خبرگزاری مهر، گروه استان ها-مونا محمدقاسمی: صنایع‌دستی، نمادی از تلاش و دسترنج مردمانی است که عشق به هنر خلق کردن در سرپنجه انگشتانشان خلاصه می‌شود و در میان بی‌مهری مردمی که زرق‌وبرق دنیای مدرن چشم‌هایشان را کور کرده است محصولی خلق می‌کنند که زیباییش چشم‌ها را نوازش و لب را به تحسین می‌گشاید.
این روزها پای درد و دل هنرمندان صنایع دستی که می‌نشینیم اکثرشان از بی‌توجهی مسئولان گله‌دارند و ترس از نابودی هنر و حرفه‌شان را با مخاطب درمیان می‌گذارند. نبود کلاس‌های آموزشی مناسب، نداشتن بازار کار امیدبخش و ... ازجمله مسائلی است که از سوی هنرمندان به عنوان گلایه نام برده می‌شود.
تذهیب، طراحی نقش فرش، گلیم‌بافی، قلم‌زنی و خیل عظیمی از صنایع‌دستی دیگر هنرهایی هستند که این روزها در گلستان برای یادگیری‌شان باید دربه‌در به دنبال کلاس و استادی گشت. به همین دلیل به سراغ هنرمندی رفتیم که دغدغه زنده نگه‌داشتن هنرهای دستی گلستان و کشور را با خود یدک می‌کشد و تلاش می‌کند هنرهای دستی را در کشور و گلستان زنده نگه دارد.
سید حسن مرتضوی، هنرمند ۶۸ ساله گلستانی است که از ۱۵ سالگی وارد دنیای هنر شده است. مرتضوی در زمینه هنرهای مختلفی ازجمله خطاطی، نقاشی، کاشی کاری، رنگ سازی و ... فعالیت کرده و حالا حدود ۲۰ سالی است که به کاشی‌کاری مشغول است. وی مؤسس انجمن هنرمندان صنایع دستی استان گلستان بوده و تلاش می‌کند مانع از افول رونق صنایع دستی در کشور شود. یک روز زمستانی مهمان کارگاه کاشی سازی او شدیم تا حال و روز وضعیت صنایع‌دستی استان و کشور را از وی جویا شدیم.
*تعریف شما از صنایع دستی چیست؟
دستی که صنایع دستی خلق می‌کند درواقع دستی است که خداوند آن را نوازش می‌کند.
*انجمن هنرمندان و صنایع‌دستی گلستان چه زمانی و با چه هدفی تشکیل شد؟
انجمن هنرمندان ۱۳ سال پیش در استان گلستان فقط باهدف زنده نگه‌داشتن صنایع‌دستی تأسیس شد، تلاش ما این بود که علاوه بر تأسیس خانه‌ای برای هنرمندان، از پراکندگی این هنرمندان جلوگیری کرده و روزبه‌روز بتوانیم به تعداد هنرمندان صنایع‌دستی اضافه کنیم.
*چه تعداد هنرمند در انجمن هنرمندان و صنایع‌دستی گلستان عضو هستند؟
حدود ۳۰۰ نفر در انجمن هنرمندان و صنایع‌دستی گلستان عضو هستند و ما جزو انجمن‌های خوب و فعال کشور هستیم. البته در ابتدای تشکیل انجمن خیلی خوش‌بین بودیم تا بازاری همانند نقش‌جهان داشته باشیم و بتوانیم محصولات هنری خود ا در آن عرضه کنیم، گرچه درگذشته‌های دور گرگان بازاری قدیمی مشابه آن داشته است اما حالا خبری از آن بازار نیست.
*در مورد بازار قدیمی لطفاً بیشتر توضیح دهید.
در گذشته در گرگان بازاری بانام قیصریه وجود داشته که از میانه‌های «چهارراه میدان» شروع می‌شده و تا اول مصلی و نعل‌بندان ادامه داشته اما در اثر ندانم‌کاری‌های مسئولان آن زمان رفته‌رفته از بین رفته است.
حتی به خاطر دارم زمانی که کودک بودم به باقی‌مانده این بازار، بازار کهنه می‌گفتند خیلی تمایل داشتیم این بازار در گرگان احیا شود و قدم‌هایی در این راستا برداشتیم و محلی در «خرگوش تپه» گرگان هم برای این کار انتخاب شد اما از سوی اداره کل تعاون و میراث فرهنگی همکاری‌های لازم انجام نشد.
*شما عضو هیئت رئیسه انجمن هنرمندان و صنعت گران صنایع‌دستی کشورهم هستید، در این انجمن چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کنید؟
در این انجمن هم مهمترین هدف زنده نگه داشتن هنرهای روبه نابودی است و در راستای این هدف حداقل هر سه ماه یک‌بار جلسه‌ای تشکیل می‌دهیم و به بررسی نکته نظرات هنرمندان می‌پردازیم؛ خوشبختانه چند سالی است که مسئولان صنایع‌دستی و میراث فرهنگی هم در جمع ما شرکت می‌کنند و به حرف‌های ما و مشکلاتمان گوش فرا می‌دهند.
*وضعیت هنرهایی مانند تذهیب چگونه است؟
متأسفانه امروز شاهد هستیم افرادی که سابقه دیرینه‌ای در هنرهایی مانند تذهیب و یا طراحی فرش دارند رفته‌رفته به سمت هنرهای دیگر سوق داده می‌شوند. چندی پیش در نمایشگاهی در شهر یزد شرکت و در آنجا با هنرمندان مسنی ملاقات کردم که بیش از ۴۰ سال در حرفه طراحی نقش فرش و تذهیب فعالیت می‌کردند؛ اما از آنجایی که دیگر این هنرهادر شهرشان رونقی نداشته و بازار کارشان کساد شده این افراد با دیدن من مسئله ترک شغل را عنوان کردند و مشاوره و راهنمایی می‌خواستند که به سمت چه کاری حرکت کنند.
*به نظر شما فضای مجازی و پیدایش نرم افزارهای هنری هم تاثیری در افول برخی هنرهای دستی دارد؟
متاسفانه بله یکی از دلایل افول هنرهایی که با طراحی سروکار دارند وجودفضای اینترنت و پیدایش نرم‌افزارهایی است که برای این کارطراحی شده است؛ یک سری از افراد به شکل ناشیانه‌ای از این فضا استفاده می‌کنند در نتیجه این حرفه به سوی نابودی کشیده شده و نتیجه‌اش از رونق افتادن کاسبی افرادی است که به شکل سنتی آن را انجام می‌دهند.
پیدایش نرم افزارهای مرتبط با طراحی و استفاده ناشیانه برخی از افراد از این نرم افزارها موجب بی رونقی در کسب و کار افرادی شده که طراحی را به شکل سنتی انجام می دهند
*به نظر شما برای زنده نگه داشتن صنایع دستی چه کاری باید انجام شود؟
یکی از کارهایی که دولت می‌تواند برای زنده نگه‌داشتن صنایع‌دستی انجام دهد این است که مواد کار را در اختیار هنرمندان قرار دهد و از آن‌ها تولیداتشان را خریداری کند؛ با این روش هنرمندانی که دغدغه مالی دارند به کار خود دلگرم می‌شوند و این هنرها هم از بین نمی‌رود.
*به نظر شما با توجه به افول صنایع دستی ورود جوانان به این عرصه برای رفع بیکاری مناسب است؟
جوانان ما سرگردان هستند و نمی‌دانند به سمت چه شغلی روند تا بیکاری‌شان برطرف شود، اما به نظر من یکی از راه‌هایی که معضل بیکاری ما را حل کند ورود به صنایع‌دستی و مشاغل خانگی است، اگر مسئولان روی این دو امر سرمایه‌گذاری کند و بازار مناسبی برای صنایع‌دستی پیدا کند هم مشکل بیکاری جوانان حل می‌شود و هم این هنرها رفته‌رفته نمی‌میرند. البته با تعاونی روستا تفاهم‌نامه‌ای امضا کردیم تا در خانه‌های تعاون روستایی هدف گردشگری، کلاس‌های آموزش صنایع‌دستی برای خانم‌های روستایی برگزار کرده و آن‌ها را وارد مشاغل خانگی کنیم.
*چه تعداد هنرمند صنایع دستی در استان مشغول به کار هستند؟
از سوی مسئولان گفته می‌شود برای ۱۶ هزار نفر در گلستان کارت شناسایی صنایع‌دستی صادرشده، اما واقعیت این است که شاید ۱۶۰ نفر هم از این تعداد واقعاً پای کار نباشند، صدور کارت اهمیتی ندارد مهم فراهم ساختن شرایط مورد نیاز برای کار هنرمند است تا زمینه فعالیتش فراهم شود.
*وضعیت آموزش در سطح استان هنرهای دستی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه آموزش از صنایع‌دستی حذف شد و اگر کسی بخواهد هنری مانند تذهیب را فرابگیرد به او استادی را معرفی می‌کنند تا یاد بگیرد، اینکه هیچ آموزشگاهی برای یادگیری هنر صنایع‌دستی وجود ندارد فقط باعث مرگ زودرس این صنایع می‌شود.
*دررابطه با بازارچه باقری‌ها کمی توضیح دهید؟
طی صحبت‌هایی که با استاندار گلستان انجام شد و همکاری‌های انجام‌شده و البته فشار هنرمندان بازارچه باقری‌ها تأسیس شد و آن خانه قدیمی در اختیار هنرمندان قرار گرفت اما متأسفانه برای مدیریت آنجا دخالت‌هایی صورت گرفت. ظاهراً شرکتی خانه باقری‌ها را برای استفاده کاربری هتل اقامتی اجاره کرده و تلاش می‌کند هنرمندان آن فضا را تخلیه کنند و با این وضعیت دیری نمی‌پاید که بازارچه دائمی گرگان بسته شود.
*چه‌کاری کنیم تا صنایع‌دستی به زندگی خود ادامه دهد؟
همیشه معتقد بودم اگر امروز هنرهای ایران‌زمین زنده و برخی آثار زیبای هنری خلق‌شده تاکنون پابرجا بوده است، نتیجه‌اش ازخودگذشتگی هنرمندان آن زمان بوده؛ پس نیاز هست هنرمندان نسل فعلی هم این ازخودگذشتگی را داشته باشند تا نسل‌های آینده از این هنرها و آثار هنری بی‌نصیب نمانند.
ازآنجایی‌که صنایع‌دستی، تبلور فرهنگ یک ملت در قاب صنایعی است که به دست هنرمندان خلق می‌شود مسئولان امر باید تلاش کنند تا از مرگ این صنایع جلوگیری کنند تا در آینده حسرت از بین رفتنشان بر دل هنردوستان نماند.
نظر شما