فردوسی و معتمدنژاد هر کدام یک دهان داشتند و ۱۰ گوش

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی مراکز فرهنگی هنری منطقه ۵، آیین نکوداشت استاد دکتر کاظم معتمدنژاد بنیانگذار علم ارتباطات و احیاگر آموزش روزنامه‌نگاری در آستانه روز جهانی ارتباطات، یکشنبه (۲۶ اردیبهشت ماه) در فرهنگ‌سرای فردوس برگزار شد. در این مراسم که چهره‌هایی مانند محمدمهدی فرقانی،‌ هادی خانیکی، مهدی محسنیان‌راد، دادگران و علیرضا عبداللهی‌نژاد هم  در آن حضور داشتند، از سردیس جدید این استاد هم به پاس مقام علمی و اخلاقی‌اش رونمایی شد.

در ابتدای این مراسم که اجرای آن را اجرای بهروز تشکر از مجریان تلویزیون برعهده داشت، بیژن پورمند، مدیر مراکز فرهنگی هنری منطقه ۵ و رئیس فرهنگ‌سرای فردوس توضیحاتی را درباره برگزاری مراسم‌ نکوداشت ارائه داد و ضمن قدردانی از حضور اساتید ارتباطات در این مراسم گفت: برگزای سلسله برنامه‌های طلوع ماندگار، ایده‌ای بود که از سال ۹۱ توسط مدیریت فرهنگی هنری منطقه ۵ مطرح شد و محور اصلی آن، معرفی و تکریم مفاخر و نخبگانی ملی بود که در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، هنری و ... فعالیت داشتند.

وی افزود: مراکز فرهنگی هنری منطقه ۵ با برگزاری مستمر این برنامه، دستاوردهایی همچون تکریم چهره‌های ماندگار، آشنایی نسل جوان با مواریث فرهنگی و معنوی، مفاخر و فرزانگان، رشد و تعالی فرهنگی منطقه، ارتباط شهروندان به‌ویژه جوان با افکار و اندیشه‌های بزرگان را رقم زدند.

اساتیدی همچون دکتر معتمدنژاد سرمایه‌های مراکز علمی هستند

در ادامه محمدمهدی فرقانی، رییس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی که در این مراسم حضور داشت، در سخنانی اظهار کرد: واقعیت این است که ما به بزرگداشت‌هایی از این دست بسیار نیاز داریم؛ چرا که شاهد هستیم که بسیاری از مفاخر ما به حاشیه رانده می‌شوند و تلاش می‌شود نام و یادی از آن‌ها چندان مطرح نشود. مخصوصا نیازمند برگزاری بزرگداشت برای شخصیتی همچون کاظم معتمدنژاد هستیم که در جهت هویت‌سازی و هویت‌بخشی به عرصه علم و آکادمی و عمل برخاسته است. ما افتخار می‌کنیم که میراث‌دار نوین علم ارتباطات استاد معتمدنژاد هستیم.

وی با تاکید بر اینکه استاد معتمدنژاد پدر علم ارتباطات بودند، یادآور شد: این ویژگی را زمانه به استاد داد نه مقام و امثال آن‌ها. اساتیدی همچون دکتر معتمدنژاد، سرمایه‌های دانشگاه، مراکز علمی و مراکزی حرفه‌ای کشور هستند و ما بدون داشتن چنین پشتوانه‌هایی پایمان خواهد لرزید. اما خوشحالیم که در چنین جامعه‌ای میراث دکتر معتمدنژاد را زنده کرده‌ایم؛ چراکه واقعیت این است که ما در جامعه ارتباطی و در عین حال در جامعه غیرارتباطی زندگی می‌کنیم که ابزارهای آن به وفور در اختیار همه است اما این ارتباط آیا واقعا هم‌معنایی و هم‌پذیری ایجاد می‌کند؟ آیا واقعا کارهایی که از ارتباط مورد نظر است انجام می‌شود؟ در جامعه‌ای که روز به روز پیچیده‌تر می‌شود، این ارتباط روز به روز رنگ می‌بازد.

فرقانی در بخش دیگری از سخنانش سپس گفت:‌ اگر معتمدنژاد، دکتر معتمدنژاد است تنها به خاطر دانش، تالیفات و یا درسی که ارائه می‌کرد، نبود. ایشان اسوه اخلاق، شخصیت و رفتار بودند. ما در حال حاضر بیش از هفتاد هزار عضو هیات علمی در دانشگاه‌هایمان داریم. اما استادی که اسوه اخلاق، شخصیت و رفتار باشد، انگشت‌شمار داریم و استادی که الگو و راهبر باشد و به عنوان اسوه اخلاق، شخصیت و رفتار مطرح باشد انگشت شمار داریم.

وی با اشاره به خاطراتی از روزهایی که استاد معتمدنژاد به دلیل کهولت سن همچنان پرتلاش در دانشگاه حضور داشتند، گفت:‌ یک زمانی از طرف مدیریت وقت دانشگاه به من گفته شد که به آقای معتمدنژاد بفرمایید خودشان درخواست بازنشستگی کنند اما من گفتم تا زمانی که من هستم نه چنین چیزی را به او خواهم گفت و نه اگر خود استاد هم بخواهند به او اجازه خواهم داد که این کار را کند چرا که ایشان سرمایه و هویت دانشگاه است. نیم قرن زمان کمی نیست که سپری شد. در پاسخ به من این دلیل را آوردند که ایشان سختشان است که با این شرایط جسمی به دانشگاه بیایند و اذیت می‌شوند اما من اینگونه مطرح کردم که مهم نیست اگر ایشان حتی سه ماه یک بار به دانشگاه بیایند گشتی بزنند، دقایقی در اتاقشان بنشینند برای ما کفایت می‌کند چراکه تمام اساتید مطرح دنیا عمر خود را در این دانشگاه‌های مطرح سپری کردند و بعد از فوتشان اتاق و جایگاهشان برای دانشگاه و استادان حفظ شده است. اگر‌ هاروارد،‌ هاروارد شد و اگر کمبریج، ‌کمبریج شد، بخشی از آن به دلیل حفظ شدن استادان صاحب نام در این دانشگاه‌ها بود.

رییس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی هم‌چنین با اشاره به اینکه در دانشگاه علامه تلاش شده است میراث دکتر معتمدنژاد زنده نگاه داشته شود توضیح داد: در حال حاضر اتاقی را به نام ایشان اختصاص داده‌ایم و بر روی تابلوهای درسی‌اش عنوان کتاب‌هایش را نوشته‌ایم و هم‌چنین یک تندیس و درختی به ایشان اختصاص داده شده است چرا که معتقدیم این سرمایه‌ها اعتماد به نفس تولید می‌کند.

دکتر فرقانی در بخش پایانی سخنان خود تاکید کرد: بزرگداشت باید شایسته اساتید باشد. یادم است استاد معتمدنژاد تاکید زیادی بر مناسبت‌های روز جهانی ارتباطات ۲۷ اردیبهشت‌ماه داشتند و این روزها هم با سالروز تولد ایشان پیوند خورده است.

فرزانگی و فروتنی از ویژگی‌های بارز معتمدنژاد بود

هادی خانیکی، استاد ارتباطات از دیگر سخنرانان مراسم نکوداشت مقام علمی و اخلاقی دکتر کاظم معتمد نژاد بود. او با وصف این صفات استاد معتمدنژاد که هم فرزانه و هم فروتن بود، یادآور شد: دکتر کاظم معتمدنژاد یک سرمایه بزرگ علمی و فرهنگی بود. فرزانگی و فروتنی از ویژگی‌های بارز ایشان بود که وی را در میان چهره‌های برجسته علمی کشور ممتاز می‌کرد. اگرچه کار او در زمینه‌های مختلف دانش ارتباطات از روزنامه‌نگاری و حقوق و اخلاق حرفه‌ای گرفته تا حوزه‌های مختلف ارتباطات و حتی مباحثی همچون جامعه اطلاعاتی، نقش موثری داشت اما هیچ‌گاه خود را فراتر از یک معلم به شمار نمی‌آورد.

این استاد ارتباطات در ادامه گفت: بزرگترین اثر و شاهکار دکتر معتمدنژاد زندگی‌اش بود چرا که عزت، مناعت طبع و خلق و خوی ایشان در حدی بود که همه آنان که در عرصه ارتباطات ایران دستی در کار دارند خود را شاگرد او دانسته و می‌دانند. شاخص دانش دکتر معتمدنژاد به روش معلمی و رفتار اجتماعی او بود.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه سپس اظهار کرد: باید تاریخ ۲۵ اردیبهشت روز بزرگداشت فردوسی و ۲۷ اردیبهشت روز ارتباطات را که همزمان با روز بزرگداشت معتمد‌نژاد بوده است، پیوند داد. چه فردوسی و چه معتمدنژاد هر دو متعلق به یک خطه هستند و هر دو خراسانی‌اند. اگر این تعبیر ساده ایرج میرزا را برای هر دوی این بزرگان بگوییم اینگونه می‌گویم که آن‌ها دو لب داشتند و ۱۰ گوش. یعنی شنوا بودن ویژگی‌ای است که ارتباط را بی‌معنا نمی‌گذارد. اگر معتمدنژاد برای ما بزرگ بوده و است این شنوا بودن و این ویژگی است که او را متمایز کرده است چرا که او اهل شنیدن بود و به نیاز مخاطب پاسخ مثبت می‌داد و اهل ادب بود.

وی سپس یادآور شد: فکر نمی‌کنم هیچ کدام از ما به عنوان شاگردان استاد معتمدنژاد از یاد برده باشیم که زمانی که او کتابی را به ما هدیه می‌کرد در آن از ما به عنوان همکار و دوست یاد می‌کرد و هیچ‌گاه به عنوان شاگرد از ما یاد نمی‌کرد. دکتر معتمدنژاد بدون هیچ تبلیغی مهم ترین ویژگی که داشت معلم به معنای واقعی کلمه بود و اکنون جای او برای ما بسیار خالی است.

معتمدنژاد مدام نگران جامعه روزنامه‌نگاری ایران بود

مهدی محسنیان‌راد از دیگر اساتید ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) در این مراسم به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: وقتی در ۷۰ سالگی می‌نشینم و دکتر فرقانی و دکتر خانیکی صحبت می‌کنند احساس عجیبی دارم. یک احساس خوب که آن‌ها هستند. این حرف من ریا نیست. نکته این است که این رودخانه می‌آید و می‌رود. من افراد زیادی را از نزدیکانم از دست داده‌ام اما نمی‌دانم چرا این‌قدر یاد استاد معتمدنژاد را می‌کنم و چه قدر احساس می‌کنم که نیست. خوب است که مسیر استاد ادامه پیدا می‌کند. هرچند دکتر می‌توانست برای کشور مفیدتر باشد از آنچه که شد.

این استاد علوم ارتباطات اجتماعی با اشاره به گفته‌های فرقانی که «در این جامعه‌ای که شرایط خاصی را طی می‌کند دچار بحران ارزشی هستیم و توافق وجود ندارد»، اظهار کرد: در مسیر گذار از سنت به مدرنیته دچار شرایط دیگری شده‌ایم. دو نکته در اتفاقاتی که در ایران در عرصه ارتباطات افتاد و در جهان کم‌نظیر است این است که مردم در دنیا یاد گرفته‌اند رسانه‌های متکثری وجود دارد که هرکدام ایدئولوژی خود را دارند و مردم خود تصمیم می‌گیرند که به هر چیزی که می‌خواهند گوش کنند اما از سال ۱۸۳۷ به ما هرچه گفته شد، گوش کردیم. به ما گفته شد هرچه ما می‌گوییم گوش کنید و هرچه ما می‌گوییم انجام دهید. الان نیز فرق بین رسانه‌ای مثل تلگرام، وایبر و مطبوعات و روزنامه را نمی‌دانیم و شرایط به گونه‌ای شده است که از آن‌ها دل نمی‌کنیم.

محسنیان راد با اشاره به اصطلاح سفره رسانه‌ای که در دنیا مطرح است، یادآور شد: این سفره خیلی متنوع است و دارای انواع ویتامین‌هاست. به عنوان مثال بالاترین مطالعه روزنامه در کشور اسکاندیناوی است. همان‌ها بالاترین پهنای باند در زمینه برقراری ارتباط را دارند اما به ما اجازه ندادند آن را بیاموزیم.

این استاد ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ویژگی‌های استاد معتمدنژاد که فرزانه و فروتن بود اظهار کرد: دقیقا ایشان یک مقام اخلاقی داشت. اگر هم استاد نبود وکیلی بود که مقام اخلاقی را داشت.

دکتر محسنیان راد سپس بارزترین ویژگی دکتر معتمدنژاد را این طور عنوان کرد که هرگز منافع عمومی را فدای منافع شخصی نکرد امری که متاسفانه در جامعه ما چندان معمول نیست و شاید به همین جهت در ذهن من این گونه برجسته شده است. ویژگی دیگر دکتر معتمدنژاد که باز هم در جامعه علمی ایران بسیار کمرنگ شده است احساس مسئولیتی بود که ایشان نسبت به تولیدات علمی خود حس می‌کرد. نگرانی مدام ایشان درباره وضعیت جامعه روزنامه‌نگاری ایران بود. او برای نظام جامعه رسانه‌ای کشور زحمات زیادی کشید و چقدر تلاش داشت تا این نظام برقرار شود.

وی سپس با اشاره به گذشت سه سال از نبود دکتر معتمدنژاد به بیان نکته تلخی پرداخت و گفت: یکی از دلایلی که در حوزه ارتباطات در ایران به این روز افتاده‌ایم، ترکیب دو مقام علمی و اخلاقی در یک استاد یعنی استاد معتمدنژاد بود. مقام اخلاقی استاد در این سال‌ها اجازه نمی‌داد که یک آخ بگوید. اگر قطعا استاد مقام اخلاقی را نداشت و در این راه درگیر می‌شد ممکن بود این فرصت‌ها فراهم شود که آن نظریه‌ها اجرا شود.

این استاد علوم ارتباطات اجتماعی اضافه کرد: دکتر معتمدنژاد معتقد به استقلال حرفه‌ای کسانی بود که در رسانه‌ها کار می‌کنند. اعتقادی که بسیار مهم بود و یک فرد رسانه‌ای هم اینگونه تعریف می‌کرد که دستش به طرف کسی دراز نباشد و امنیت شغلی داشته باشد. گاهی احساس می‌کنم ترکیب این مقام علمی و اخلاقی سبب شد که در طول حیات، استاد معتمدنژاد خودخوری کند. هرچند ایشان خیلی حساس بودند از آنچه که بد عمل می‌شد در مسیر سنت به مدرنیته و احساس می‌کرد کار غلط است. قطعا روح ایشان شاد است و اطمینان دارم کسانی هستند که جای او را ادامه خواهند داد.

محسنیان راد سپس یادآور شد: در مراسم افتتاحیه دانشکده ارتباطات این احساس را کردم که چقدر روحیه دکتر فرقانی به روحیه استاد معتمدنژاد نزدیک است.

بنا بر این گزارش، در پایان از اساتید حاضر در مراسم بزرگداشت دکتر معتمدنژاد تجلیل به عمل آمد.