مردم با بسیاری از مفاهیم ابتدایی اقتصاد اسلامی غریب هستند

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از طلیعه، دکتر عادل پیغامی معاونت پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع) در افتتاحیه اولین کنگره ملی - دانشجویی عملیاتی کردن اقتصاد اسلامی در بستر ایران گفت: اقتصاد علمی برآمده از معارف الهی و وحیانی است ولی در عین حال علمی بشری است و نیاز به خطا و آزمون دارد.

وی افزود: در مقام نظام سازی و تصمیم گیری و حل مساله این پرسش مطرح است که آیا اقتصاد اسلامی فرصت طی کردن سیر انباشتگی را داشته است؟ تئوری های متعارف در اقتصاد ایران فرصت آزمون و خطا را دارند، اما تئوری هایی که پژوهشگران اقتصاد اسلامی در پایان نامه ها و مقالات و رساله های دکتری می نویسند این امکان را پیدا نمی کنند که سیر انباشتگی و آزمون و خطا و به عرصه ظهور رسیدن را ایفا کنند. به همین دلیل در مقوله تکامل و رشد دچار مشکل است.

معاونت پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: در طول دوران قبل از انقلاب، فارغ از نتایج و آسیب شناسی آن، فقط در یک دوره محدود دوساله وزارت اقتصاد به مقوله اقتصاد اسلامی پرداخت و حاضر شد یک دفتر در درون یک اداره کل قرار دهد و برای آن مساله طرح کند و از آنجا به مرحله عمل راه پیدا کنند.

اقتصاد علمی برآمده از معارف الهی و وحیانی است ولی در عین حال علمی بشری است و نیاز به خطا و آزمون دارد

وی افزود: اساساً از سوی نظام اجرایی و نظام تصمیم گیر کشور به اقتصاد اسلامی مساله هم داده نمی شود. با این فرض که پرسیده شود تحقیقات فعالان اقتصاد اسلامی در مقام پاسخ هنوز به بلوغ و نتیجه لازم نرسیده است نمی شود که فضای کشور را به صورت آزمایشگاهی برای اقتصاد اسلامی در آورد.! با فرض اینکه این موضوع مورد قبول باشد، این سوال نیز وجود دارد که چرا چنین فضایی برای سایر نظریات فراهم می شود. با این حال این درخواست وجود دارد که حداقل به پژوهشگران و فعالان این حوزه مساله داده شود. چنانچه مساله ای را برای سایر پژوهشگران عرضه می کنند به پژوهشگران اقتصاد اسلامی هم این مساله را عرضه کنند.

پیغامی تشریح کرد: تقاضا باید موثر باشد. اینکه گفته شود منبعی برای صورت سوال وجود دارد استفاده کنید که تقاضای موثر نیست. تقاضای موثر اقتصاد اسلامی از سوی نظام قدرت محل بحث است. مقام معظم رهبری و دولت یا مجلس و سایر قوا و نهادهای نظام قدرت ممکن است که این موضوع را طلب نمایند، اما تقاضای موثر در این تقاضا دیده نمی شود.

وی افزود: در مقوله رسانه و فرهنگ واقعیت این است که در کنار همه تلاش های تئوریک و علمی بعد فرهنگی نیز وجود دارد. علم یک مقوله فرهنگی است. علم تا زمانی که تبدیل به یک زبان نشود علم نخواهد شد. در غرب تئوری های بسیاری تولید شده است اما فقط تعدادی از آنها توانسته اند به زبان گفتمانیِ نخبگانی می شود. مثلاً مقوله هایی مثل (efficiency  productivity) کلید واژه هایی غربی هستند که زبان اقصادی ساخته اند. با سیر مطالعاتی که دانشجو و محقق در ایران، زبانی منتقل می شود که زبان علم است. سوال مطرح شده این است که آیا زبان اقتصاد اسلامی هم منتقل می شود. تا وقتی علمی در ساحت زبان و گفتمان نخبگانی جایگاهی نداشته باشد، گویی تولید نشده است.

علم یک مقوله فرهنگی است. علم تا زمانی که تبدیل به یک زبان نشود علم نخواهد شد

استاد دانشکده‌ معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه افزود: امروزه بسیاری از علوم شناخته نشده اند و بسیاری از تئوری های اقتصادی شنیده نشده اند ولی در بسیاری از پستوهای فضای اینترنتی مقالاتی در این باب وجود دارد و حتی برخی از آن ها مجله دارند ولی اسامی آنها شناخته نشده است. مادامی که به سپهر زبانی و گفتمان نخبگان وارد نشویم نظرات آنها مجهول است.

وی افزود: چرا اقتصاد اسلامی در حوزه زبان و گفتمان ورود پیدا نکرده است؟ چرا رسانه ندارد. هر تئوری علمی در فضای گفتمانی خود حتی در آموزش و پرورش شروع می کند. امروز در در بسیاری از علوم پایه ها از آموزش و پرورش و مقاطع ابتدایی و راهنمایی به دانش آموزان آموخته می شود. به عنوان مثال در علوم تجربی در دوران راهنمایی مفاهیمی مثل آمیب و فتو سنتز به دانش آموز آموخته می شود. با این داشته هاست که وقتی به اخبار علمی گوش می کنید متوجه می شوید که اخبار چه می گوید؟ این اتقاق اما در مورد اقتصاد رخ نداده است حتی پایه ای ترین و ابتدایی ترین مفاهیم اقتصادی نیز در آموزش و پرورش و در مقاطعی که ذکر شد، آموزش داده نمی شود. در مورد اقتصاد اسلامی نیز این مساله صادق است و مبادی اولیه زبانی در اقتصاد اسلامی نیز در کشور ما غریب است. بسیاری از مفاهیم اولیه هنوز رسانه نشده اند و وارد حوزه فرهنگ نشده است و چون هنوز وارد حوزه فرهنگ نشده است رسانه ای نمی شود. در حوزه عموم اساساً حتی اگر بهترین تئوری ها را هم داشته باشیم، اقتصاد اسلامی نخواهیم داشت.

نویسنده کتاب اقتصاد مقاومتی گفت: در مقوله آمار نیز و اطلاعات، به محققان این حوزه مساله داده نمی شود. با فرض اینکه مساله ای حل شود رسانه داده نمی شود. حرف های آن ها شنیده نمی شود. آمار و اطلاعات برای اقتصاد دان مثل آزمایشگاه و آزمایش برای یک پزشک است. حتی آمار و اطلاعات نیز از اقتصاد اسلامی دریغ می شود. به عنوان مثال، آیا اکنون در مورد گردش مال حرام در جامعه ایران می توان دنبال آمار بود، هم به لحاظ اجتماعی و هم به لحاظ سیاسی این امر غیر ممکن شده است. این ها دغدغه هایی است که در تحقق اقتصاد مقاومتی وجود دارد.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: امیدوارم در نیم قرن آینده به اقتصاد اسلامی نگاه غیر علمی نشود. گاهی در مواجهه با این موضوع با اقتصاددان و اساتید خارجی راحت تر از اساتید داخلی می توان گفتگو کرد. پیش فرض غلط بین علم و دین و جدایی این دو و یا پیش فرض ناقصی بین اقتصاد اثباتی و اقتصاد هنجاری که هر آنچه حتی فیلسوفان پوزیتیویست غربی گفته اند هم به ایران خوب منتقل نشده است، اینها باعث شده نتوانیم ورود علمی به اقتصاد اسلامی داشته باشیم.

وی در پایان گفت: در سوره ماعون خداوند می فرماید: أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ ﴿١﴾ فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ ﴿٢﴾ وَلا یَحُضُّ عَلَی طَعَامِ الْمِسْکِینِ ... دغدغه اصلی این است که با اقتصاد اسلامی بحث تکذیب دین را کمتر کنیم. در این سوره مبارکه هم تکذیب دین با عبارت های اقتصادی همراه است. طبق تفسیر امام موصی صدر و شهید صدر طعام المسکین در این سوره مطرح شده است. یعنی طعامی که مال خود مسکین است.