خبرگزاری مهر گروه استانها- ونوس بهنود: بسیاری از رفتارها و کردارهایی که امروزه به دلیل تغییرات و آسیب های فرهنگی و نیز رواج ناهنجاری ها در جامعه، پسندیده محسوب می شود تا چند دهه قبل ضد ارزش تلقی می شد.
چنانچه افراد مسن و سالخورده که تجربه تاریخی داشته و دو فرهنگ متمایز را درک کرده اند، همواره منتقدان این تغییرات نابسامان که بنیان خانواده‌ها را ملتهب و نشانه رفته؛ بوده و اعتقاد دارند دگرگونی های فرهنگی بویژه تاخت و تاز لجام گسیخته مدگرایی در تمام لایه های زندگی موجب شده روابط اجتماعی و خانوادگی مختل و فاصله افراد بیشتر شود.
یکی از شهروندان سالخورده و مسن اردبیل در این خصوص به خبرنگار مهر با انتقاد از بی توجهی فردی و اجتماعی و نیز متولیان فرهنگی به فراموشی هنجارهای اخلاقی در جامعه گفت: شکی نیست که ارزش های اصیل و سنتی رو به فراموشی بوده و مردم اصول دیگری را معیار زندگی خانوادگی و اجتماعی خود قرار داده اند. شاید همه‌جا اینطور باشد. اما اردبیلی‌ها به مقید بودن شهرت دارند و متأسفانه امروز نه تنها از آداب اخلاقی گذشته خبری نیست بلکه حتی با پا گرفتن مدهای امروزی زشت و بد جلوه می‌کند.
نگرانی اکبر رستمی در این است که جایگزین خوبی برای آداب کهن بویژه در بحث روابط و معاشرت‌های اجتماعی و خانوادگی و هنجارهای اخلاقی اختصاص نیافته و همین موجب شده آسیب‌های کوچک و بزرگی به سراغ خانواده‌ها بیاید.
زمانی در اردبیل قناعت حرف اول را می‌زد
رستمی نمونه تغییر این هنجارها را در ساده زیستی می‌داند و معتقد است هیچ اثری از ساده زیستی در نسل جوان وجود ندارد و به حدی تجملات در زندگی امروزی زیاد شده که مدل ماشین و آدرس منزل نشانه جایگاه اجتماعی فرد محسوب می شود.
این شهروند اردبیلی معتقد است نسل گذشته تا این حد غرق در مادیات نبوده و اولویت خانواده ها در دو سه دهه گذشته پایبندی به اصول اخلاقی و رعایت هنجارهای اجتماعی بوده است.
در تأکید این اظهارات باید گفت موضوع تجمل‌گرایی هم اکنون به یکی از معضلات جدی در استان اردبیل تبدیل شده و با وجود تأئید مسئولان و نهادهای فرهنگی عملاً برای کاهش این ضد فرهنگ اقدامی صورت نمی‌گیرد.
معاون پیشگیری بهزیستی استان اردبیل که با پرونده‌های متعدد مشکلات خانوادگی مواجه بوده در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: براساس مطالعات جامع صورت گرفته از رفتارهای اجتماعی در اردبیل مشاهده می‌شود که مقایسه به یکی از علت‌های صدمه جبران‌ناپذیر به خانواده‌ها تبدیل شده است.
طاهره رزاق پور افزود: رواج چشم و هم چشمی در اردبیل به حدی بالا گرفته که در اغلب مواقع خانواده‌ها در حال مقایسه خود با دیگری هستند؛ بطوریکه در این امر مقایسه همسر با همسر، مقایسه فرزند با فرزند و مقایسه دارایی ها به وضوح مشاهده می‌شود.
معاون پیشگیری بهزیستی استان با تأکید به اینکه افراد بعد از انتخاب همسر به کررات دست به مقایسه می‌زنند، اضافه کرد: این در حالی است که فردی که مقایسه می‌کند در واقع انتخاب اولیه خود را زیر سؤال می‌برد و به آن احترامی قائل نیست.
وی با تأکید به اینکه تجملات مراسمات مختلف در اردبیل یکی دیگر از زمینه‌های مقایسه است، اضافه کرد: بارها مشاهده شده که افراد به دلیل چشم و هم چشمی دچار استرس، افسردگی و ناکامی‌شده‌اند.
معاون پیشگیری بهزیستی استان با بیان اینکه مصداق بارز چشم هم چشمی مراسمات عروسی است، تصریح کرد: خانواده‌ها به دنبال برگزاری مراسم مشابه یکدیگر و حتی بالاتر از دیگری هستند و اگر این امر محقق نشود دچار ناکامی می‌شوند.
در این زمینه یکی دیگر از شهروندان اردبیلی معتقد است اولین پیامد چشم و هم چشمی دوری خانواده‌ها و حتی اعضای یک خانواده از یکدیگر است.
پوراندخت سپاسی تجربیاتی را از دوران جوانی خود به یاد دارد که خانواده‌ها با وجود کمترین امکانات مادی دور هم جمع می‌شدند و هر چه داشتند با شوخی و خنده دور یک سفره با هم می‌خوردند.
وی افزود: زمستان‌های سرد و شب‌های دراز با همین شب‌نشینی‌ها که اغلب خوراکی‌های آن را سبزیجات و میوه و گندم بوداده تشکیل می دادند، سپری می‌شد.
خودخواهی آفتی که در مقابل توسعه ایستاد
سپاسی تاکید دارد علاوه براین این روزها آدم‌ها خودخواه‌تر شده‌اند و به حدی در تجملات و مادیات گرفتار شده‌اند که دیگران و حتی خودشان را فراموش کرده‌اند.
یکی از عمده معضلاتی که در اردبیل حتی به عنوان مانع توسعه این استان تلقی می‌شود عدم مسئولیت‌پذیری است. بطوریکه محدود شدن دایره دید افراد در نفع شخصی موجب شده اغلب برنامه‌هایی که تنها با نگاه جمعی قابل اجرا است روی زمین بماند.
در وضعیتی که افراد مسن از همکاری، اتحاد و کمک به یکدیگر برای گذران ریزودرشت مسائل زندگی می‌گویند، این روزها مسئولان از نگاه‌های جزیره‌ای که مانع توسعه است ابراز گله‌مندی دارند.
محدود شدن دایره دید افراد در نفع شخصی موجب شده اغلب برنامه‌هایی که تنها با نگاه جمعی اجراشدنی است روی زمین بماند حتی در اجرای برنامه‌ها، تقسیم‌بندی اعتبارات، ایجاد امکان جدید در استان و حتی در مسائل ریز و ارتباطات میان فردی مقوله خودخواهی به آفت تبدیل شده است.
بطوریکه به عقیده یکی از شهروندان گاهی زن و شوهر نیز نسبت به یکدیگر احساس مسئولیت ندارند و امور را به دیگری واگذار می‌کنند.
موضوع نگاه جزیره‌ای در برنامه‌های متعدد از جمله برنامه‌های فرهنگی، ورزشی، اقتصادی و تربیتی و آموزشی مورد تأکید بوده و با این وجود برای رفع این معضل پیشنهاد عملیاتی از سوی دستگاه‌های فرهنگی ارائه نشده است.
به عقیده جامعه‌شناسان موضوع خودخواهی ارتباط مستقیمی با انزوا گزینی افراد دارد. در واقع پیامد خودخواهی و عدم مسئولیت‌پذیری موجب انزوای فرد و در ادامه افسردگی می‌شود.
فاطمه احمدی در این خصوص گفت: افراد با روحیات مختلف زمانی که انتظارات خود را محقق شده نمی‌بینند و احساس مسئولیتی از پیرامون خود دریافت نمی‌کنند منزوی می‌شوند.
در عین حال معاون پیشگیری بهزیستی استان نیز تأکید کرد که موضوع بی‌توجهی آسیب‌های اجتماعی مختلف از جمله فرار دختران از منزل را دامن می‌زند.
رزاق پور با بیان اینکه بی‌توجهی اعضای خانواده به یکدیگر منجر به بروز و ظهور آسیب‌های رفتاری در جامعه می‌شود، ادامه داد: به عنوان مثال دختری که توجهی از سوی خانواده و اطرافیان دریافت نمی‌کند ترک خانه را برمی‌گزیند.
تغییر حریم روابط اجتماعی
گفته می‌شود اردبیلی‌ها مهمان‌نواز هستند. تاکنون شاید دلیل مهمان‌نوازی اردبیلی‌ها تشریح نشنشدهما به عقیده کارشناس علوم اجتماعی یک دلیل آن به حجب و حساسیت رفتار با فرد غریبه بازمی‌گردد.
نادر احمدی افزود: در واقع افراد مهمان‌نواز تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا مهمان و فرد غریبه را راضی نگه دارند و به این شکل مسئولیت خود در قبال وی را به شکل صحیح انجام دهند.
به گفته این کارشناس زمانی که اردبیلی‌ها حتی لحاف و تشک جدا و ظروف جدا و اگر وسع آن را داشته باشند اتاق جدا برای مهمان دارند در واقع به نوعی به رفتار با فرد غریبه حساس هستند.
هر چند این عادت همچنان در بین اردبیلی‌ها مشاهده می‌شود اما حریم روابط اجتماعی با تغییرات قابل توجهی همراه بوده و در برخی مواقع به تهدید بهداشت روانی افراد تبدیل شده است.
یکی از شهروندان اردبیلی در این خصوص گفت: حریم روابط با همسر، فرزندان، خانواده خود و خانواده همسر و همکاران با تغییر قابل توجه همراه است.
زمانی احترام به بزرگ‌تر به حدی اهمیت داشت که کودکان در مقابل بزرگ‌ترها پا دراز نمی‌کردند؛ برخی خانم‌ها همسر خود را با اسم فامیل صدا می‌زدند و احترام به مادر شوهر بیشتر از مادر واجب بود نازیلا فهیمی متذکر شد: زمانی در روابط اجتماعی حساسیت‌هایی وجود داشت اما این روزها این حساسیت‌ها رنگ‌باخته و حتی به ضد ارزش تبدیل شده است.
وی بخشی از این معضل را برآمده از استفاده نادرست از شبکه‌های اجتماعی و بخشی را برآمده از مدهای رفتاری جدید می‌داند.
فهیمی افزود: به عنوان مثال زمانی احترام به بزرگ‌تر به حدی اهمیت داشت که کودکان در مقابل بزرگ‌ترها پا دراز نمی‌کردند؛ برخی خانم‌ها همسر خود را با اسم فامیل صدا می‌زدند و احترام به مادر شوهر بیشتر از مادر واجب بود.
این شهروند تأکید کرد: امروز تمامی این حریم‌ها درهم‌شکسته و هیچ یک اجرا نمی‌شود بطوریکه حتی در برخی مواقع احترام به بزرگ‌تر خاری و خفیفی تعبیر می‌شود.
در عین حال جامعه‌شناس اردبیلی معتقد است تا زمانی که حریم‌های درستی بین روابط ترسیم نشود نمی‌توان رابطه موفق را تجربه کرد.
احمدی بسیاری از آسیب‌های امروز روابط اجتماعی را به دلیل از دست دادن حریم‌ها دانست و گفت: این در حالی است که بهزیستی و سایر دستگاه‌های فرهنگی هزینه‌های گزاف برای آموزش روابط اجتماعی به افراد صرف می‌کنند.
کاهش تاب‌آوری در رفتارهای اجتماعی
آسیب دیگری که موردتوجه روان شناسان قرار گرفته موضوع تاب‌آوری است. بر اساس مطالعات جامع صورت گرفته خشونت آسیب اول اجتماعی در اردبیل است.
معاون امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری اردبیل در این خصوص صریح کرد: بر اساس آخرین مطالعات صورت گرفته در اردبیل ۵۰ علت در شکل‌گیری خشونت احصا شده است.
یوسف خدادادی افزود: از جمله این علل ضعف مهارت‌های ارتباطی، یادگیری اجتماعی، تبعیض و بی‌عدالتی، تغییر سبک زندگی، پایین بودن تحصیلات، اعتیاد، عملکرد نامناسب سازمان‌های فرهنگی، مصرف مشروبات الکلی، پایین بودن نشاط اجتماعی و تعصبات قومی است.
وی تصریح کرد: دیگر عوامل ضعف منزلت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، بسته بودن فضای نقد و گفتگو، فقر و بیکاری، احساس محرومیت، بیماری‌های روحی روانی، تأمین نشدن غریزه جنسی، ناامیدی و ناکامی، عدم اعتماد به مراجع قضایی و دولتی، خشونت رسانه‌ای و ... است.
خدادادی بابیان اینکه تمامی این عوامل در پدید آمدن خشونت مؤثر هستند، اضافه کرد: در عین حال خود خشونت عامل برخی جرایم دیگر از جمله اعتیاد، طلاق و سلب امنیت است.
یکی از کهن‌سالان اردبیلی به خبرنگار مهر گفت: اینکه گفته می‌شود خشونت رتبه نخست آسیب‌ها در اردبیل است، آسیب جدیدی است و در گذشته ادب و احترام در رفتارهای اجتماعی اهمیت ویژه داشت.
رستمی با تأکید به اینکه به خصوص رفتار خشن برای خانم‌ها و دختران عیب محسوب می‌شد، اضافه کرد: متأسفانه خشونت و رفتارهای ناآرام امروز در خانم‌ها و آقایان دیده می‌شود.
معاون پیشگیری بهزیستی استان نیز مهم‌ترین مصداق خشونت خانگی را همسر آزاری عنوان کرد و گفت: البته اردبیل جزو استان‌های سفید به لحاظ خشونت خانگی است.
کهن‌سال اردبیلی معتقد است اینکه صبوری و قناعت و پایین آوردن توقعات رنگ می‌بازد جای آن را رفتارهای خشن پر خواهد کرد.
تأکید کارشناسان به اصلاح برخی هنجارهای اخلاقی است. بطوریکه به عقیده گروهی که خود با پرونده‌های آسیب‌های اجتماعی مواجه هستند، تغییر نادرست هنجارها خود به تشدید آسیب‌ها منجر شده است. با این وجود آیا کارگاه‌های آموزشی و سخنرانی‌های هر از چند گاهی می‌تواند هنجارها را در مسیر مناسب قرار دهد.؟
نظر شما