واليبال ورزشي با بيش از يك قرن تجربه

به گزارش خبرگزاري "مهر"، ورزش واليبال در سال 1895 ميلادي (1274 هجري خورشيدي) توسط "ويليام ج. مورگان" (William G. Morgan) مدير  سازمان جوانان مسيحي (Y.M.C.A) در "هوليك" ايالت ماساچوست آمريكا ابداع شد.

تاريخچه واليبال در جهان

در ابتدا اين ورزش "مينتونت" (Mintonette) نام گذاري شده بود. مورگان  تحت تأثير محبوبيت فراوان بسكتبال دربين عامه تصميم گرفت براي دانشجويان خود ورزشي را به وجود آورد كه بازي از روي تور انجام گيرد و لذت بخش باشد. مورگان با استفاده از تويي كه به دليل سبكي وزن به دست ها آسيب نمي رساند، بازي را شروع كرد.

با وجود اينكه به طور آهسته و كند از سازمان جوانان مسيحي آغاز شد، ولي طولي نكشيد كه در كليه شهرهاي ماساچوست و نيوانگلاند عموميت يافت. در "اسپرينگ فيلد"، دكتر "ت - آهالستيگ" با مشاهده بازي، مينتونت را به واليبال تغيير نام داد، زيرا قصد اساسي از بازي كردن، فرستادن و برگشت دادن (رد و بدل كردن) توپ از روي تور است كه كلمه "واليبال" در معنا اين نيت را مشخص مي كند.

با اينكه واليبال در آغاز يك ورزش سالني بود و در محل هاي سرپوشيده انجام مي شد و اساساً براي فعاليت هاي سرگرم كننده پيشه وران و تجار اختصاص يافته بود، ولي كم كم به زمين هاي روباز كشيده شد و به عنوان يكي از فعاليت هاي جالب توجه تابستاني درآمد و به شدت تعقيب مي شد.

در آغاز براي بازي واليبال قوانين خاصي تدوين نشده بود. هر فرد و در هر كشوري به ميل خود و به طريق مختلف با توپ باي مي كردند. رفته رفته واليبال در مناطق و نواحي مختلف جهان گسترش يافت. همچنانكه هر ابداع يا اختراعي در آغاز با نواقص همراه بوده و به مرور زمان تكميل و رفع نواقص مي شود، واليبال نيز از اين قاعده مستثني نبود و كم كم قوانين براي اين بازي وضع شد و روش ها و حركات تكنيكي جايگزين حركات قبلي گرديد. در سال 1900 ميلادي پذيرفته شد كه امتيازات هر ست بازي 21 پوئن باشد.

ويليام مورگان

در سال 1912 ميلادي سيستم چرخش به تصويب رسيد. در سال 1917 ميلادي پذيرفته شد كه هر ست بازي 15 پوئن (امتياز) باشد. در سال 1918 تعداد بازيكنان هر طرف زمين 6 نقر پيشنهاد شد كه مورد قبول عامه قرار گرفت.در سال 1921 موافقت شد كه هر تيم با سه ضرب توپ را به طرف ديگر بفرستد. در سال 1923 ميلادي اندازه زمين بازي 9×18 متر تعيين شد.

به مرور در سال هاي بعد، قوانين فراواني براي اين بازي وضع شد و در بسياري از قوانين قبلي نيز تغييراتي حاصل گشت كه هنوز هم اين تغييرات ادامه دارد و هر چهار سال يكبار در كنگره بين المللي واليبال تغييراتي در قوانين بازي به تصويب مي رسد.

اولين كشور خارجي كه واليبال را پذيرفت، كانادا و در سال 1900 ميلادي بود. اساساً نهضت Y.M.C.A (سازمان جوانان مسيحي) در معرفي اين ورزش به ديگر كشورهاي جهان و تعميم آن سهم فراواني داشت. بازي واليبال در پايان سال1900 به هندوستان و در سالهاي 1905 به كوبا، 1909 به پورتريكو، 1910 به فيليپين، 1912 به اوروگوئه، 1913 به چين و 1917 به ژاپن و به تدريج از سال 1914 ميلادي به بعد توسط سربازان آمريكايي و مستشاران و اشخاص ديگر به كشورهاي اروپايي از قبيل فرانسه، چكسلواكي، لهستان، شوروي و بلغارستان و ساير كشورهاي اروپايي معرفي شد و تعميم يافت.

ولي به سبب بيگانه بودن اين ورزش براي اروپائيان، در ابتدا امر قبول آن به كندي صورت مي پذيرفت. فرانسه، چكسلواكي و لهستان سه كشوري بودند كه قبل از ديگران اقدام به تشكيل فدراسيون ملي واليبال در كشورخود كردند. اتحاد جماهير شوروي نيز كه در سال1923 ميلادي اقدام به تأسيس انجمن ملي واليبال نمود براي پيشرفت و دگرگوني آن فعاليت زيادي به عمل آورد. اصولاً شوروي ازكشورهايي بود كه در پيشرفت تكنيك و تاكتيك واليبال و تنظيم قوانين در جهان سهم بسزايي دارد و براي قهرماني در مسابقات است كه قدرت بزرگ جهاني به حساب مي آمد.

كشورهاي فرانسه، چكسلواكي (جمهوري چك كنوني) و لهستان پس از تشكيل فدراسيون ملي مصمم شدند با كمك كشورهاي ديگر فدراسيون بين المللي را تاسيس نمايند و در سال 1936 در بازي هاي المپيك در برلين آلمان در اين زمينه فعاليت زيادي نمودند، ولي با آغاز جنگ بين المللي دوم و طغيان آن در اروپا اقدامات آنان متوقف شد.

به طور كلي، تغييرات و پيشرفت واليبال را مي توان به سه دوره تقسيم نمود: دوره اول از سال آغاز تا سال 1918 ، دوره دوم ازسال 1919 تا سال 1946 و دوره سوم ازسال 1947 ميلادي به بعد كه تغييرات و پيشرفت اساسي واليبال در دوره سوم صورت پذيرفته است.

پس ازجنگ بين المللي دوم، فعاليت هاي فراوان براي حركت جديد به واليبال مجددا آغاز شد و اولين مسابقه بين المللي در قاره اروپا بين دو كشور فرانسه و چكسلواكي در شهر پاريس برگزار گرديد. پيگيري براي تأسيس فدراسيون بين المللي واليبال ادامه يافت. مذاكرات بين سه كشور فرانسه، چك و لهستان منجر به موافقت در جهت تشكيل كنگره ويژه براي تأسيس اتحاديه بين المللي واليبال گرديد.

سرانجام در آوريل سال 1947 ميلادي، كنگره اي با شركت نمايندگان 14كشور از سراسر جهان در پاريس برگزار و موافقت شد فدراسيون بين المللي واليبال (F.I.V.B ) تأسيس گردد كه اين فدراسيون در پاريس تشكيل شد و "پل ليبود" فرانسوي به عنوان اولين رئيس فدراسيون بين المللي واليبال انتخاب شد.

به زودي كشورهاي زيادي درخواست عضويت خود را براي پيوستن به فدراسيون بين المللي اعلام نمودند كه امروز اين فدراسيون حدود 217 كشور عضو دارد و بيش از 200 ميليون نفر از مردم جهان واليبال بازي مي كنند.

اولين رئيس انتخابي فدراسيون بين المللي واليبال "پل ليبود" از كشور فرانسه تا سال 1984 ميلادي (يعني 37 سال تمام) رياست فدراسيون بي المللي را با قدرت برعهده داشت و توانست با كمك ساير اعضاء اين فدراسيون را در رديف فعا ل ترين فدراسيون ها، و واليبال را در زمره بزرگترين ورزش هاي جهاني درآورد.

پس از تأسيس فدراسيون بين المللي، كميته هاي مختلفي در داخل آن به وجود آمد و برنامه مسابقات رسمي بين المللي تنظيم و آغاز شد. در سال 1949 ميلادي اولين دوره مسابقات جهاني واليبال براي مردان در پراگ و در سال 1952 دومين دوره مسابقات جهاني مردان و اولين دوره مسابقات جهاني زنان در مسكو برگزار شد.

برنامه اين مسابقات به طور منظم هر چهار سال يكبار تاكنون در كشورهاي مختلف انجام شده است. در سال 1998 دوره چهاردهم مسابقات جهاني مردان با شركت 24 تيم و دوره سيزدهم مسابقات جهاني زنان با شركت 16 تيم در ژاپن انجام يافت.

به سبب اهميتي كه واليبال در بين ورزش ها به دست آورد، در سال 1964 ميلادي مسابقات واليبال مردان و زنان به برنامه بازي هاي المپيك توكيو اضافه شد كه تاكنون در دوره هاي بازي هاي المپيك برنامه هاي آن اهميت خاصي انجام شده است.

علاوه بر مسابقات قهرماني جهان و المپيك، مسابقات واليبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوانهاي: جام جهاني، ليگ جهاني، قهرماني اروپا، پان آمريكن، قهرماني آسيا، بازيهاي آسيايي، واليبال ساحلي، جهاني دانشجويان (يونيور سياد). قهرماني آفريقا، ارتش هاي جهان، گراندپري زنان، راه آهن هاي جهان، قهرماني ناشنوايان، قهرماني معلولين، پارالمپيك معلولين، قهرماني كشورهاي عربي، چهار تيم برتر، جايزه بزرگ، ستاره ها و تورنمنت هاي بين المللي و دوستانه و غيره در گروه هاي سني نوجوانان، جوانان و بزرگسالان به طور منظم انجام مي شود.

در تاريخچه واليبال جهان بايد كشور ژاپن را به عنوان دگرگون كننده تكنيك ها، تاكتيك ها و آمادگي جسماني در واليبال معرفي نمود.

انجمن واليبال ژاپن از سال 1961 فعاليت هاي بين المللي خود را افزايش داد و تيم هاي ملي زنان و مردان اين كشور در كليه مسابقات رسمي تحت نظر فدراسيون بين المللي و كنفدراسيون آسيايي شركت نموده اند. مربي تيم ملي واليبال مردان ژاپن "ياسوتاكا ماتسودايرا" (Yatsutaka Matsudaira) با تنظيم يك برنامه هشت ساله و منطقي از سال 1965 تا 1972 ميلادي توانست مدال طلاي المپيك مونيخ را به سال 1972 براي كشور خود به دست آورد.

ياسوتاكا ماتسودايرا

ماتسودايرا يكي از بزرگترين مردان واليبال جهان به حساب مي آيد و سمت هايي را با عنوان رئيس فدراسيون واليبال ژاپن، رئيس كنفدراسيون واليبال آسيا و نايب رئيس فدراسيون بين المللي و رئيس كميته ليگ جهاني و اليبال داشته است. وي سهم بسزايي در پيشرفت واليبال جهان دارد.

ماتسودايرا اولين دوره كلاس مربيگري بين المللي واليبال را در سال 1971 ميلادي در دوكاتاگوري 1و2 در توكيو تشكيل داد كه قريب 60 نفر از كشورهاي مختلف جهان در اين كلاس شركت داشتند 

از ديگر مردان واليبال ژاپن كه در اين تاريخچه مي توان از وي نام برد، "تويودا" است كه ازلحاظ تئوري فني و ارائه تكنيك ها و تاكتيك هاي واليبال در جهان سهم مؤثري داشته است. ضمناً تويودا سمت هايي در فدراسيون بين المللي و كنفدراسيون واليبال آسيا و ژاپن داشته  است.

تيم هاي صاحب نام زنان و مردان دنيا كه از اولين مسابقات جهاني و المپيك و جام جهاني تاكنون توانسته اند مقام هاي اول تا ششم را در جهان بدست آوردند عبارتند از كشورهاي: شوروي سابق، ايتاليا، ژاپن، چكسلواكي، آمريكا، لهستان، بلغارستان، روماني، مجارستان، آلمان شرقي، كوبا، برزيل، آرژانتين، كره جنوبي، چين، پرو، فرانسه، كره شمالي، هلند، سوئد و كانادا.

امروزه فدراسيون بين المللي واليبال با سازماني مركب از يك رئيس، دو نائب رئيس، پنج نائب رئيس از كنفدراسيون هاي واليبال قاره ها يك مدير فني، يك خزانه دار، 13 عضو و كميته هاي مسابقات، مربيان داوري، قوانين، پزشكي، گسترش و فعاليت ها، شناسايي بازيكنان، اطلاعات، حقوقي، تشريفات، واليبال ساحلي، ليگ جهان و همچنين حدود 217 كشور عضو و پنج كنفدراسيون واليبال قاره ها با سازمان منظم و تعدادي مدرسين بين المللي در امور داوري و مربيگري، برنامه هاي واليبال را در سراسر جهان هدايت كرده و به پيش مي برد.

در تاريخچه واليبال جهان امروز از دكتر "روبن اكوت" كه از سال 1984 ميلادي در كنگره واليبال لس آنجلس آمريكا به رياست فدراسيون بين المللي انتخاب شده است، بايد به بزرگي ياد كرد.

امروزه مقر فدراسيون بين المللي واليبال در شهر "لوزان" سوئيس قرار دارد.

از رويداد هاي مهم واليبال به غير از المپيك، قهرماني جهان و جام جهاني مي توان ليگ سراسري مردان جهان را نام برد. اولين دوره ليگ جهان در سال 1990 ميلادي با شركت 8 تيم و جايزه اي معادل يك ميليون دلار آغاز شد.

از ديگر نكات مهم و موفقيت آميز واليبال در سال هاي اخير، پيشرفت هاي سريع واليبال ساحلي است كه به سبب اهميت آن و با درايت و مديريت دكتر اگوستا، كميته بين المللي المپيك تصويب نمود و مسابقات آن در المپيك 1996 ميلادي در آتلانتا آغاز گرديد.