به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مستندسازان سینمای ایران در کارگاه آموزشی «از ایده تا تولید» در حاشیه سیزدهمین جشنواره فیلم فجر مشهد گفت: از سینمای مستند غافل هستیم با توجه به اینکه بسیار با ارزش است.
محمد دستمالچیان با بیان این مطلب اظهار کرد: اگر این امکان وجود داشته باشد از ایده، فیلم‌نامه، تحقیق پژوه و بازسازی به نحوی مطلوب بهره‌مند شویم، مستند هیچ کم و کاستی نسبت به فیلم داستانی ندارد تنها مشکل این است که ساختار بهره‌مندی از مستند ضعیف است و در واقع آن را نپذیرفتیم.
وی ادامه داد: در مقایسه با اینکه ساخت مستند توسط کشورهای دیگر برای فروش در کشورهای دیگر ساخته می‌شود، اما در ایران تنها دغدغه آنتن وجود دارد، در حال حاضر گروه‌هایی که به عنوان مثال در سوریه حضور دارند در خصوص اتفاقاتی که رخ می‌دهد به فیلم‌سازی می‌پردازند و در آینده همان فیلم‌ها را به این دست کشورها می‌فروشند.
دستمالچیان خاطرنشان کرد: همه فعالیت یک فیلم‌ساز تنها آموخته‌هایش نیست بلکه تجربیاتی است که در طول عمرش کسب می‌کند، بنابراین اولین قدم این است که افرادی که در حوزه مستند ورود پیدا می‌کنند، از ایده‌های ساده و روان بهره‌مند شوند، چرا که فیلم مستند در مقایسه با فیلم داستانی هزینه‌های هنگفتی را به دنبال دارد و به راحتی امکان ساخت آن وجود ندارد.
این مستندساز تصریح کرد: به دنبال یافتن ایده در ساختن مستند، تکنیک و مبانی مربوط به آن نیز به کار اضافه می‌شود که در واقع می‌توان گفت نباید منتظر ماند که ایده‌های مطلوب به ذهن برسد بلکه این کشف به مرور زمان اتفاق می‌افتد که با ممارست می‌توان به این موضوع دست یافت که چه ایده‌ای مطلوب است یا خیر.
وی افزود: در این حوزه کسی موفق عمل می‌کند که در معرض فیلم‌سازی قرار بگیرد و قدم نخست است و در واقع بخشی از اطلاعات پیرامونی مربوطه را کسب می‌کند که همان گونه‌های فیلم مستند است که شامل گونه‌های اجتماعی، ورزشی و پرتره است.
دستمالچیان خاطرنشان کرد: در این بین، به لحاظ ساختار نیز سه نوع فیلم مستند وجود دارد که دربرگیرنده مستند محض، آرشیوی و بازسازی است و در صورت تلفیق هم، از این سه نوع ساختار خارج نیست و به عنوان مثال مستند روایت فتح از شهیدآوینی مستند محض است که در آن کمتر بازسازی اتفاق می‌افتد و همه اتفاقات در لحظه رخ می‌دهد و با نوعی مونتاژ روبرو می‌شویم.
این مستندساز با بیان اینکه مستندهای آرشیوی نیز شامل مستندهای سیاسی هستند که جز گران‌ترین نوع مستند در دنیا است اظهار کرد: اما متاسفانه در ایران به دلیل سرقت فرهنگی، ارزانترین نوع مستند است.
وی اضافه کرد: نوع سوم مستند، مستند بازسازی است که می‌تواند تلفیقی از مستند آرشیوی و بازسازی نیز باشد و این دو اصل است که کمک می‌کند که بتوانیم درمسیر تولید وارد شویم.
دستمالچیان در خصوص جذابیت یک ایده سخن گفت و خاطرنشان کرد: اینکه یک ایده جذابیت دارد یا خیر باید دید در کدام نوع ساختار قرار می‌گیرد، به عنوان مثال مستند محض، مستندی است که در آن حضور کارگردان بسیار کم‌رنگ به‌چشم می‌خورد، نیاز به تحقیق و پژوهش زیادی ندارد و سعی می‌شود با کنکاش به موضوع مدنظر دست پیدا کرد.
این مستندساز عنوان کرد: اما در مقابل، شاید بتوان گفت در بازسازی، با بیش‌ترین کارگردانی روبرو هستیم که در مستند آرشیوی نیز باید به جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخت.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود اظهار کرد: مستند هنری است که نه تنها از دوران پهلوی بلکه در حال حاضر نیز هیچ‌گاه مورد توجه قرار نگرفت و در فیلم‌سازی در سینمای مستند آن را به عنوان شغل نپذیرفته نشد، تنها جایی که فیلم با هزینه اندک از مستندساز خریداری می‌شود، تلویزیون است که عموما هم، فیلم نیست چرا که امروزه به نام مستند برنامه‌ی تلویزیون و با عنوان فیلم‌سینمایی نمایش روحوضی در سینما ساخته می‌شود.
دستمالچیان در ارتباط با تفاوت‌های بین فیلم مستند و داستانی سخن گفت و خاطرنشان کرد: مستند داستانی هنوز در ایران رواج پیدا نکرده‌است و تنها شاهد آثار نمایشی هستیم، با توجه به اینکه مستند می‌تواند با تاثیرپذیری بیش‌تری نسبت به فیلم داستانی همراه باشد چرا که انتهای فیلم داستانی قصه‌ای روایت می‌شود که مشخص نیست، مخاطب آن را می‌پذیرد یا خیر در واقع فیلم‌های داستانی تنها سرگرم‌کننده هستند که حتی برای گفتن حرف‌های بزرگ نباید از فیلم داستانی بهره برد.
این مستندساز گفت: یکی از تفاوت‌های فیلم مستند با داستانی در همین است که فیلم داستانی طبق فیلم‌نامه جلو می‌رود اما در مستند این چنین نیست بلکه تنها هدف دنبال می‌شود و در تدوین و مونتاژ نیز محدودیتی وجود ندارد و در واقع می‌توان گفت، مستند سند تاریخی است که امکان بهره‌مندی از آن در آینده وجود دارد.
۷۰ درصد فیلم توسط ایده رقم می خورد
در ادامه این کارگاه آموزشی، جمشید مجددی از دیگر مستندسازان مشهدی بیان کرد: بحث ایده تعاریف مختلفی دارد که ساخت یک فیلم نیاز به یک ایده درخشان نیست، آنچه که حایز اهمیت بوده این است که چگونه می‌خواهیم به یک موضوع نگاه کنیم و شاید ایده این باشد که یک مستندساز قصدش از ساخت یک مستند چیست.
وی ادامه داد: در واقع انگیزه افراد به نوعی همان ایده است، ایده در حقیقت جمله‌ای است که هدف فرد از ساخت مستند را عنوان می‌کند که بعد از حلاجی موضوع، ایده افراد نسبت به موضوع دنبال می‌شود و اگر اغراق نباشد، بالغ بر ۷۰درصد فیلم توسط ایده رقم می‌خورد و می‌توان گفت مهم‌ترین قسمت ساخت یک فیلم را شامل می‌شود.
مجددی تصریح کرد: کشف ایده در حقیقت یافتن این است که با ساخت این فیلم چه حرفی برای گفتن داریم و در این بین، در سینمای مستند تحقیق حائز اهمیت است اما متاسفانه آنچه وجود دارد این است که تحقیق با جمع‌آوری اطلاعات اشتباه گرفته می‌شود.
این مستندساز اضافه کرد: مهم‌ترین نقطه در تحقیق فیلم مستند این است که ایده مطلوب یافت شود و در پایان تحقیق فیلم‌نامه مستند، به ایده دست یابیم.
وی عنوان کرد: اولین نوع مستند، مستندهای «توضیحی نمایشی» هستند که همراه با تصویر و توضیح است که از اکثر مستندهای تلویزیون می‌توان به این نوع از مستند اشاره کرد که اِشکال مهم و پررنگ آن در این است که به شعور مخاطب به نوعی توهین می‌شود و موجب می‌شود تنها مخاطب عام آن را بپذیرد.
مجددی گفت: نوع دیگر مستندها، «مشاهده‌ای» هستند که سازنده در آن دخل و تصرفی ندارد و هرگونه دخالت و قضاوت بر عهده مخاطب گذاشته می‌شود.
نظر شما