سنت گرايان بيانگر حقيقت واحده هستند / سنت گرايان با زبان امروز سنت فراموش شده را ارائه مي كنند

دكتر محمد حسن فغفوري، استاد مطالعات اسلامي دانشگاه جورج واشنگتن آمريكا، در گفتگو با خبرنگار "مهر" به تبيين معنا و مفهوم سنت و سنت گرايي پرداخت و اظهار داشت: تعبير من از سنت گرايي همان تعبيري است كه انديشمندان سنت گرا ناميده اند. تعريف از سنت بسيار متفاوت از آن چيزي است كه امروزه در جامعه ايران متعارف شده است. وقتي كه در جامعه ايراني صحبت از سنت مي شود عده اي حالت دفاعي به خود مي گيرند به اين معنا كه سنت را پديده اي عقبگرا و ارتجاعي مي انگارند و به هر چيزي كه سنتي است به ديد نسبتاً منفي مي نگرند.

دكتر فغفوري تصريح كرد: شايد در ذهن بسياري از ما خطور نكند، آن چيزي كه سنت ناميده مي شود حداقل از ديدگاه متفكران سنت گرا تعريفي بسيار دقيقتر و جامعتر از آن چيزي است كه در اذهان رايج است. بنابراين تعريف سنت چيزي نيست جز جوهره و گوهره وحي الهي و با توجه به آن چيزي كه هست ابعاد بسيار مختلف فلسفي، فكري، اجتماعي و در عين حال هنري نيز دارد.

استاد دانشگاه جورج واشنگتن آمريكا به شرايط فعلي ايران اشاره كرد و گفت: در شرايط خاصي كه ايران و همينطور اسلام و دنياي اسلام در آن به سر مي برند و حتي بعضي محافل مطبوعاتي غرب نيز به آن مي پردازند، ضرورت پرداختن به گوهره اسلام به عقيده من از بسياري جهات از ديگر فعاليتهاي سياسي و فرهنگي اهميت بيشتري دارد.

فغفوري افزود: برخي از دانشجويان دانشگاه جورج واشنگتن كه درس معنويت هنر اسلامي را مي خوانند حتي دانشجويان اسلامي تا به حال با پديده اي به نام هنر اسلامي برخورد نكرده بودند و نمي دانستند كه هنر اسلامي نيز وجود دارد. به ويژه دانشجوياني كه از عربستان و سوريه آمده بودند شكايت مي كردند كه در آنجا فقط فقه تدريس و اشاره اي به فلسفه، عرفان و كلام اسلامي نمي شود. به همين دليل جامعه غربي تصويري كلي از اسلام و فرهنگ اسلامي دارد به خصوص بعد از حوادث سپتامبر 2001 اين تصوير بسيار مخدوش و دگرگون شده است.

مترجم كتاب "دين و نظام طبيعت" دكتر نصر به ارتباط بسيار نزديك مردم با هنر اشاره كرد و اظهار داشت: ارتباط مردم با هنر بسيار نزديكتر و ملموس تر از فلسفه و حكمت است به همين دليل در نظر سنت گرايان هنر بسيار اهميت دارد. همينطور اهميت پرداختن به هنر اسلامي نيز در خارج از ايران بسيار احساس مي شود و تصور مي كنم اين موجي نيست كه زودگذر باشد بلكه موجي است كه ادامه خواهد يافت.

دكتر فغفوري با اشاره به اينكه سنت گرايان فرزند زمانه خود هستند و نيازهاي جامعه را مد نظر دارند، تأكيد كرد: سنت گرا فرزند زمانه خود و فرزند همه زمانها و مكانها است. چون از حقيقتي سخن مي گويد كه فارغ از زمان و مكان است. او از وحي الهي سخن مي گويد. سنت گرايان اعتقاد دارند كه حقيقت واحده خداوند يكي است و عميقاً به توحيد اعتقاد دارند منتهي باور دارند كه تجليات اين توحيد اشكال مختلفي در زمانهاي مختلف و فرهنگهاي گوناگون به خود مي گيرد.

وي افزود: بنابراين به تعبيري برخورد سنت گرايان با سنت، مقوله اي خارج از زمان و مكان است. اين اصل به هنر اسلامي كه بر اساس بينش سنت گرايان قرار دارد بر اين مورد هم مصداق دارد. تصادفي نيست كه مي بينيم در تمام بناهايي كه در عرض 150 سال گذشته با معماريهاي مدرن و گاه بسيار زشت در كشورهاي جهان سوم و حتي مسلمان ساخته شده هنوز مسجد ابن طلول قاهره پر بازديد كننده ترين مسجد در دنياست و يا مسجد رفاعي و حتي مسجد امام اصفهان.

فغفوري تصريح كرد: اين حقيقت به دليل زيبايي ظاهري بناهاي فوق نيست بلكه به خاطر همان پيامي است كه فارغ از هر گونه زمان و مكان است. اما در عين حال در هر زمان و و مكاني آن پيام را به گوش هر شنونده اي مي رسانند.  به همين دليل است كه هيچ اهميتي ندارد اثر هنري 500 سال يا هزار سال عمر داشته باشد بلكه پيام وحدانيت الهي مهم است.

استاد مطالعات شيعي در دانشگاه جورج واشنگتن آمريكا، تعداد سنت گرايان را به لحاظ كمي بسيار اندك توصيف كرد و گفت : با اينكه تعداد انديشمندان سنت گرا بسيار اندك است اما اثراتي كه اينها در ايجاد جريانات فكري در كشورهاي مختلف دنيا داشتند اثرات بسيار عميق و وسيعي بوده است. اين متفكران حرف تازه اي نمي زنند بلكه آن حقيقتي را كه قرنها در فرهنگ اسلامي و حتي در جوامع سنتي مسيحي و يا سنت گراي هندو و بودايي در اين دو قرن گذشته به خاطر نفوذ فرهنگ عرفي كه دين را از زندگي روزمره جدا كرده و با آن بسيار بيگانه شدند، يادآوري مي كنند.

دكتر فغفوري افزود: كاري كه سنت گرايان انجام مي دهند فعلي بسيار عميق و ژرف است. سنت گرايان همان سنت فراموش شده را با زبان امروز و در پاسخ به نيازهاي امروز جامعه بشري تدوين و ارائه مي كنند. به همين دليل است كه نفوذ اين افراد در مجامع فكري و حتي در سطح وسيعتر اجتماعي تأثير گذار بوده، هست و خواهد بود. امروزه حتي در غرب نيز پيام سنت گرايان چه درباره دين اسلام و چه در دين يهود و حتي دين مسيحيت شنونده بسياري دارد . 

وي همچنين به هنر نزد سنت گرايان اشاره كرد و گفت : وقتي درباره هنر نزد سنت گرايان صحبت مي كنيم به انواع هنر اشاره داريم. از تلاوت قرآن گرفته تا تلاوت انجيل و معماري اسلامي و حتي خوشنويسي و تذهيب و شعر و ادبيات. بي مناسبت نيست كه جهان فعلي با تمام استفاده هايي كه از فلسفه برده باز در جستجوي معنويت است، هنر در نزد سنت گرايان اوج معنويت است.  

دكتر فغفوري در ادامه گفتگو با "مهر" به نفوذ مدرنيته طي 150 سال گذشته در ايران اشاره كرد و گفت : در 150 سال گذشته بسيار شيفته غرب شديم و تصور مي كرديم كه هر چيزي از غرب مي آيد بهترين است و يقيناً به آن ثروت معنوي كه ما داريم برتري دارد. بنابراين به ترجمه آثاري كه حتي درك آن، گاه براي نخبگان فكري نيز دشوار است اقدام مي كرديم. اين كار في نفسه بد نيست چرا كه تمدن اسلامي هميشه با تمدنهاي ديگر داد و ستد فكري داشته ولي اينكه شيفته داد و ستدها شويم آنهم به حدي كه گنجينه هاي خود را فراموش كنيم بلايي است كه طي 150 سال گذشته بر ما نازل شده است.

استاد مطالعات اسلامي دانشگاه جورج واشنگتن در پايان اظهار داشت: سنت گرايان دو اسلحه بيشتر ندارند زبان و قلم كه در مراكز علمي و دانشگاهي عرضه مي شود. حرفه اصلي تمام اين متفكران سنت گرا معلمي است و براي معلم نيز هدفي بالاتر از تربيت شاگرد نيست. سنت گرايان در اين زمينه به اصلي اعتقاد دارند كه آن آموزش و تربيت است. طي دو دهه گذشته سنت گرايان جزو پركارترين استادان بوده اند چه از نظر تدريسي و چه از نظر توليد كارهاي علمي.