خبرگزاری مهر، گروه استانها ـ حمیدرضا مستوفی / نیره شفیعی پور: در میان پسته‌زارهای محله دیلم اردکان یک اثر تاریخی معماگونه وجود دارد که شاید از نظر مطالعات تاریخی و سیر تحول زندگی زرتشتیان منطقه، بسیار مهم و حیاتی باشد.
البته تا به حال چندین بار مهدی رهبر، متخصص دوره تاریخی پارت و ساسانی اظهار تمایل برای حفاری و گمانه‌زنی در این محل داشته که به علل متعدد این اقدام میسر نشده است.
دخمه دیلم که از آن به عنوان قدیمی‌ترین دخمه استان یزد یاد می‌شود، اکنون در میان پسته‌زارهای روستای ترک‌آباد اردکان رها شده و به رغم اینکه در سال ۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، حتی اثری از تابلوی میراث فرهنگی در آن نیست.
ساختار دخمه دیلم متفاوت با دخمه‌های استان یزد
دخمه دیلم بر خلاف دخمه‌های یزد و چم بر روی کوه بنا نشده بلکه بر روی بلندی نسبتا کم ارتفاعی بنا نهاده شده است.
قدمت دخمه به اندازه‌ای است که چاه میان آن که زرتشتی‌ها از آن به عنوان استودان یاد می‌کنند، پر شده و آثاری از سنگ‌هایی که در کف دیگر دخمه‌ها دیده می‌شود، وجود ندارد.
بر روی این سنگ‌ها مرده‌ها را قرار می‌دادند اما قدمت این دخمه سبب شده تا دیگر اثری از آثار این سنگ‌ها مشخص نباشد.
مهم‌ترین تفاوت این دخمه با دیگر دخمه‌های یزد اتاقک‌ها یا حجره‌هایی است که در داخل دخمه دیده می‌شود که نوع معماری آن با همه دخمه‌هایی که تاکنون دیده شده، تفاوت دارد.
البته اطلاعات دقیقی از کاربرد این دخمه‌ها در دست نیست و اغلب زرتشتیان نیز نتوانسته‌اند نظر قطعی در مورد کاربرد این حجره‌ها بدهند.
دخمه دیلم همچون یکی از دو دخمه جدید شریف‌آباد دو جداره است و در واقع دیواری این حجره‌ها را از داخل دخمه جدا می‌کند که هنوز بخش‌هایی از این دیوار باقی مانده است.
بی‌توجهی میراث فرهنگی به قدیمی‌ترین دخمه استان یزد
این دخمه در حالی که می‌تواند به عنوان یکی از آثار تاریخی ایرانیان قدیم مورد استفاده قرار گیرد و هر سال تعداد زیادی گردشگر را مانند دخمه یزد به خود جذب کند، به حال خود رها شده و در چند قدمی نابودی قرار گرفته و میراث فرهنگی نیز تا کنون توجهی به آن نشان نداده است.
رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی اردکان در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: این اثر را به نام دخمه ترک آباد یا دخمه دیلم هم می‌شناسند و زرتشتی‌های احمد آباد و شریف‌آباد به آن تعلق خاطر دارند.
محسن میرجانی بیان کرد: در ساخت و ایجاد این دخمه از یک معماری نامتعارف استفاده شده که تا کنون در هیچ دخمه‌ای دیده نشده و این معماری دخمه دیلم را منحصر به فرد کرده است.
وی عنوان کرد: در یک توصیف ساده این مجموعه در یک فضای مدور و با دیواره‌ای به ارتفاع سه و نیم متر شکل گرفته است.
میرجانی یادآور شد: فضای داخلی آن شامل سه بخش هسته مرکزی یا محل دفن و یک دیواره جدا کننده و در نهایت ردیف طاق‌های تیزه‌دار دوره صفویه است که معلوم نیست چه کاربری دارند.
رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی اردکان افزود: تا حفاری و خواناسازی این فضاها اتفاق نیفتد، به طور قطع هرگونه اظهار نظری تنها یک حدس و گمان قابل رد و انکار است.
بر خلاف آنچه از یافته‌های جستجو در موتورهای جستجوگر به دست آمد، رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی اردکان معتقد است که این بنا نه در فهرست آثار ملی ثبت شده و نه برای آن تعیین عرصه و حریم شده است.
دخمه دیلم به زودی بر وسعت پسته‌زارهای روستا می‌افزاید
وی افزود: شاید این محدوده، طی سال‌های بعد به واسطه دارا بودن خاک مناسب با خاک یکسان و به زمین کشاورزی تبدیل و از صفحه روزگار محو شود.
میرجانی تاکید کرد: شاید اگر اعتبار مختصری تنها برای تعیین عرصه و حریم آن تعیین می شد، می توانستیم برای برنامه‌های مطالعاتی در این بنا انجام دهیم اما متاسفانه با این وضع بودجه و اقتصاد که به طور قطع دامنگیر حوزه میراث فرهنگی و گردشگری نیز شده است، کاری از پیش نمی‌رود.
دخمه دیلم که قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد با شماره ۹۲۸۵ در تاریخ هفتم مردادماه سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسیده اما بی‌توجهی میراث فرهنگی به این اثر تاریخی تا آنجاست که حتی دیگر اثری از تابلوی میراث فرهنگی در آن نیست و حتی بسیاری از کارشناسان اعلام کرده‌اند که این دخمه ثبت تاریخی نشده است.
دخمه‌ها ظرفیت بزرگی برای گردشگری هستند
گرچه زرتشتیان دیگر امروز به شیوه‌های گذشته درگذشتگان خود را دفن نمی‌کنند اما به هر ترتیب این دخمه‌ها یادگارهایی از اعصار گذشته هستند و در استانی که برای گردشگرپذیر شدن آن تلاش می‌شود، این دخمه‌ها می‌توانند ظرفیتی بزرگ به شمار بیایند و حداقل می‌تواند تعداد زیادی از زرتشتیان دنیا را به این محل فرا بخواند.
دخمه‌ها از جمله دخمه یزد مورد توجه گردشگران خارجی بسیاری هستند به نحوی که دخمه یزد در ایام نوروز بیش از ۱۰ هزار بازدیدکننده داشت اما دخمه دیلم به جای تبدیل شدن به یک محل برای گردشگری، به مخروبه‌ای در میان پسته‌زارها تبدیل شده است.
نظر شما