پرورش گونه‌های مهاجم در کمین حق حیات تالاب‌ها و معیشت مردم

به گزارش خبرگزاری مهر، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران با اشاره به روز جهانی تنوع زیستی و ارتباط شعار امسال آن با موضوع پایداری زندگی و معیشت مردم، یکی از کارکردهای اصلی تالاب­ها را تامین معیشت پایدار برای جوامع محلی عنوان کرد وگفت: از بین رفتن تالاب­ها یکی از عوامل تهدید شغل­های وابسته به آنها است.

محسن سلیمانی روزبهانی از ورود گونه­‌های غیربومی و مهاجم به تالاب­ها به عنوان یکی از مسائل کلیدی تالاب­های کشور یاد کرد و افزود: گونه‌های غیربومی و معرفی‌شده به‌عنوان یکی از عوامل مهم تهدیدکننده تنوع زیستی هستند و از پیامدهای فاجعه بار ورود گونه های مهاجم به زیست‌بوم‌های آبی کشور می‌توان به تجربه تلخ ورود ماهی آمور به تالاب­های بین­‌المللی هامون،  شانه‌دار مهاجم در دریای خزر، گیاه آزولا و سنبل آبی به تالاب انزلی و تیلاپیا به تالاب شادگان اشاره کرد.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران با تاکید بر اینکه نهادها و بخش های مختلف مرتبط با موضوع باید اصلاحاتی را در نوع نگاه خود انجام دهند، گفت: ورود اغلب این گونه‌­های مهاجم به کشور ماحصل نگاه بخشی و بدون توجه به اثرات بلند مدت و با پوشش‌­هایی نظیر بهبود معیشت و رونق اقتصادی صورت گرفته است و این در حالیست که اگر موسسات تحقیقاتی و اجرایی مرتبط تمرکز و تلاش خود را بر روی حمایت از گونه‌­های بومی مبتنی بر نگاه جامع نگر و زیست بومی متمرکز می­‌کردند شاهد آثار مخرب ورود این گونه­‌ها در حال حاضر نبودیم.

وی ادامه داد: رقابت بهره برداران بر سر پرورش گونه­‌های مهاجم، حق حیات تالاب ها و معیشت مردم را به مخاطره می اندازد، ما بایستی از اشتباهات گذشته درس بگیریم و هزینه‌­های توسعه پایدار را به عنوان یک سرمایه­‌گذاری بلندمدت در طرح­های توسعه و تحقیقاتی کشور به رسمیت بشناسیم.

سلیمانی با اشاره به موضوع ورود گونه مهاجم تیلاپیا به اکوسیستم­های آبی کشور افزود: در حال حاضر نیز بایستی موسسات تحقیقاتی و اجرایی مرتبط با موضوع نگاهشان را به بحث بهره بردای تغییر دهند و به سوی استفاده پایدار از منابع آبی گام بردارند.

وی استفاده از گونه‌های بومی به جای تیلاپیا را مورد تأکید قرار داد و مطالعه جامع و مقایسه ای از جنبه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی را در طرحهایی از این دست توسط نهادهای ذیربط ضروری دانست.

با توجه به شعار امسال روز جهانی تنوع زیستی در پایداری تنوع زیستی، مردم و معیشت آنها، وی پرورش این ماهی را به نفع زیست بومهای آبی و معیشت جوامع محلی ندانست و با استناد به نظر کارشناسان و استادان دانشگاه، تیلاپیا را که زیستگاه اصلی آن شرق آفریقاست گونه‌ای مهاجم می‌دانند که ورود آن به زیست‌بوم‌های آبی خسارات جبران‌ناپذیری به‌بار می‌آورد.

بیست و دوم ماه مه مصادف با دوم خردادماه از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی تنوع زیستی (IDB- International Day for Biological Diversity)، برای افزایش درک و آگاهی مردم جهان از اهمیت مسائل مربوط به تنوع زیستی نام گرفته است. تمام موجوداتی که در یک اکوسیستم زندگی می کنند از جمله انسان، بخشی از شبکه حیات هستند. هرگونه پوشش گیاهی و هر موجودی نقش بسیار مهمی در چرخه حیات دارد. گیاهان، حیوانات و انسان ها در تعامل با یکدیگرند و بر اساس آنچه هر کدام ارائه یا تولید می کنند مانند غذا، سرپناه، اکسیژن و غنی سازی خاک به یکدیگر وابسته اند. شعار امسال روز جهانی تنوع زیستی نیز «تأمین و جریان‌سازی تنوع زیستی، پایداری مردم و معیشت آنها» است.

جنس تیلاپیا از اعضای خانواده سیکلید و از راسته سوف ماهیان است که داری بدنی مستطیلی شکل با فلس‌های ریز هستند. تیلاپیا نوعی ماهی یوری هالین است که قابلیت زندگی در همه نوع آب اعم از آب دریا، آب لب شور و حتی رودخانه‌ها را دارد. این ماهی تحمل بالایی نسبت به تغییرات شوری ودمای آب دارد. بر طبق طبقه بندی IUCN این ماهی جزو گونه های شدیدا مهاجم است.

چالش این روزهای محیط‌زیست کشور که از فاجعه دریاچه ارومیه و تالاب هامون دست‌کم ندارد، این است که تالاب های کشور با ‌خطر معرفی «گونه‌های مهاجم از جمله ماهی تیلاپیا» مورد تهدید قرار گرفته است. به عنوان نمونه جوامع محلی و روستاییان بسیاری به‌خاطر برداشت ماهی و نیز به ‌لحاظ سنتی وابسته به تالاب شادگان هستند ولی هم‌اکنون تالاب شادگان تحت سیطره ماهی تیلاپیا درآمده است، تیلاپیا درصورت جایگزین شدن به جای گونه‌های بومی، معیشت جوامع محلی را به خطر می‌اندازد زیرا ارزش اقتصادی پایینی دارد و درنتیجه باعث کاهش درآمد صیادان محلی می‌شود. کما اینکه در شادگان صیادان محلی از ورود تیلاپیای زیلی به این تالاب و کاهش ماهیان بومی به‌شدت گله‌مند هستند. این درحالی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست بارها مخالفت خود را با ورود ‌گونه های غیربومی به تالاب های کشور اعلام کرده است.

سازمان حفاظت محیط زیست بارها اعلام کرده است که این سازمان مجوزی برای پرورش تیلاپیا صادر نکرده است و اگر این فعالیت انجام شود غیرقانونی است.

وزارت نیرو هم صراحتا با ورود ماهی تیلاپیا به مخازن سدها مخالفت کرده زیرا چنانچه این ماهی به دریاچه‌های پشت سدها راه پیدا کند؛ درصورت کم شدن آب مخزن سد و تلف شدن، آب شرب کشور را با تهدید جدی مواجه می‌سازد؛ اتفاقی که در استرالیا رخ داده است. اما مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی به رغم مخالفت‌های صریح سازمان حفاظت محیط‌زیست از پرورش این ماهی حمایت می‌کند.