وقتي صداي قهقهه كودكانه در خانه نمي پيچد !

وجود  يك و نيم ميليون  زوج  نابارور در ايران همواره يكي ازمشكلات پيش روي بخش سلامت كشور به شمار مي آيد و از سويي دغدغه زوجهاي جواني است  كه زندگي مشتركي را براي  آينده اي شيرين پايه ريزي مي كنند . گرچه متوليان بهداشت و درمان ما نازايي را يك بيماري تلقي نمي كنند و با آن مانند عمل هاي لوكس و زيبايي مي نگرند  و سازمان هاي بيمه گر هم با اين نگرش  هزينه هاي درمان گران و سنگين اين بيماري را بر نمي تابند ، ، اما مشكلات روحي رواني ناشي از آن بنياد زندگي زوج هاي جوان را تهديد مي كند و شايسته است متوليان امردر اين باره به گونه اي ديگر بينديشند .

از ديگر سو وجود مراكزي كه راه هاي درمان اين بيماري را به طرق مختلف تبليغ مي كنند و نبود نظارت كافي و دقيق بر عملكرد  آنها از سوي وزارت بهداشت ،  موجب شده زوج هاي جوان با پرداخت مبالغي هنگفت و در بسياري موارد بدون نتيجه  از اين مراكز خارج شوند .، افزون بر اينكه در اين بين روحيه آنها بيش از پيش در معرض آسيب قرار مي گيرد .

اهداي تخمك ، يك روش

 اهداي تخمك -  به عنوان يكي از روشهاي درمان ناباروري  با سابقه حدود نيم دهه  - به ادعاي بسياري از كارشناسان توانسته با اهداي فرزند به زوجهاي نابارور موجب تحقق روياي شيرين آنها  براي بچه دار شدن شود .  

اگر چه غالب اهداء كنندگان براي تامين يك منبع مالي تن به اين كار مي دهند ولي در حقيقت انجام چنين اقدام نوع دوستانه شايد بيش از مسايل مادي ارزشمند باشد و نتوان قيمتي براي آن تعيين كرد.

نداشتن مادرزادي تخمدان، نارسايي زودرس تخمدان، جراحي و شيمي درماني، امكان انتقال بيماري ژنتيكي از طريق تخمك خود به نوزاد ، سقط  جنين مكرر، عدم موفقيت در سيكلهاي مكرر لقاح خارج رحمي و افزايش سن از جمله مواردي است كه اين روش درماني براي آن توصيه مي شود.

اگر چه بايد به  ياد داشت كه هزينه اي بالاي اين روش درماني كه حدود يك ميليون تومان است بسياري از زوجهاي نابارور را از رسيدن به اين آمال بازداشته است و به جاي دريافت تخمك اهدايي ،  گاه تن به ازدواج مجدد مي دهند  و موجب تباهي بنيان اوليه خانواده مي شود .

لزوم نظارت دقيق وزارت بهداشت

عضو انجمن تنظيم خانواده در اين باره مي گويد:" از آنجا كه شمار افرادي كه تمايل به اهداي تخمك دارند در ايران به دلايل مختلف بسيار محدود است ، احتمال بروز كوتاهي هايي از سوي كلينيكهاي مربوطه وجود دارد بنابراين وزارت بهداشت بايد نظارت دقيقي بر اين موضوع داشته باشد.

دكتر طناز ابراهيمي اديب مي افزايد:" اين روش  امروزه به صورت متداول در كشور ايران صورت مي گيرد و به لحاظ شرعي نيز فاقد مشكل است  ، زيرا از نظر شرع هيچ اشكالي در وجود همسرهاي متعدد براي يك مرد نيست ".

وي مي گويد :" زناني كه اين تخمكها را اهدا مي كنند بايد سن زير 30 سال داشته باشند و به لحاظ پزشكي ضمن چكآپ كامل بايد از  عدم ابتلاي آنها به انواع بيماري ها مانند ايدز و هپاتيت اطمينان حاصل كرد ولي در ايران به دليل كمبود تخمك هاي اهدايي امكان بروز مشكلات و قصوراتي در اين بين وجود دارد."

اين جراح و متخصص زنان و زايمان با اشاره به  نبود آماري در اين ارتباط تصريح مي كند :" در كشور ايران چنين آمارهايي معمولا اعلام نمي شود و به صورت مخفي مي ماند."

رييس پژوهشكده باروري وناباروري صارم سابقه درمان ناباروري از طريق اهداي تخمك را حدود 5 سال عنوان مي كند و مي گويد:" با توجه به اينكه در اسلام تعدد زوجات مجاز است اين عمل با طي يكسري مراحل حقوقي و انجام صيغه موقت قبل از لقاح ، مشكل شرعي ندارد و اين صيغه  پس از اين عمل فسخ مي شود."

دكتر ابوطالب صارمي افراد اهدا كننده را زنان مطلقه وبيوه اي معرفي مي كند كه معمولا احتياجات مادي دارند و مي افزايد :" اين اهدا كنندگان زنان آبرومندي هستند كه به توجه به مشكلات اقتصادي تمايلي به تكدي گري نداشته و با اين كار ضمن انجام يك عمل نوع دوستانه و اقدامي شرعي ، مبلغي را دريافت مي كنند."

وي ادامه مي دهد:" معمولا زوجهايي كه تمايل به اين عمل دارند بايد خودشان فردي را به منظور اهداي تخمك پيدا كنند و با توافق خود نرخي را تعيين كنند ،  بنابراين مركز درماني هيچ نقشي در اين بين نداشته و تمايلي هم به تربيت اهدا كنندگان حرفه اي ناريم."

وي نرخ ميانگين يك تخمك اهدايي را 300 تا  400 هزار تومان برآورد مي كند و مي افزايد:" پس از توافقات صورت گرفته بين زوج و فرد اهدا كننده مراحل انجام اقدامات پزشكي توسط مركز درماني شروع مي شود بر اين اساس كه فرد اهدا كننده بايد شرايطي نظير داشتن سن زير 30 سال، نداشتن بيماري خاص و نارساييهاي وراثتي را دارد باشد و پس از آن مراحل درماني آغاز مي شود."

اين جراح و متخصص زنان و زايمان مي افزايد :" البته مسئله سن در برخي مواردي كه فرد اهدا كننده  از لحاظ فيزيولوژيك آمادگي لازم را داشته باشد نمي تواند مشكل جدي ايجاد كند."

وي احتمال بروز مشكلاتي نظير آب آوردن شكم وريه، بزرگ شدن تخمدان وافت فشار خون را در برخي اهدا كنندگاني كه تخمك آنها داراي ويژگي خاصي باشد را پيش بيني مي كند و مي گويد:" احتمال توليد چنين تخمكهايي معمولا در زنان چاق، مبتلا به پرمويي و داراي قاعدگي نامنظم هستند بيشتر است و در زناني كه زايمان كرده باشند كمتر ديده مي شود بنابراين ترجيحا از زنان زايمان كرده استفاده مي شود."

وي بروز اين عوارض را ناشي از تزريق يكسري تزريقات خاص جهت انجام اين عمل به فرد اهداء كننده عنوان مي كند و مي افزايد:" افرادي كه با اين عوارض منفي روبرو ميشوند مجبور به بستري شدن به مدت دو هفته در بيمارستان مي شوند و متحمل بيهوشي و داخل كردن سوزن به داخل شكمشان مي شوند كه به ندرت هم ممكن است بر اثر داخل كردن اين سوزن به داخل شكم با خطراتي روبرو شوند"

وي با اشاره به روشهاي درماني نوين براي اين اهداء كنندگان مي گويد:" از ديگر مشكلاتي كه اين نوع روش درمان ناباروري دارد مشكلات عاطفي ورواني كوتاه مدت و دراز مدت آن است به اين ترتيب كه فرد اهداء كننده ممكن است پس از تولد كودك به آن احساس وابستگي كرده و مشكلاتي را ايجاد كند و يا جنين دربزرگسالي پس از پي بردن به ماجرا در صدد يافتن مادر واقعي خود برآيد.

دكتر صارم هزينه درماني اين نوع روش درمان ناباروري را در مراكز درماني از 350 تا 500 هزار تومان عنوان مي كند و مي گويد:" از همين رو مراكز درماني ضمن مطالعات دقيق براي موفقيت آميز بودن اين نوع درمان به لحاظ قانوني نيز تعهدات محكمي از فرد اهداء كننده براي جلوگيري از مسايل بعدي مي گيرد تا بعدها ادعايي نداشته باشد."

اين فوق تخصص درمان نوين نازايي مي افزايد:" روش درمان ناباروري از طريق اهداي تخمك درايران رشد فزاينده اي دارد زيرا در ايران ازدوجهاي فاميلي به وفور صورت مي گيرد لذا درمواردي كه امكان تولد نوزاد ناقص الخلقه اين روش بسيار موثر است و مي تواند نقش بسياري در پيشگيري از تداوم نقوص ژنتيكي داشته باشد."

وي با اشاره به اينكه شانس لقاح موفق يك زوج در هر ماه به طور معمول 25 درصد است، مي گويد:" با توجه به تكنيكهايي كه امروزه در مراكز ناباروري بكار مي رود اين شانس در افراد نابارور حدود 20 درصد است و تنها حدود 5 درصد با آنچه خداوند مقرر كرده متفاوت است كه البته هر چه سن  افراد كمتر باشد اين شانس افزايش مي يابد."

معاون آموزشي و پژوهشي پروهشكده ابن سينا نيزمي گويد:" اهداي تخمك  در حال حاضر  به راحتي در مراكز ناباروري صورت مي گيرد و فرد اهدا كننده پس از  تاييد از نظر هورموني و تستهاي بيماري زايي مي تواند اين كار را انجام دهد البته ما ترجيح مي دهيم كه زوجها خودشان فرد اهدا كننده را معرفي كنند اما در برخي موارد نيز افرادي با مراجعه به مراكز درماني آمادگي خود را براي اين كار اعلام مي كنند."

دكتر محمد رضا صادقي با تاكيد بر نبود هيچ آمار مشخصي از شمار انجام اين روش درماني در كشور مي گويد:" متاسفانه ايران به لحاظ آماري در تمامي حوزه ها از جمله اقتصادي، اجتماعي و از جمله بخش بهداشت و درمان بسيار ضعيف است درحاليكه ساير كشورها با داشتن بانك ثبت اطلاعات به راحتي در جريان آمار دقيقي از بيماريها، حوادث، تعداد زوجهاي نابارور، روشهاي درماني و ... هستند ولي در كشور ما هيچ مركز خود را ملزم به ارائه گزارش آماري نمي كند."

وي همچنين انجام عمل هاي موفق در اين زمينه را براي مراكز درماني بسيار مهم مي داند و مي افزايد:" براي هر مركز درمان باروري بيش از سوددهي انجام عملهاي موفق داراي اهميت است از همين رو با انجام آزمايشات متعدد از بروز خطا در روشهاي مختلف از جمله اهداي تخمك بسيار توجه مي شود و همچنين بر اساس آيين نامه هايي كه از سوي وزارت بهداشت اعلام شده است بايد از طرف زوجها نيز ناباروري كاملا تاييد شده باشد."

روشي ديگر براي درمان ناباروري

دكتر صارم رحم كرايه اي را نيز از ديگر روشهاي درمان ناباروري در ايران دانست و گفت:" با توجه به افزايش سن ازدواج درايران يكي از مشكلاتي كه امروزه بسيار شايع شده است مواردي است كه فرد به دليل امراض مختلف مجبور به از دست دادن رحم مي شود و به رغم توانايي تخمك زايي از داشتن بچه محروم است كه به راحتي مي توان با اجاره رحم و با تعيين يك مادر جايگزين جنين را تا مرحله تولد در رحم ديگري پرورش داد."

وي  مي افزايد:" طبيعتا  كسي كه رحم را اهدا مي كند مانند مادر رضاعي محسوب ميشود ولي  به لحاظ ژنتيكي هيچ ارتباطي با نوزارد ندارد و فقط تغذيه جنين را بر عهده دارد لذا مانند اهداي تخمك احتياجي به جاري شدن صيغه محرميت نبوده و حتي بستگان درجه يك هم مي توانند اين كار را انجام دهند."

وي از قانونمند نبودن اين بحث در ايران انتقاد كرد و آن را مانعي براي انجام نشدن اين روش موفق مي داند و مي گويد:" متاسفانه به دليل نبود قانون مناسب در اين ارتباط از نظر بيمارستان نوزاد به فردي كه او را به دنيا مي آورد تعلق دارد و بايد با قانونمند شدن اين بحث بيمارستان را مجاب كرد تا به نام زوج اصلي شناسنامه صادر كند ."

رييس پژوهشكده صارم ضمن بي اطلاعي از انجام روش رحم كرايه اي در ساير مراكز درماني ،مي افزايد:"  عدم حمايتهاي قانوني از زوج هاي نابارور كه اين روش را براي درمان انتخاب كرده اند ، موجب شده  تا مركز درماني صارم تمايلي به انجام آن نداشته باشد و منتظر صدور آيين نامه قانوني اين موضوع هستيم."

وي با تاكيد بر نقش  قوه قضاييه در تدوين اين آيين نامه مي گويد:" براي اطمينان از نبود مشكلات قضايي و حقوقي در ارتباط با ادعاي مادر جايگزين در مورد فرزند متولد شده ، قوه قضاييه نيز در اين امر دخيل است ."

 آيين نامه اهداي جنين ابلاغ نشده است

 دكتر صادقي بحث اهداي جنين را مجزا از اهداي تخمك مي داند و مي گويد:" در روش اهداي جنين معمولا زوج از اهدا كننده جنين را نمي شناسد و معمولا اين جنين ها از مازاد تخم هاي لقاح يافته افراد مراجعه كننده به مراكز درمان ناباروري كه ديگر احتياجي به آن ندارند استفاده مي شود زيرا نگهداري از اين جنين ها براي مراكز هزينه بر است و اين هزينه را خود زوجها تقبل مي كنند و در صورت عدم تمايل براي پرداخت اين هزينه مي توانند اين جنين ها را اهدا كنند، بنابراين مشكلات احتمالي اهداي تخمك مبني بر ادعاي مادر نوزاد را ندارد."

وي ضمن تاكيد از عدم اجراي اين روش در مراكز درماني داخل كشور مي افزايد :" به رغم تصويب اين طرح به لحاظ قانوني به دليل اعلام نشدن آيين نامه اجرايي آن از سوي وزارت بهداشت هنوز اين روش درمان ناباروري در ايران انجام نمي گيرد."

وي ادامه lمي دهد:" با توجه به اينكه تعداد كودكاني كه در مراكز بهزيستي نگهداري مي شوند ديگر همانند گذشته نيست و همچنين به دلايل مختلف بيشتر زوجها تمايل به دريافت كودك شيرخواره دارند اجراي اين روش مي تواند در جامعه بسيار موثر و كارآمد باشد."

وي در باره روش كرايه رحم مي گويد :" اين روش به راحتي و با استقبال چشمگير در مركز ابن سينا صورت مي گيرد ولي معمولا به لحاظ حساسيت دروان بارداري و رعايت نكات بهداشتي نظير تغذيه مناسب و ... معمولا زوجها از ميان بستگان خود انتخاب مي كنند تا از نحوه نگهداري جنين خود مطمئن شوند."

وي مي افزايد:" در اهداي تخمك فرد اهدا كنند پس از دادن تخمك ديگر هيچ برخوردي با زوجها ندارد ولي در اهداي رحم درطول دروان بارداري كه حدود 9 ماه است فرد كرايه دهنده رحم تماس متدوام با زوجها دارد."

در هر حال خداي مهربان  آرزوي داشتن فرزند را  در فطرت همه انسان ها نهاده است ، گرچه يقينا مصلحت و حكمت اوست كه برخي را از داشتن اين هديه الهي محروم كرده ، اما نبايد از نظر دور داشت بسياري از كودكان معصوم و بي سرپرست در مراكز نگهداري سازمان بهزيستي و شيرخوا گاه ها در حسرت نوازش دستان مهرباني هستند كه بر سرشان كشيده شود و آنان را از نعمت پدر و مادر برخوردار كند ، چشمان  آنها بيقرار ديدن روي  كساني است كه مي توانند آغوش گرم خود را به روي آنها بگشايند ، آنها را منتظر نگذاريم .