دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني استاد فلسفه دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اينكه هشتصد سال تقريبا از زمان ابن رشد مي گذرد، گفت : بدون اغراق در ايران يك نفر هم ابن رشد را نخوانده است. اين يك مسئله است كه چرا يك فيسلوف بزرگ اسلامي كه غربي ها او را بزرگترين فيلسوف جهان اسلام مي دانند و معتقدند كه با مرگ ابن رشد فلسفه اسلامي به تاريخ سپرده شد و به گور رفت ما آثار او را نخوانديم.
عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران با اشاره به اين نكته كه ابن رشد تمام تلاشش اين بود كه بداند ارسطو چه مي گفته است، اظهار داشت : برخي اين گونه طرح كرده اند و مي گويند روشي كه او در تفسير انديشه هاي ارسطو به كار برده روشي است كه از تفسير قرآن آمده بود.
دكتر ديناني افزود: همانطور كه مفسرين در تفسير قرآن جمله به جمله مطرح مي كنند و آيات را با آيات ديگر تفسير مي كنند - شبيه كار علامه طباطبايي در تفسير الميزان- برخي معتقدند كه ابن رشد در اين شيوه تمامي ترجمه هايي كه از راسطو شده را با ديگر ترجمه ها مقايسه مي كرد. لذا برخي اين سبكي كه در ميان مترجمان قرآن موجود بوده را مي گويند كه ابن رشد چنين شيوه اي را به كار برده است.
مؤلف كتاب "درخشش ابن رشد در حكمت مشاء" در پاسخ به اين پرسش كه آيا ابن رشد فلسفه را مي خواسته تا يار شريعت تلقي كند. ابن رشد چه هدفي را واقعا مد نظر داشت؟ گفت: هر فيلسوفي كه مسلمان و مؤمن است به اين مسائل توجه مي كند. سؤال اولي كه فلاسفه اغلب طرح مي كنند همين است و جرمي را كه باعث شد ابن رشد را مدتي تبعيد كردند نيز همين بود و ابن رشد مي خواست در مقابل اهل شريعت موضع گيري كند. ابن رشد مي خواهد از قرآن مدد بگيرد كه فلسفه علم گمراهي نيست.
برنده جايزه جهاني كتاب سال جمهوري اسلامي ايران افزود: ابن رشد مسئله را به صورت فقهي مطرح مي كند كه آيا فلسفه خواندن و فهميدن فلسفه در اين احكام خمسه كه در فقه اسلامي است يعني واجب و حرام و مستحب و مكروه و مباح تطابق با كدام يك از اين احكام دارد. ابن رشد سپس مطرح مي كند كه واجب است. بعد براي اينكه نشان دهد واجب است به يك سري از آيات اقتدا مي كند و همه آياتي كه ما را تشويق به تفكر و تدبر مي كند. ابن رشد به تمامي اين آيات استشهاد مي كند كه قرآن ما را به تأمل دعوت كرده بنابراين ايشان از فقه به نفع فلسفه استفاده مي كند.
دكتر ديناني همچنين با تأكيد بر اين نكته كه ابن رشد بين شريعت و عقل تعارضي نمي بيند، گفت: مسائل شريعت بسياري از احكام جزيي زندگي را شامل مي شود فرض كنيد مثل نماز خواندن كه يك دستور الهي است. اصل نبوت عقلي است. اصل پذيرش وحدانيت خداوند عقلي است. خاتميت با عقل تعارضي ندارد. اصل اينكه نبوت را بپذيريد يك مسئله عقلي است. شما موارد تعارضي را پيدا نمي كنيد. شريعت حق است عقل هم حق است و حق با حق تعارض ندارد. شما وقتي كه از تعارض صحبت مي كنيد بايد نمونه اي را نشان دهيد. از نظر ابن رشد شريعت با عقل تعارضي ندارد. ابن رشد مي گويد دين انسان را به حقيقت دعوت مي كند عقل هم به حقيقت دعوت مي كند لذا حقيقت با حقيقت تعارضي ندارد.
مؤلف كتاب "ماجراي فكر فلسفي در جهان اسلام" در پاسخ به اين پرسش كه شما تا چه اندازه به اين حرف اعتقاد داريد كه با ظهور ابن رشد پنجره عقل در جهان اسلام بسته مي شود همانطور كه مستشرقين و ابن رشد دوستان گفته اند، اظهار داشت: بنده چنين اعتقادي ندارم و هميشه باب حكما را مفتوح مي دانم و مستشرقيني كه با ابن رشد فلسفه اسلامي را پايان يافته تلقي كرده اند يا مغرض بودند و يا بي اطلاع البته برخي از آنها از روي غرض گفتند. آنهايي هم كه بي اطلاع بودند مطالعاتشان منحصر به كشورهاي عربي بوده است.
دكتر ديناني افزود: آنها به ايران كمتر توجه داشتند و فلسفه هميشه چراغش را در ايران روشن بوده و هيچ وقت خاموش نشده و در زماني كه مستشرقين مي گويند كه با فوت ابن رشد پرونده فلسفه بسته شد در اينجا و در ايران آغازي ديگر از فلسفه بود و با ظهور سهروردي فلسفه اي ديگر ظهور كرد و حتي خواجه نصير نيز آغاز به كار فلسفي كرده البته من بارها گفته ام كه مدافع حقيقي فلسفه خواجه نصير بوده است.
نظر شما