فلسفه در روسيه از جايگاه مناسبي برخوردار است

مهدي ايماني پور رايزن فرهنگي ايران در روسيه، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعيت پژوهشهاي فلسفه در روسيه اظهار داشت: به دنبال برگزاري چهارمين كنگره جهاني فيلسوفان جهان در روسيه در سال 2005 كه تعداد بسياري از فيلسوفان جهان ( بالغ بر دو هزار و پانصد نفر) در آن كنگره شركت داشتند و از ايران هم دكتر داوري اردكاني، دكتر محقق داماد، دكتر ديناني و دكتر اعواني شركت داشتند توجه نسبتا موفقي به فلسفه اسلامي در روسيه شد.

وي افزود: البته بايد اذعان داشت كه دولت روسيه به دليل گذشته خود در دوره بلشويكها و ماركسيستها مسئله فلسفه را در بين انديشمندان بسيار جدي تلقي كرده است. در ميان هر رشته دانشگاهي به نوعي فلسفه نيز طرح مي شود و مي توان گفت كه فلسفه از مسائل مورد علاقه نخبگان در روسيه است. 

ايماني پور در ادامه با اشاره به اينكه نگاه روسها بيشتر به فلسفه علم است، گفت : البته موضوع فلسفه كه ما به عنوان حكمت مطرح مي كنيم نزد آنها نيز به گونه اي ديگر طرح مي شود. اما بايد گفت موضوع فلسفه به طور عام در روسيه بسيار جدي است. هنوز هم فلسفه ماركسيستي در روسيه پيروان و نخبگان خود را دارد.

وي تصريح كرد: جامعه امروز روسيه در ميان فيلسوفان به كانت بيشتر علاقه دارد. به عبارتي به فلسفه هاي جرمني بيشتر علاقه دارند تا انگلوساكسن. دليلش هم مي تواند نزديكي آلمان شرقي و روحيات آن منطقه با روسيه باشد. البته بايد بگويم كه از فيلسوفان ديگر به نيچه، هگل، هابرماس و گادامر نيز توجه مي شود.

وي با اشاره به فعاليتهاي رايزني فرهنگي ايران در روسيه به فلسفه و مطالعات فلسفي و حضور انديشمندان ايراني در روسيه گفت : ما معتقديم كه مي بايست تعامل بيشتر و گفتگوي رو در رو ميان نخبگان دو كشور افزايش يابد. اكنون اشتياقي براي دانستن حكمت اسلامي در ميان دانشجويان جوان فلسفه به وجود آمده است.

ايماني پور در ادامه به طرح منتخب فلسفه اسلامي به زبان روسي اشاره كرد و گفت : يكي از مهمترين كارهايي كه در حال انجام آن هستيم منتخب فلسفه اسلامي به زبان روسي است كه تدوين آن به پايان رسيده و در مرحله ويرايش است. در اين طرح به فلسفه هاي اسلامي به خصوص فلسفه هاي شرق اسلامي و مباحث جديدي از ابن سينا و فارابي و سهروردي و خصوصا ملاصدرا قرار داده ايم. اين طرح از فارابي آغاز و با ملاصدرا به پايان مي رسد. اين طرح با حمايت فلسفه آكادمي علوم روسيه انجام مي شود و مجموعه اي از استادان فلسفه اين كار را بر عهده گرفتند.

وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا روسها به فلسفه اسلامي به عنوان يك جريان عقلاني نگاه مي كنند و يا اينكه نگاهي تاريخي به فلسفه اسلامي دارد، گفت : اساسا نگاه غرب و نگاه روسها كه به تبع متأثر از نگاه غربي ها است، اين است كه فلسفه اسلامي با مرگ ابن رشد خاتمه يافته است. معدود شرق شناساني بودند كه فلسفه شرق اسلامي را معرفي كردند كه آنها هم تعبير درستي به طور مثال از اسفار اربعه ملاصدرا ندارند.

وي افزود: بعد از هانري كربن و فعاليتهاي ديگران كه در معرفي فلسفه اسلامي صورت گرفت آشنايي با فلسفه اسلامي و فيلسوفان پس از ملاصدرا شده است. اما اين بضاعت ناچيز است ما در منتخب فلسفه اسلامي به زبان روسي قصد داريم همين هدف را پيگيري كنيم. ما حتي نشستي در معرفي فلسفه معاصر ايران در روسيه داشتيم كه دكتر اعواني در معرفي فلسفه اسلامي معاصر سخنراني كردند.

ايماني پور در ادامه با اشاره به اين نكته كه شرق شناسان تأثير بيشتري در معرفي فلسفه اسلامي داشتند گفت : پس از شرق شناسان، اسلام شناسان و در مرتبه بعدي فيلسوفان روسيه بودند كه به فلسفه اسلامي توجه كردند. البته بايد اذعان داشت كه شرق شناسي در روسيه معطوف به زبان شناسي و تاريخ و ادبيات است و چندان به فلسفه اسلامي توجه نداشتند و آنها به عنوان معرف فلسفه اسلامي هم نبودند. بلكه معبر ورود به شرق اين شرق شناسان بودند و اينان بضاعت كافي براي شناسايي به فلسفه اسلامي  نيز نداشتند.

وي همچنين خبر از انتشار نخستين نشريه فلسفه اسلامي به زبان روسي گفت : اين نشريه هم اكنون در حال تعيين موضوعات و سردبير است. اين طرح قرار است با همكاري خانم استفانيان از آكادمي فلسفه روسيه و دكتر اعواني از مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران انجام شود. هم اكنون برخي از مقالات ارائه شده است. البته بايد گفت كه روسها هم تمايل دارند در اين نشريه قدري از فلسفه خودشان مطالبي را ارائه كنند اما معرفي فلسفه اسلامي به جهان روسي براي ما اهميت بيشتري دارد.