به گزارش خبرنگار موسيقي مهر، درابتداي اين جلسه دكتر محسن حجاريان - پژوهشگر موسيقي قومي - با ذكر مقدمه اي در باره كتاب هاي نوشته شده در زمينه ساز شناسي گفت : هيچ ديدگاه ثابتي نسبت به ساز شناسي نمي تواند وجود داشته باشد ، زيرا چارچوب هايي كه اين كتاب ها به وجود مي آورند پس از مدتي در ساختار فرهنگي و موسيقايي شكسته مي شود و اين طبقه بندي ها مدام تغيير مي كند .
وي در ادامه افزود : من فكر مي كنم طبقه بندي درويشي يك طبقه بندي جامع و مرسوم است كه سازهاي ايراني را از مناظر مختلف مورد بررسي قرار داده است .
محسن حجاريان در بخش دوم صحبت هايش به بررسي كتاب درويشي - دايره المعارف سازهاي ايراني - پرداخت و اظهار داشت : دايره المعارف سازهاي ايراني يكي از برجسته ترين و پر ارج ترين كتاب هايي است كه در زمينه " قوم موسيقي شناسي " به رشته تحرير در آمده است . و اين افتخار وقتي مضاعف مي شود كه يك ايراني - آن هم به تنهايي - آن را نوشته است .
اين محقق و پژوهشگر مقيم كانادا با اعتراف به اين كه ايران به لحاظ كار بر روي منابع موسيقي شناسي عملكرد ضعيفي داشته است گفت : مشكل اينجا است كه ما خودمان را باور نداريم و اين كتاب گام بلندي در رسيدن به خود باوري است . اين كتاب هويت و شخصيت فراموش شده موسيقايي مان را به ما باز گرداند . اميد وارم اين جلسه مقدمه جشني باشد براي محمدرضا درويشي و فرهنگ موسيقي شناسي ما ايرانيان.
دكتر ناصر فكوهي - انسان شناس -به عنوان دومين سخنران پيش از پرداخت مستقيم به كتاب دايره المعارف سازهاي ايراني به مناقشه ميان انسان شناسان و موسيقي شناسان پرداخت و تاكيد كرد : آيا " اتنوموزيكولوژي " يك شاخه از موسيقي شناسي است يا شاخه اي از علم مردم شناسي؟ما هنوز نمي دانيم كه از طريق موسيقي بايد اقوام را شناخت يا بايد برويم در ميان مردم و از طريق آن ها موسيقي شان را بشناسيم؟در كل نخستين پرسشي كه در اين زمينه مطرح است اين است كه " اتنوموزيكولوژي " شناخت موسيقي است يا شناخت مردم ؟
فكوهي با ذكر اين مقدمه گفت : نقطه قوت درويشي اين است كه بين فرهنگ و موسيقي همساني به وجود آورد و دريچه هاي جديدي براي شناخت مردم و فرهنگ ايران باز كرد .
وي در ادامه با اشاره به اين كه اهل تعريف نيست درويشي هم به تعريف نياز ندارد ، افزود : كتاب " دايره المعارف سازهاي ايراني " كتابي است در سطح استاندارد هاي جهاني كه اگر به انگليسي نوشته مي شد در تمام نقاط دنيا به چاپ مي رسيد .
وي با انتقاد از عملكرد دستگاههاي فرهنگي در " دايره المعارف نويسي" آن را يك نهضت قلمداد كرد كه هيچ وقت به نتيجه اي مطلوب نمي رسد و در اواسط راه باز مي ماند.
نويسنده كتاب " انسان شناسي شهري " در باره اين وضعيت گفت : اين كتاب يك دايره المعارف است كه در نهضت دايره المعارف نويسي مورد توجه قرار نگرفته و يك شركت خصوصي اين كار را انجام داده است . و به نظر مي رسد اين اتفاق بد هم نيست ، چون اگر اين كمك به دست بخش دولتي مي افتاد ، يا اين كار هيچ وقت به انجام نمي رسيد يا اين كه در ميانه راه متوقف مي شد .
وي معتقد است كه تاليف و گردآوري چنين اثري بالاتر از توان يك انسان است و جاي تاسف است كه او به تنهايي اين بار عظيم را به دوش كشيده است . چرا درويشي نبايد يك تيم داشته باشد .
فكوهي با انتقاد ازعملكرد متوليان فرهنگي در اين زمينه تصريح كرد : جا دارد كه درويشي در بالاترين كرسي هاي دانشگاهي كار كند.چرا ما نبايد ده نفر مثل درويشي نداشته باشيم ؟
ناصر فكوهي در پايان پيشنهاد داد براي كاملتر شدن كتاب بهتر است روش شناسي و فايل هاي صوتي اين سازها هم منتشر شود . وي ابراز اميد واري كرد كه بتوانيم اين ساز ها را به نوعي احيا كنيم و آن ها را مورد استفاده قرار بدهيم .
دكتر فرزان سجودي - نشانه شناس - كه يكي ديگر از سخنرانان اين جلسه بود گفت :من با مطالعه اين كتاب دريافتم كه اين اثربه عنوان يك منبع مطالعات فرهنگي مي تواند مورد استفاده بسياري از اقشار قرار گيرد .
وي كه از منظر يك نشانه شناس دايره المعارف سازهاي ايراني را مورد بررسي قرار داده بود افزود : سازها مي توانند به عنوان يك متن پيچيده فرهنگي مورد نشانه شناسي فرهنگي قرار بگيرند . زيرا ساز به يك تاريخ و فرهنگ وابسته است كه مانند بسياري ديگر از مظاهر فرهنگي در حال حركت ، تغيير و سفر هستند . در حقيقت سازها براي يك نشانه شناس به مثابه يك متن هستند .
سجودي در ادمه با اشاره به اين كه " اتنوموزيكولوژي"( قوم موسيقي شناسي ) يك محمل فرهنگي ناب و گسترده براي مطالعات فرهنگي است گفت : از وقتي كه چوب را براي ساختن ساز انتخاب مي كنند و در حقيقت طبيعت را به فرهنگ نزديك مي كنند ، فرآيند متن شدگي و جان بخشي به آن شيء آن آغاز مي شود . و به واسطه همين زندگي مي تواند به شناخت بسياري از مظاهر فرهنگي نائل شد .
وي در پايان سخنانش گفت : كتاب درويشي يك منبع مطالعاتي غني براي تمام اهالي فرهنگ است . اي كاش اين كتاب علاوه بر داشتن نمايه، اسامي خاص را آوا نويسي مي كرد تا هم بتوانند در تلفظ اعلام مشكلي نداشته باشند. اما اين موارد چيزي از ارزش كتاب نمي كاهد . درويشي قدم بزرگي براي رسيدن به شناخت از فرهنگ برداشته است.
حميدرضا اردلان- پژوهشگر موسيقي نواحي - يكي ديگر از سخنرانان بود كه با اشاره اي كوتاه به سه كتاب منتشر شده در زمينه شاز شناسي در ايران گفت : نكته مثبت و امتياز برتري " دايره المعارف سازهاي ايراني " اين است كه آنچه درويشي ثبت كرده اغلب مورد مشاهده وي بوده است . در كتاب درويشي نكاتي چون وسعت صداي سازها ، كوك آن ها و اشاره به مسائل ميتولوژيك امتيازهاي برجسته اي هستندكه در كتاب هاي پيش از اين وجود نداشته است .
وي با طرح اين پرسش كه " چه مي شود كه توقع ما از يك كتاب ساز شناسي تا اين حد بالا مي رود؟ " اظهار داشت: موسيقي پس از انقلاب مورد تاخت و تاز و بي توجهي قرار گرفت . اين بي توجهي موسيقي ما را دچاريك انقطاع و گسست تاريخي كرد ، اما خوشبختانه با وجود درويشي اين انقطاع تا حدودي جبران شد .
اردلان، درويشي را به خاطر نزديك كردن فرهنگ آكادميك به فرهنگ شفاهي ستود و افزود : حالا كار درويشي به قدري مورد توجه واقع شده كه هم تحصيل كرده هاي جوان و هم بعضي از لمپن هاي بي سواد آن را پذيرفته و مورد نقد قرار مي دهند و دانسته و ندانسته آن را به چالش مي كشند .
محمدرضا درويشي كه به درخواست احد حسن زاده - طراح و مجري اين برنامه- روي صحنه حاضر شد پس از اداي احترام به تشويق هاي بي پايان مردم گفت : حق اين بود كه ازتعاريف كاسته مي شد و بيشتر به نقد كتاب مي پرداختند . من از نقد كتاب استقبال مي كنم ، چون اين كتاب ديگر از آن من نيست و به تاريخ و فرهنگ اين مرز و بوم متعلق دارد .
وي با ذكر بخشي از گذشته شخصي اش در باره تاليف اين كتاب گفت : من در رشته آهنگسازي تحصيل مي كردم اما در همان سال ها سوال هايي در ذهنم پديد آمد كه براي من به عنوان يك بحران هويتي بود . من براي پاسخ دادن به اين پرسش ها شروع كردم به سفر كردن و در طول اين سفر ها به خاطر موزيسين بودن توجهم به موسيقي نواحي جلب شد. نا آشنا بودن با فرهنگم براي من چيز خوشايندي نبود. پس از سال ها تحقيق و مطالعه تصميم گرفتم نتايج آن را مكتوب كنم . اما بسياري از منابع - به علت نا آشنايي من با روش تحقيق- ناقص بود و من ناچار بودم بعضي از اين منابع را در سفر هاي بعدي كامل كنم .به هر حال شيوه من ، شيوه آزمون و خطا بود .
اين آهنگساز با اشاره به اينكه منابع موجود در كتاب معدل و ميانگين سخنان هنرمندان و پژوهشگران بوده است گفت : من نمي توانستم اسامي همه افراد را بياورم چون بعضي از نوشته ها جمعيندي و معدل سخنان ديگران بود .
محمدرضا درويشي در پايان علاوه برتشكر از عمران حيدري ، محسن شريفيان، سيروس جمالي ، پروين بهمني ، كيوان پهلوان و جهانگير نصري اشرفي گفت : اين دانش را من نداشتم و طي ساليان كامل تر شد و طبيعي است كه اين كتاب ايراد هايي داشته باشد . من به حسب ضرورت هاي وجودي خودم دنبال اين كار رفتم اما گستره اين تاليف ، آن را به فرهنگ تعميم داد . پس بايد در برطرف كردن اشكالات ساختاري و محتوايي آن بكوشيم .
در اين جلسه محمد موسوي (مديرموسسه ماهور) محمدرضا اصلاني (فيلمساز) احمدرضا احمدي (شاعر) پروين بهمني (محقق موسيقي قشقايي) و جمعي ديگر از علاقمندان موسيقي حضور داشتند.
نظر شما