خبرگزاری مهر، گروه استانها: استان سمنان فرهنگ و تاریخ غنی دارد، صددروازه زمانی پایتخت ایران‌زمین بوده و در عرفان باوجود افرادی مانند بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، شیخ حسن جوری، شیخ عمادالدین، علاءالدوله سمنانی و ابن یمین فرومدی زبانزد خاص و عام است همچنین دیار قومس را جزیره‌ای از لهجه‌ها و سنن می‌دانند و مجموع این عوامل از سمنان، مقصد گردشگری در شمال شرق ایران می‌سازد.
اما در این ملغمه تاریخ و فرهنگ، ادبیات، آداب و سنن دیدار از موزه‌هایی که همه را زیر یک سقف گردآورده‌اند، لطفی خاص دارد آنجا که تاریخ و فرهنگ و سفرهای نوروزی با یکدیگر گره می‌خورد و معجونی به نام سیر در تاریخ ایران‌زمین را گوارای وجود هم‌وطنان می‌کند و آنجا که یک دنیا تاریخ زیر یک سقف جمع می‌شود و انسان را بر بال اندیشه و تخیل ساعتی از دنیای مادی دور می‌کند.
استان سمنان اما برای کسانی که می‌خواهند ساعتی بر بال تاریخ سفر کنند مقصدی جذاب است که در ادامه تعدادی از موزه‌های آن را ازنظر می‌گذرانیم.
موزه شاهرود
ساختمان موزه شاهرود در سال‌های ۱۳۰۶-۱۳۰۷ ه. ش به‌عنوان بلدیه این شهر بنا شد این بنا به شماره ۱۸۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این موزه با زیربنای ۴۶۸ مترمربع و در دوطبقه طراحی‌شده است، این بنا پس از مرمت و احیاء در اسفندماه سال ۶۷ برای بازدید و استفاده پژوهشگران شروع به فعالیت و سپس بانام موزه شاهرود رسماً آغاز به کارکرد.
این موزه دارای گنجینه آثار تاریخی و فرهنگی، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی است که به سبک معماری اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی ساخته‌شده و در آن تنها اجناس بومی استان سمنان و شاهرود نمایش داده می‌شود.
همچنین این آثار در هر بخش به تفکیک نگهداری در معرض دید بازدیدکنندگان قرار می‌گیرند تا مخاطبان به‌صورت موضوعی و نه با اختلاط، از اشیاء موجود دیدار کنند.
بخش باستان‌شناسی موزه شاهرود در طبقه همکف و شامل چهار اتاق و راهرو است که آثاری مربوط به قبل از میلاد مسیح دوره پیش‌ازتاریخ و آثار دوره اسلامی در آن وجود دارد.
همچنین بخش مردم‌شناسی این موزه شامل ابزار کارهای تولیدی و فنون، دامداری، کشاورزی، پوشاک، فنون پخت نان، زیورها، دست‌بافت‌ها و اسناد و قباله‌ها، ابزار و وسایل تعزیه‌خوانی، طب سنتی و نیز تصاویری از فعالیت‌ها و شئون گوناگون مردم‌شناسی که از عمق زوایای زندگی مردم از روستاها فراهم آمده است.
در غرفه پوشاک موزه شاهرود، انواع لباس‌های زنانه شامل کت زنان (کلیجه) شلیته، کلاه سوزن‌دوزی شده، چارقد، جوراب‌های پشمی و پیراهن سوزن‌دوزی شده دیده می‌شود و از ابزار و وسایل تعزیه‌خوانی موجود در این بخش می‌توان به جوشن، سپر، کلاه‌خود اشاره کرد که در ماه محرم مورداستفاده قرار می‌گیرد ازجمله تصاویر بسیار زیبا در این غرفه پرده درویشی با ۳۲ قصه به روایت تصویر و ۴۰۰ صورت انسان و حیوان باهنر نقاشی رنگ و روغن که در سال ۴۰ هجری شمسی در کاشمر نقاشی شده و در سال ۶۹ مرمت‌شده است.
این موزه در خیابان فردوسی، جنب شهرداری شاهرود قرار دارد.
موزه عرفان شرق بسطام
این موزه در سال ۸۹ از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در مجموعۀ تاریخی بسطام افتتاح شد و بنای آن معروف به گنبد غازان خان مربوط به سال‌های ۷۰۳-۶۷۰ ه. ق نسبت داده‌شده است.
طبق نوشته کتب مختلف، غازان خان گنبدی بر آرامگاه امام‌زاده محمد و گنبدی نیز بر آرامگاه بایزید بناکرده و در نظر داشته که جسد بایزید را بدان جا منتقل کند که گویا چون بایزید را در خواب از این کار ناراضی می‌بیند از تصمیم خود منصرف می‌شود.
گنبد غازان خان مربع و به ضلع ۷.۵ متر که نمای شمالی و شرقی آن طاق‌نماهایی تعبیه‌شده که با ایجاد سایه‌روشن بنا را از یکنواختی کسل‌کننده درآورده است.
بر فراز بنا، گنبد زیبا و جالب مخروطی شکل قرارگرفته که دارای پوششی از کاشی‌های فیروزه‌ای است. ایوان بنا در جنوب بقعه قرار دارد و دارای مقرنس‌های گچی ظریف است در این موزه قرآن‌های خطی، ابزار روشنایی (شمعدان) و عکس‌های قدیمی از مجموعه تاریخی بسطام به نمایش گذاشته‌شده همچنین اشیاء دیگری مانند پیه‌سوزهای سفالی، کشکول‌های چوبی، ظروف چینی دورۀ صفویه، در منبت‌کاری شده و... و. در معرض دید علاقه‌مندان قرارگرفته است.
برای دیدار از این موزه باید به مجموعه تاریخی بسطام در هفت کیلومتری شمال شاهرود سفر کرد.
موزه اقوام گرمسار
خانه باقری از خانه باغ‌های قدیمی شهرستان گرمسار است که مالک آن از خوانین شهرستان به نام میرزاعلی آقای باقری بوده که در اواخر عهد قاجار احداث و با شماره ۲۳۱۴ به ثبت آثار ملی کشور رسیده است که هم‌اکنون موزه این شهر در آن فعالیت دارد.
این ساختمان در دوطبقه با مصالح خشت خام، بندکشی گچ‌وخاک و تزئینات آجر خطایی ساخته‌شده و در پوشش سقف طبقه دوم از تیرهای چوبی و کاه‌گل استفاده‌شده است همچنین این بنا دارای هشت اتاق به‌صورت قرینه، در مجاورت هم و در هر طبقه چهار اتاق است که یک سرسرا در طبقه دوم، آب‌انبار، حمام و خزینه را به یکدیگر مرتبط می‌کند.
این بنا در تاریخ بهمن‌ماه سال ۸۹ تبدیل به موزه شهرستان گرمسار شد و به دلیل حضور اقوام مختلف در این شهرستان به نام موزه اقوام مشهور شد.
موزه اقدام دارای هفت سالن نمایش است و در آن تعداد ۱۳۰ قطعه شی موزه‌ای شامل مجموعه‌ای از ظروف آشپزخانه، ادوات کشاورزی، دامداری، دلاکی، سلمانی و لباس اقوام کرد، ترک، لر و بختیاری، سه جلد از کتب نفیس و اوراق اداری مربوط به دوران پهلوی که بیشتر آثار امانت و اهدایی مردم شهرستان است.
همچنین ۹ مجسمه سوپر رئال برای نشان دادن برخی مشاغل، پوشش و نحوه زندگی اقوام مختلف ساکن در شهرستان گرمسار در معرض دید عموم قرار داده‌شده است برای بازدید از این موزه باید به خانه باقری گرمسار مراجعه کرد.
موزه مُهر و سکه کومش
این موزه نخستین موزه تخصصی سکه و مُهر در استان سمنان است که هم‌زمان با هفته میراث فرهنگی و روز جهانی موزه‌ها، در بیست و هشتم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۲ هجری خورشیدی به همت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان و مشارکت بخش خصوصی گشایش یافت.
در این مجموعه تخصصی؛ مُهرها، ابزارهای مبادلاتی کالا از قبیل حلقه‌های مبادلاتی، پول‌های اولیه، سکه، اسکناس، سفته و برات و ابزارهای نگهداری پول، از ابتدای تاریخ ایران تا عصر حاضر به نمایش درآمده است همچنین بخش نخست به مهرها اختصاص داده‌شده که شامل مهرها و اثر مهرهایی از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره قاجار است.
نمایش سکه‌ها در بخش دوم در این مجموعه بر اساس سیر تحولات تاریخی به شکل دیدنی به نمایش گذاشته‌شده و تاریخ سه‌هزارساله تبادلات پولی این مرزوبوم را معرفی می‌کند در این پروسه نمایشی تلاش شده تا سکه‌ها به‌عنوان مستندترین اسناد تاریخی، از جهات اقتصادی، هنری و تاریخی موردبررسی و نمایش قرار گیرد.
بخش پایانی این مجموعه به نمایش سکه‌های ضرب شده در درم سراهای متعدد ایالت تاریخی کومش یا هکاتوم پیلُس، قومس، سمنان، دامغان، بسطام، بیار، فیروزکوه، فریم، دماوند، شهمار، دربند، درجزین و ... اختصاص‌یافته است.
در این مجموعه تعداد بیش از ۵۰۰ قطعه سکه، ۲۴ برگ اسکناس، ۸۰ قطعه مُهر و تعدادی ابزار ارائه‌شده تا پژوهشگران، اندیشمندان و علاقه‌مندان با نگریستن و اندیشیدن پیرامون جنبه‌های مختلف و متعدد مطالعاتی آن‌ها زمینه‌ای برای اعتلای بینش هنری، فرهنگی و تاریخی جامعه فراهم آورند.
برای بازدید از این موزه باید به خیابان امام خمینی(ره) سمنان جنب مسجد امام مراجعه کرد.
موزه گرمابه پهنه سمنان
این بنا که به‌عنوان گرمابه مورداستفاده قرار می‌گرفته در مجاورت راسته‌بازار قدیم شهر واقع و تاریخ نزدیک به ۶۰۰ سال را پشت سر گذاشته است و به استناد کتیبه سر در آن، بنا در زمان سلطنت میرزا ابوالقاسم بابر خان «پادشاه دوره تیموری» و به دستور وزیرش خواجه غیاث‌الدین محمد بن خواجه تاج‌الدین بهرام سمنانی ساخته‌شده است.
پس از ثبت بنای موزه حمام پهنه سمنان، در سال ۵۵ در فهرست آثار ملی، در سال ۶۵ تعمیرات اساسی و زیربنایی آن آغاز و پس از بازپیرایی در سال ۷۳ به صلاحدید کارشناسان به موزه تغییر کاربری داده شد.
این بنا با مساحت تقریبی یک هزار مترمربع که در شمال غرب پهنه ساخته‌شده دارای دودرگاه ورودی زنانه و مردانه است. ورودی مردانه از سه طرف کاشی‌کاری زیبا شده و مجموعه کاشی‌کاری‌های سر در آن طبق آنچه در گوشه کار درج‌شده «عمل زین‌العابدین سمنانی» محسوب می‌شود.
سقف گرمخانه آن را گنبد زیبایی پوشانده و نورگیرهای متعدد این محل را زیباتر کرده است این صحن به محل عرضه و نمایشگاه دائمی آثار باستان‌شناسی اختصاص دارد که از تپه حصار دامغان و خطیر کوه و تپه خندق سمنان منطقه خرند و... به‌دست‌آمده‌اند.
این موزه در خیابان امام خمینی(ره) شهر سمنان، جنب بازار شیخ علاءالدوله، ضلع غربی تكیه پهنه قرار دارد.
باغ موزه عشایری ایل سنگسر
این موزه در پی همیاری صمیمانه مردم مهدی‌شهر و همه ایل وندان سنگسری از شهرهای مختلف کشور و با مشارکت و همکاری شورای اسلامی و شهرداری مهدی‌شهر در سال ۸۷ هم‌زمان با میلاد حضرت محمد (ص) و در آستانه فرارسیدن بهار طبیعت افتتاح شد.
این موزه از دو بخش سالن و فضای باز تشکیل‌شده که سالن آن دارای چهار بخش با موضوعات مجزا و هر بخش دارای چیدمان ویژه‌ای است بخش نخست به ابزار و ادوات پشم‌چینی و مراحل تولید انواع نخ و پارچه‌های پشمی و ابریشمی توس بانوان ایل سنگسر اختصاص دارد.
بخش دوم شامل انواع دست‌افزارهای زندگی روزمره و دوگانه ایل نیمه کوچه رو سنگسر بوده و انواع ظروف، ابزار، جنگ‌افزار است و بخش سوم به نمایش صنایع‌دستی و هنر سوزن‌دوزی، پوشاک و نمایه‌ای از زندگی شهرنشینی مردم ایل سنگسر در دهه‌های گذشته پرداخته است.
علاوه بر موارد فوق در محوطه ساختمان به نمایش برخی از سازه‌های عشایری پرداخته‌شده است ازجمله این سازه‌ها می‌توان به تنور، سازه اختصاصی تولید کره، انواع اجاق‌های اختصاصی تولید انواع لبنیات، سیاه‌چادر سنگسری به‌عنوان بزرگ‌ترین نوع سیاه‌چادر در بین ایلات کشور با اشکوب‌های متعدد و سازه‌های داخل آن، ابزار و ادوات مشاغل مرتبط بازندگی عشایری ازجمله ادوات کشاورزی اشاره کرد.
تاکنون بیش از هزار و ۵۰ قلم از اشیاء فرهنگی و تاریخی و دست‌افزارهای مورداستفاده در زندگی روزمره ایل سنگسر از طرف مردم فرهنگ دوست به موزه اهداشده و یا از آن‌ها خریداری شده است.
برای بازدید از این موزه باید به مهدی‌شهر سفر کرد.
موزه آب شاهرود
اولین موزۀ خصوصی آب، فن‌آوری صنعت آب و سازه‌های آبی کشور در فضایی حدود ۱۲۰ مترمربع مسقف و ۳۵۰ مترمربع فضای باز در مجموعه تاریخی تکیه سعادت برنجی شاهرود با حمایت‌های اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شاهرود به بهره‌برداری رسیده است.
موزه آب شاهرود، اولین موزه خصوصی آب کشور است که ۳۰۰ شئ مرتبط با فن‌آوری صنعت آب را به نمایش گذاشته است. این موزه شامل سه تالار کوچک متصل‌به‌هم است که تالار اول در مورد فرهنگ و تمدن کهن آب ایران‌زمین توجه بازدیدکنندگان را جلب می‌کند همچنین تالار دوم مرتبط با اشیا تاریخی درزمینهٔ آب و برخی اشیاء تاریخی مردم‌شناسی است.
تالار سوم این مجموعه علاوه بر فنّاوری قدیم صنعت آب ایران به فناوری‌ها و اختراعات نوین ثبت‌شده در صنعت آب پرداخته‌شده و علاوه بر مسائل صنعت آب و سازه‌های آبی، قسمتی از موزه به فرهنگ آب اختصاص‌یافته است.
علاوه بر موارد فوق موزه یک درگاه فرهنگی نیز دارد و تنها موزه موجود در شهرستان شاهرود است که تعدادی از عکس‌های اوایل انقلاب اسلامی در این شهرستان و برخی فعالیت‌های سیاسی قبل از انقلاب مربوط به مجلس ۱۷ و ملی شدن صنعت نفت برای علاقه‌مندان به نمایش گذاشته‌شده است.
برای بازدید از این موزه باید به شاهرود، خیابان مصلا، تکیه برنجی، موزه آب مراجعه کرد.
موزه روستایی استان سمنان
استان سمنان موزه‌های دیگری مانند موزه روستای مزج از توابع شهرستان شاهرود دارد که می‌توان آن را یکی از نخستین موزه‌های روستایی کشور نامید. این موزه به همت دهیار وقت این روستا در آب‌انبار قدیمی مزج ساخته و امروز بالغ‌بر ۷۰ اثر تاریخی را در خود نگهداری می‌کند که بیشتر آن‌ها شامل البسه و ابزارهای کشاورزی هستند که در فاصله ۶۵ کیلومتری شمال شرقی شاهرود قرار دارد.
همچنین موزه دامغان که در خانه موسوم به خانه لطفی‌ها قرار دارد و دارای بخش‌های متنوعی ازجمله ابزارها، البسه، سبک زندگی، عکس‌های تاریخی، کتب خطی و ... است و در نوروز همه‌روزه میزبان مسافران خواهد بود، ازجمله دیگر موزه‌های این استان است که می‌تواند در نوروز میزبان خیل عاشقان به فرهنگ، هنر و تاریخ باشد.
و درنهایت موزه تپه حصار دامغان است که در مراحل ساخت و بهره‌برداری قرار دارد که امیدواریم مراحل تحقیقاتی و درنهایت بهره‌برداری از آن به‌زودی به اتمام برسد.
نظر شما