاريس برنامه‌اي گذاشتند كه قيمت آن 16فرانك بود و من از اين قيمت پائين بسيار متعجب بودم كه مسئولان سالن گفتند دولت براي حمايت از برنامه‌هاي هنري مثل اين اجرا بودجه (سوبسيد) مي‌دهد تا روند اجراي آثار هنري لطمه نبيند. اما در ايران خشك و تر با هم مي‌سوزند و به دليل جو تجاري موجود، ارائه آثار هنري با تجاري فرقي ندارد.
او ادامه مي دهد: اگر سوبسيد و سالن‌هاي لازم وجود داشته باشد، مردم مجبور نيستند با قيمت‌هاي بالا بليت بخرند و دليل اين كه قيمت بليت‌ها بالا مي‌رود، بالا رفتن اجتناب‌ناپذير مخارج كنسرت است. قيمت يك اجاره سالن، رقم بالايي است. چندي قبل قرار شد سالني را به قيمت 4 ميليون به ما اجاره دهند. زماني كه سالن را ديديم گفتم اينجا با گاراژ فرقي ندارد! به همين دليل هم ديگر رغبتي براي اجراي كنسرت ندارم . بعد از كنسرت سعدآباد، حداقل مي‌توانستم چند كنسرت ديگر داشته باشم كه به دلايل فوق اين كار را نكردم.
او در عين حال در شهر بم به اجراي برنامه پرداخت و به مناسبت هفته گراميداشت مقام زن با برگزاري كنسرت بزرگي در ارگ قديم بم مردم اين شهرستان را پس از گذشت يك سال و هشت ماه از فاجعه زلزله شاد كرد.
جلال ذوالفنون استاد سه تار ايراني نيز كه بيشتر كنسرت هايش را رد شهر كرج برگزار مي كند، امسال نيز با تركيبي جديد به همراه پيانو و دف 4 شب به اجراي برنامه پرداخت.
كيوان ساكت هم از آن دست موسيقداناني است كه در 12 ماه سال در هر شرايطي به اجراي برنامه مي پردازد و از پركارترين هاي موسيقيايران به شمار مي آيد ، او در سال 84 در اغب شهرهاي ايران كنسرت برگزار كرد و همچون هميشه در خارج از مرزها هم به عنوان هنرمندي فعال ظاهر شد.
هنرمندان شهرستاني هم در عرصه موسيقي سنتي ايران هم در شهرستان ها و هم در تهران به اجراي برنامه پرداختند كه از جمله آنها مي توان به كنسرت هاي " علي اكبر مرادي" اشاره كرد. او كه در نوازندگي و آهنگسازي تنبور تبحر دارد، در تهران و كرمانشاه قطعاتي از  موسيقي مقامي را به صحنه برد.

مدت ها بود كه زمزمه ورود اركستر نوپاي " تخت جمشيد" شنيده مي شد و بالاخره اين گروه به صحنه تالار وحدت آمد و كنسرت داد. سرپرستي و رهبري اين اركستر را سلطاني به عهده داشت. او تمام تلاشش را كرد كه در تخت جمشيد قطعاتي را اجرا كند كه در نهايت مجوز وزارت ارشاد براي اجرا در محوطه تخت‌جمشيد و همچنين براي حضور مراجعه‌كنندگان به موقع آماده نگرفت.

كنسرت هاي موسيقي كلاسيك

در حوزه موسيقي كلاسيك غربي در ايران، اجراي كامل سمفوني نهم بتهوون به رهبري "علي رهبري" رهبر پرآوازه ايراني كه در نهايت با نامه سرگشاده اي به وزير ارشاد ايران را ترك گفت، از جمله اتفاقات بسيار مثبت در موسيقي ايران محسوب مي شود. به گفته كارشناسان سمفوني شماره نهم بتهوون سخت ترين سمفوني آوازي تاريخ موسيقي است و به دليل ويژگي هايي كه دارد به عنوان منحصر به فردترين سمفوني كرال در جهان شناخته شده است.

مهرماه امسال اين سمفوني باشكوه با اجراي اركستر سمفونيك تهران در تالار وحدت پس از اجراي قطعه اي از "عليرضا مشايخي" اجرا شد. "علي رهبري" رهبر با انرژي و با تجربه موسيقي ايران كه بش از 120 اركستر بزرگ دنيا را پيش از آمدنش به ايران رهبري كرده بود، پس از سالها كه اركستر سمفونيك پارت هاي مختلفي را از اين سمفوني اجرا كرده بود، توانست ترتيبي دهد كه اين قطعه به صورت كامل توسط اركستر اجرا شود.
اگرچه او مدت زمان كوتاهي با اركستر به تمرين و اجراي قطعات پرداخت، اما حضورش يكي از برگ هاي زرين تاريخ موسيقي اركستر سمفونيك تهران را رقم زد. اين كنسرت نيز در خللال برنامه هاي جشن خانه موسيقي برگزار شد.
در جشن خانه موسيقي گروه موسيقي "لاپره" نيز اجرايي به يادماندني از قطعات موسيقي كلاسيك را رقم زد. پژمان معمارزاده رهبر اين اركستر  آثار اجرا نشده‌اي از فليكس مندلسون، روبرت شومان و كاميل سانسونس را در تالار وحدت به صحنه برد. اين اركستر را گري هوفمان يكي از بزرگترين استادان ويلنسل با سازي 400 ساله همراهي كرد.

در كنار اين برنامه ها جشنواره موسيقي فجرامسال هرچند با نواقص و كاستي هايي همراه بود و انتقاد منتقدان را در پي داشت اما در كل بستر مناسبي براي اجراي گروه هاي مختلف موسيقي از جمله موسيقي كلاسيك بود. در اين جشنواره اركستر سمفونيك تهران به رهبري "لوريس چكناوريان" قطعاتي را اجرا كرد كه از جمله آنها مي توان به آثاري از دكتر رياحي و فرهت اشاره كرد.
فرهت كه چندي است اجراي برنامه هايش معطوف به اجراي قطعاتي با پيانو روي فيلم هاي صامت شده بود به صحنه تالار وحدت آمد و قطعه ساخته خودش را با پيانو نواخت. پس از اجراي قطعه او ، قطعه "بني آدم از اعضاي يكديگرند" از ساخته هاي "حسن رياحي" اجرا شد. در اين اجراي كودكان اركستر موسيقي پارس با در دست داشتن پرچم كشورهاي مختلف، گروه كر بزرگ مركز موسيقي، خواننده و اركستر را همراهي كردند و در پايان برنامه چكناوريان با رهبري كردن مردم حاضر در سالن، شبي به يادماندني را براي آنها رقم زد.
 
كنسرت هاي موسيقي مدرن
با آمدن نام موسيقي مدرن ايراني، خواسته و ناخواسته ياد عليرضا مشايخي مي افتيم.تقدير از اين هنرمند در جريان برگزاري جشن خانه موسيقي از ديگر اتفاقات شيريني بود كه خود جاي تقدير دارد.وي در اين جشن به همراه اركستر موسيقي نو كنسرت هايي را از ساخته هاي جديد خودش و نوازندگان جوان به صحنه برد.

همچنين اركستر كامه راتا ( مجلسي) به سرپرستي كيوان ميرهادي نيز با اركستري 18 نفره متشكل از فارغ التحصيلان دانشكده هاي هنري و موسيقي قطعات مدرن را در ارديبهشت ماه اجرا كرد و استعدادهاي تازه اي را در اجراي موسيقي مدرن به نمايش گذاشت.
كنسرت هاي موسيقي راك
اتاقي كه صد نفر به زحمت در آن مي‌گنجند و صحنه‌اي كه با تماشاگران چند متر بيشتر فاصله ندارد و در دو سويش بلندگوهاي عظيمي قرار داده‌اند صحنه‌ي برگزاري كنسرت موسيقي راك گروه «ميرا» در تهران بود! مجوز يكي از آخرين كنسرتهاي گروه ميرا در سال گذشته در آخرين دقايق لغو شد. در اين كنسرت نيز به دليل محدوديت جا فقط عده‌ي معدودي امكان شركت داشتند كه بايد از پيش و از طريق تلفن بليط خود را رزرو مي‌كردند.  گروه موسيقي راك "ميرا" از آن دست گروه هاي قديمي تر موسيقي راك ايران محسوب مي شوند كه امسال هم از پاي ننشتند و همچون گروه موسيقي راك "127" برنامه هايشان را اجرا كردند.
كنسرت هاي موسيقي تلفيقي
از مهم ترين كنسرت هاي موسيقي تلفيقي امسال را مي توان برگزاري كنسرت "هنريك ناجي" با شيوه اي متفاوت و  با اجراي اشعار حكيم عمر خيام عنوان كرد. در اين كنسرت نوازندگاني چون پاشا هنجني با ني، رضا آبايي با قيچك، رامين بهنا با كيبورد، درشن آنند با طبلا، همايون نصيري با پركاشن، يحيي الخنسا با درامز و پيتر آكوب با گيتار باس در كنار ناجي كه خود به اجراي گيتار پرداختند.

اين برنامه در دو بخش برگزار شد و در هر قطعه، سه يا چهار رباعي خيام به زبان انگليسي توسط ناجي خوانده مي شد. ناجي كه با نشاطي خاص روي صحنه حاضر شد و تا پايان اجرا، تماشاگران را به حضور فعال دركنسرت فرا خواند، طي سالهاي اخير همواره علاقمندي اش را به فرهنگ و موسيقي شرقي نشان داده و در اين كنسرت با بهره گيري از سازهاي ايراني و سنتي تم هاي موسيقي ايران را در قالب موسيقي تلفيقي گنجانده بود.

كنسرت هاي موسيقي خارج از ايران
امسال ميزان برگزاري كنسرت هاي خارج از ايران به ميزان شگرفي با سال هاي گذشته فرق داشت و افزايش چشمگيري يافته بود. استاد "محمدرضا لطفي"نوازنده تار ايراني و آهنگساز  امسال به ايران آمد و اگرچه به اجراي برنامه نپرداخت، اما قول برگزاري كنسرتي را در ايران داد. او در سال گذشته در آلمان وسوئيس و كشورهاي ديگر اروپايي برنامه هاي متعددي را برگزار كرد.
"داود آزاد"، آهنگ ساز و خواننده عرفاني  در استراليا براي كمك به كودكان آفريقا و كلينيك هاي اين كشور پنج كنسرت برگزار كرد.

گروه موسيقي "شمس" به سرپرستي "كيخسرو پورناظري " نيز در اين روزها در ايران نيستند و به فرانسه رفته اند تا درسالن "تئاتردلاويل" پاريس به اجراي برنامه بپردازند. اين گروه موسيقي را حميد رضا نوربخش(خواننده) در مقام خواننده همراهي مي كند.
"عليرضا قرباني" نيز چندروز مانده به نوروز در كشورهاي مختلف اروپايي برنامه هايي را با گروه هاي مختلف موسيقي ايران اجرا خواهد كرد.او در مورد برنامه هايش مي گويد: از 23 اسفندماه  براي شركت در فستيوال موسيقي مارسي واجراي برنامه به فرانسه مي روم. در اين برنامه " اسحاق چگيني" با ني ، " محمدرضا ابراهيمي" با تار و جمشيد شميراني باتنبك شركت دارند. در اين جشنواره ديگركشورهاي اطراف درياي مديترانه نيزقطعاتي ازموسيقي شان را به صحنه مي برند.
سعيد شنبه زاده  نيز از آن دست موسيقدانان فعالي است كه ساكن فرانسه است و در معرفي موسيقي جنوب ايران به جهان سهم به سزايي داشته است، او در سال 84 برنامه هاي زيادي را در فضاي موسيقي تلفيقي اجرا كرد.
صديق تعريف نيز كه آواز او را با اجري قطعه "اما علي(ع) مي شناسيم  در كشورهاي فرانسه و مراكش به اجراي موسيقي پرداخت.
گروه موسيقي چهل دف نيز به مناسبت روز جهاني موسيقي در يكي از ميادين اصلي كشور فرانسه قطعات كوبه اي را اجرا كرد كه با استقبال چشمگير مخاطبان روبرو شد.
رضا صادقي هنرمند موسيقي پاپ نيز كه در سال 84 به عنوان يكي از مشهورترين و پرطرفدارترين چهره هاي موسيقي شناخته شد، عليرغم اينكه در ايران برنامه اي اجرا نكرد به دوبي رفت و در روز عيد فطر برنامه هايي را اجرا كرد.

پژمان طاهري سرپرست گروه ايراني نيز از دهم فروردين ماه تور كنسرتي را در اروپا آغاز مي كند.در گروه ايراني علاوه بر پژمان كه آهنگسازي گروه ونوازندگي سنتور را برعهده دارد اردوان طاهري سه تار،اسحاق چگيني ني،سامان صميمي كمانچه،نوشين پاسدارعود ورشيد كاكاوند تنبك مي نوازند.خواننده گروه ايراني عليرضا قرباني است. (اين برنامه را قطعا بايد جزو اتفاقات شيرين سال 85 محسوب كنيم!)

كنسرت هاي موسيقي برگزار نشده
امسال گروه هاي مختلفي در سبك و سياق مختلف و به دلايل متفاوت نتوانستند به اجراي برنامه بپردازند. لغو مجوزهاي گروه هاي مختلف باعث شد تا گروه هاي بسياري حتي دنبال اجراي برنامه هم نروند و كارشان ديگر به درخواست مجوز نرسد! از سويي قراربود كه سالن ميلاد كه عنوان اصلي ترين سالن اجراي موسيقي پاپ را دارد، از نو گشورده شود و كنسرت هاي مختلف در آن برگزارشود كه اين اتفاق نيفتاد.

كنسرت گروه زهي پارسيان به سرپرستي "مازيار ظهيرالديني" نيز از جمله برنامه هايي بود كه برگزار نشد. قراربود كه در آن كنسرت كه قرار بود در روزهاي  23 تا 25 شهريورماه در مجموعه فرهنگي ورزشي انقلاب برگزار شود، علاوه بر شبي كه به اجراي موسيقي فيلم هاي قديمي دهه 50 و 60 مقل " بن هور"،" هفت دلاور"،"سينما پاراديزو"،"ماموريت غير ممكن"،"محمد رسول الله " و ... اختصاص داشت، بخش دوم اين كنسرت را به اجراي با كلام ترانه هاي آن دهه مثل آثاري از تام جونز و فرانك سيناترا با صداي هنريك ناجي هنرمند سوئدي اختصاص پيدا كند. اما مازيار ظهير الديني" سرپرست اين اركستر دليل لغو اين برنامه را اينطور اعلام كرد:   در بخش دوم برنامه ما  ترانه هايي از "الويس پريسلي"،"فرانك سيناترا"، "بيتل "، "تام جونز" با صداي "هنريك ناجي" سوئدي  گنجانده شده بود كه از ما خواشتند اين بخش را حذف كنيم، ما هم براي حذف نكردن اين بخش مهم ومخاطب پسند به طور كلي اين كنسرت لغو شد.
لازم است به اين نكته هم اشاره كنم كه امسال هنرمنداني چون عصار و اصفهاني در تهران كنسرت ندادند . "حسين زمان " از ديد خودش دليل برگزار نشدن اين كنسرت ها را فضاي مسموم فرهنگي عنوان كرد و گفت: زماني مي‌توان كار هنري و فرهنگي انجام داد كه شرايط براي فعاليت لطيف و منسجم مهيا باشد؛ اما متاسفانه در حال حاضر همه با عينك سياست يا تجارت به هنرموسيقي نگاه مي كنند و راه را براي ارايه آثار سطح بالا مسدود مي‌كنند.

متاسفانه در آخرين روزهاي سال 84 چند اتفاق ناگوار باعث شد تا اين سال همچنان كه با تلخي آغاز شد با تلخي نيز به پايان برسد.درگذشت منصور ياحقي ،نوازنده سنتور و از شاگردان حبيب سماعي،درگذشت عباس شاپوري آهنگساز قديمي وبالاخره درگذشت استاد بزرگ موسيقي و آهنگساز برجسته تاريخ موسيقي ايران علي تجويدي كه جامعه موسيقي ايران را در اين روزهاي پاياني به سوگ نشاند.

گروه موسيقي مهر اميدوار است سال 85 سالي پربار براي جامعه موسيقي كشور باشد و در اين سال مسئولان فرهنگي بويژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و شخص وزير به وعده هاي خود مبني بر حمايت از موسيقي هنري وجدي عمل نمايند.