قلعه عمرانی گناباد بنایی درکویر بی توجهی/هویتی که فراموش می شود

خبرگزاری مهر - گروه استان ها: هر قوم و ملتی در تلاش است تا با تکیه بر پیشینه وگذشته خود، میراثی ماندگار را به نمایش در آورد، حال این میراث مادی باشد یا معنوی، در هر دو حالت آنچه مشترک است این است که سالها و صده ها بر این میراث گذشته و چه بسا یک میراث از قرون متمادی و اعصار به جای مانده باشد که در خود معانی و با خود سرگذشت های تلخ و شیرین برای یک ملت به همراه داشته باشد.

یکی از این آثار بنای باشکوه قلعه عمرانی است که البته علاوه بر باران و گردش آفتاب، در غبار بی توجهی مسئولان و نهادهای متولی در حال فراموشی است، هر چند که شکوه تاریخ از لابه لای فرسایش بی توجهی، در آسمان آبی کویر می درخشد.

در مختصات جغرافیایی برای این قلعه تاریخی آمده است که در ۲۱ کیلومتری جاده گناباد-تربت حیدریه قلعه ای تاریخی به نام قلعه عمرانی را مشاهده می کنید که در ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قلعه تاریخی در حال ویران شدن است

قلعه عمرانی واقع درشمال و شمال غربی شهر گناباد و در مجاورت پاسگاه انتظامی شهید سالاری مجموعه بزرگ معماری محصور در برج وباور مشاهده می شود.

این قلعه به فاصله یک کیلومتر از جاده قرار دارد و در قدیم الایام که طی مسافرت پیاده و یا با چهارپایان صورت می گرفت، منزل اول از گناباد به طرف مشهد بوده است. یکی از ویژگی های گذشته این روستا و رباط داشتن زمین های حاصل خیز برای کشت گندم بوده است.

از گناباد که خارج می شوی پس از گذشتن از آرامگاه علامه محمدتقی بهلول دفتر تاریخ گناباد ورق می خورد وهر چه جلوتر می رویم قطعه ای از تاریخ این شهر کهن به نمایش گذاشته می شوداز گناباد که خارج می شوی پس از گذشتن از آرامگاه علامه محمدتقی بهلول دفتر تاریخ گناباد ورق می خورد وهر چه جلوتر می رویم قطعه ای از تاریخ این شهر کهن به نمایش گذاشته می شود تا این که از دور برج و باروی نگهبانی قلعه عمرانی خود را نشان می دهد.

دقیقا در پشت پاسگاه نیروی انتظامی جاده ای خاکی شما را به رباطی بزرگ به نام عمرانی می برد.

از دور، دیوار های شکسته و خانه هایی که سقف آن تخریب شده به خوبی به چشم می آید ولی وقتی نزدیک تر می رویم بادگیر های سالم و طاق های ورودی قلعه، زیبایی خاصی را به نمایش می گذارد.

هنوز زیبایی دست استادکاری که با خشت ها و گل ها نقاشی هایی را کشیده که می توان گفت رقیب نقاشی های اساتید چیر دست جهان است دل انسان را با خود می برد.

در حال بازدید از قلعه، خودرویی به سمت ما آمد پس از رسیدن به قلعه توقف کرد و راننده دوربین را برداشت و شروع کرد به عکاسی، به سمتش رفتیم و سر صحبت را باز کردیم؛ گفت: از اهالی مشهد است و برای دیدن خانواده اش به زاهدان می رود، از او دلیل سر زدن به عمرانی را پرسیدیم؛ که گفت: علاقه زیادی به بناهای تاریخی دارد و تابلو این مجموعه او را به این سمت کشانده است.

وقتی متوجه شد اهل گنابادیم  توضیحاتی در خصوص این قلعه را طلب کرد؛ که متاسفانه نبود تابلوی اطلاعات در محل قلعه و اطلاعات ناقص ما به عنوان میراث داران این قلعه کهن، نتوانست تشنگی این بازدید کننده را در کویر تاریخ، سیراب کند.

پیرمردی که با موتورش از کنار ما می گذشت را با سلام و خداقوتی متوقف کردیم، پیر مرد با صفای دلنشینی، چاق سلامتی کرد و در پاسخ به کنجکاوی ما راجع به قلعه عمرانی اینگونه گفت: من نصرالله چرمگی از اهالی روستای عزیزآباد و یا همان عمرانی جدید هستم اینجا متعلق به اجداد من است، در این قلعه اجداد ما زندگی کرده اند.

وی با اشاره به منزلی که سرطاق آن بازسازی شده بود، گفت: قدیمی تر ها می گویند: اینجا منزل کدخدا، خان عمرانی بوده و این برج هم چون در مسیر کاروان ها بوده برای مراقبت از آنها در زمان اتراق در عمرانی مورد استفاده بوده است.

پیرمرد گفت: اجداد ما اینجا آمدند چون قلعه عمرانی زمین های بسیار حاصل خیزی برای گندم داشت و آب فراوانی برای کشت و زراعت، ولی طی سال ها آب آن کم شد تا وقتی که همه اهالی یا کوچ کردند و یا عمرشان به سر آمد تا این قلعه دوست داشتنی، خالی از سکنه شد و به این حال و روز درآمد.

در برگشت  برای کسب اطلاعات بیشتر به اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گناباد رفتم و وضعیت این قلعه تاریخی را از مجموعه متولی جویا شدم.

کارشناس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، گفت: قدمت این روستا مربوط به دوره سلجوقی تا صفوی و قاجاریه می باشد و دارای چند اثر مشخص، بافت معماری زیبا وترکیب موزون یک روستای کویری ایران است در حال حاضر خالی از سکنه بوده ولی در عین حال بافت قدیمی وتاریخی خود را به خوبی حفظ کرده است.

منطقه عمرانی با معماری خاص از جمله بکرترین زیستگاه های کویری است

امان الله نوروزی در رابطه با وضعیت بازدید از این قلعه تاریخی گفت: همزمان با فرا رسیدن تعطیلات نوروزی بسیاری از مسافرینی که به مقصد گناباد در حرکت هستند و یا از مسیر این شهر عبور می‌کنند از مجموعه عظیم و معماری قلعه عمرانی بازدید می کنند.

وی افزود: دشت سرسبز، گل‌های بیابانی،هوای خنک و مطبوع بهاری به همراه بناهای ارزشمند تاریخی همچون کاروانسرا، قلعه، حمام و آب انبارها فضایی دلنشین و به یادماندنی در بازدید از این قلعه خصوصا در ایام نوروز ایجاد می کند.

این کارشناس میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: عمرانی به دلیل دست نخوردگی و بقای بافت اولیه و برخورداری از تاسیسات برودتی از جمله الگوهای کم‌ نظیر و یا بی‌نظیر یک زیستگاه کویری است که به بهترین شیوه سازگاری انسان و طبیعت را بیان می‌کند.

 نوروزی تصریح کرد: سامان‌دهی این مجموعه می‌تواند موجب ایجاد ارگ بمی دیگر در گناباد شود و گردشگران و پژوهشگران فراوانی را به خود جلب کند.

مردم منطقه عمرانی از مسئولان انتظار دارند با حضور در منطقه و مرمت قلعه موجود، زمینه توسعه صنعت گردشگری را در این روستا فراهم کنند.