خبرگزاری مهر، گروه استانها: ماه‌های پایانی سال ۹۰ بود که طرح کتابخانه سیار توسط مدیران فرهنگی اردبیل مطرح شد. چه در بخش شهری و چه در بخش روستایی تعداد کتابخانه‌ها با محدودیت مواجه بود و اینبار ترکیب واژگان کتابخانه+سیار برای بسیاری محل سؤال و برای برخی جای تعجب داشت.
اصطلاحی که با تلاش و کوشش بسیار در ذهن مردم اردبیل نهادینه شد و به عنوان یکی از راهکارهای ترویج مطالعه مورد تأکید قرار گرفت. اما عملاً در اجرا بیشتر با تبدیل شدن به دستاویز تبلیغ دستگاه‌هایی که می‌خواستند در عرصه‌های عمومی بیشتر دیده شوند، هنوز با گذشت پنج سال به کارکرد واقعی خود نرسیده است.
اولین اتوبوس دانایی در ایستگاه پایانی
کتابخانه سیار در واقع جایگزین کمبودها است. زمانی که اعتبار لازم برای احداث کتابخانه دائمی وجود ندارد این کتابخانه سیار است که پا در روستا و منطقه محروم و حاشیه شهر گذاشته و با خود فرهنگ و دانایی سوغات می‌برد.
کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان در واقع به واسطه کتابخانه سیار به عدالت نسبی امکانات مطالعه دست می‌یابند و با این امکان موقت می‌توانند کتابخانه هایی که در کتابخانه‌های دائمی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد، را به امانت داشته باشند.
به دلیل تعداد قابل‌توجه روستا در اردبیل و افزایش مهاجرت‌ها طی سال‌های اخیر که منجر به شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی شده است، کتابخانه سیار کارکرد ویژه یافته و از سوی کارشناسان تأکید می‌شود.
ضرورتی که برای اولین بار به صورت جدی در سال ۹۱ به عنوان راهکار جبران مافات مناطق حاشیه شهر و محروم شهر خلخال مطرح شد و مدیرکل وقت کتابخانه‌های عمومی اردبیل از اختصاص دو دستگاه اتوبوس از سوی شهرداری خلخال برای اجرای این مهم خبر داد.
این طرح البته به فرجام نرسید و به دلایلی که بعدها مطرح نشد کتابخانه سیاری در خلخال پا نگرفت.
در ادامه در سال ۹۲ اولین مینی‌بوس کتابخانه‌ای اردبیل در بیله سوار راه‌اندازی شد و تا به امروز نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
این اقدام البته نقطه آغازی بود که دستگاه‌های اجرایی و بیشتر شهرداری‌ها پیشقدم شده و اتوبوس و مینی‌بوس‌های خود را حتی به شکل امانی در اختیار دستگاه‌های متولی کتاب و کتابخوانی قرار دهند.
در نهایت در سال ۹۳ اولین اتوبوس کتابخانه‌ای از سوی شهرداری اردبیل اختصاص یافت و اینبار به دلیل استهلاک به یک سال نرسیده اتوبوس از دور فعالیت خارج شد.
تأکید متولیان کتاب به اختصاص اتوبوس مناسب
کتابخانه سیار بیله سوار که در حال حاضر به ۱۷ روستا خدمت‌رسانی دارد توانسته در طول فعالیت سه ساله خود ۶۰۰ عضو داشته باشد. تنها یک مینی‌بوس کوچک که امید بچه‌های روستایی برای بردن دانایی، داستان‌های افسانه‌ای و رمز و رموز علم و آگاهی به روستا است فعالیت می کند.
تأثیر کتابخانه سیار بیله سوار به عقیده مسئولان فرهنگی قابل‌توجه است و خروجی محسوسی به دنبال داشته است. مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: راه‌اندازی کتابخانه سیار برای تمامی شهرها و روستاهای اردبیل ضرورت پیدا کرده است.
رباب عزیزخانی افزود: بیش از هزار روستا در اردبیل داریم و در حال حاضر فقط ۱۱ کتابخانه روستایی دایر است.
به گفته مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان به دلیل محدودیت اعتبارات و اینکه نهاد کتابخانه‌ها برای احداث کتابخانه اعتباری پیش‌بینی نمی‌کند توسعه کتابخانه‌های روستایی در گرو حمایت خیرین است.
وی افزود: برای جبران نیازمندی‌ها طرح کتابخانه سیار پیشنهاد شده و دو سال است از شهرداری اردبیل درخواست اتوبوس داشتیم که حداقل در مرکز استان برای مناطق حاشیه شهر دایر شود.
عزیزخانی اضافه کرد: فعالیت اولین کتابخانه سیار شهر اردبیل به دلیل اینکه اتوبوس اسقاطی بود متوقف شد و ما همچنان پیگیر اختصاص اتوبوس مناسب هستیم.
وی متذکر شد: اگر رویکرد شهرداری فرهنگی است انتظار می‌رود بهترین اتوبوس‌ها به موضوع فرهنگ اختصاص یابد.
تکرار اتوبوس مستهلک در فاز جدید کتابخانه سیار
امور کتابخانه‌های عمومی استان به دلیل محدودیت اعتبارات قادر به خرید اتوبوس نیست. از سویی طبق قانون شهرداری نیز در صورتی می‌تواند اتوبوسی اختصاص دهد که به صورت امانی باشد.
اما در طرح جدید راه‌اندازی کتابخانه سیار شهری اردبیل مسئولان در مراسم افتتاح به این موضوع اشاره‌ای نداشتند.
در واقع بار دیگر اتوبوس مستهلکی به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اختصاص یافت و اینبار اتوبوس سیار مشتریان خود را از بین گروه سنی کودک و نوجوان انتخاب خواهد کرد.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: این اقدام شهرداری قابل‌تقدیر است و ما به واقع از این حرکت فرهنگی قدردانی داریم.
هاجر جمادیه افزود: طبق قانون شهرداری اتوبوس را به صورت امانی و به مدت پنج سال در اختیار ما قرار داده و پنج سال بعد یا باید تحویل دهیم و یا اگر شرایط فراهم بود بار دیگر تحویل امانی را تمدید کنیم.
وی تصریح کرد: بر اساس قوانین، کانون پرورش خود باید نسبت به تأمین اتوبوس یا مینی‌بوس اقدام کند اما ما با محدودیت اعتبار مواجهیم.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در پاسخ به این سؤال که این اتوبوس با توجه به فرسودگی چقدر کارایی دارد، اضافه کرد: لازم است اتوبوس در داخل شهر فعالیت داشته و با سرعت پایین نقل و انتقال داشته باشد.
جمادیه ابراز امیدواری کرد اقدام شهرداری اردبیل توسط سایر شهرداری‌ها تکرار شود.
اتوبوس سیار پیام‌آور تبلیغ یا دانایی
در کل استان اردبیل با یک‌میلیون و ۲۴۸ هزار نفر فقط ۶۵ کتابخانه دایر است. تعدادی که موجب شده سرانه فضای مطالعاتی در اردبیل به واقع پایین باشد و طرح‌های جایگزین برای جبران مافات پیشنهاد شود.
مدیرعامل سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری اردبیل اعلام کرده است که وضعیت فعالیت کتابخانه سیار شهری اردبیل رصد شده و در صورت برخورداری از خروجی مطلوب اختصاص خودروهای دیگر بررسی می‌شود.
اما نگرانی کارشناسان از این است که این اتوبوس که در واقع تنها به شکل باری به هر جهت و با چشم‌انداز تبلیغاتی اختصاص یافته و به دلیل استهلاک نتواند به اهداف خود آنچنان که باید دست یابد.
به نظر می‌رسد حل‌وفصل مشکل کتابخانه‌های سیار نیازمند یک هم‌اندیشی و چاره‌جویی اساسی است تا بتواند از شکل و بازتاب تبلیغی خارج شده و به واقع با هدف خدمت‌رسانی به مردم اجرا شود.
کتابخانه سیار تنها یکی از راهکارهای توسعه فرهنگ مطالعه به ویژه در مناطق محروم محسوب می‌شود. کارشناسان معتقدند اختصاص حداقل یک مینی‌بوس در هر شهرستان می‌تواند سیل عظیمی از مطالعات را در مناطق محروم جاری و ساری سازد.
در عین حال نه تنها اتوبوس بلکه دوچرخه و موتورسیکلت و هر وسیله نقلیه دیگر نیز می‌تواند به عنوان یک کتابخانه سیار التیام موقتی به نیاز مطالعاتی روستاها و مناطق محروم به ویژه برای کودکان و نوجوانان باشد.
نظر شما