بایدهای ترسیم حقوق شهروندی

خبرگزاری مهر - گروه استان ها، هومن رفیعی بندری*: اگر بخواهیم حرف آخر را اول بزنیم، باید گفت که؛ گفتمان حقوق شهروندی تاکنون هر چند به کندی اما کماکان روند رو به رشدی را در مسیری که باید، می پیماید اما تحقق حقوق شهروندی با همه اهمیتی که به قوت خود باقیست، مجال می طلبد و ترسیم منشوری با شمولیت تمامی باید ها و نباید های آن.

این طور به نظر می رسد که ادبیات احترام به حقوق شهروندی به عنوان میراث گذشته تا کنونِ جامعه شهری و شهروندان، راهی برای ظهور ظرفیت ها و پتانسیل های ساختِ جامعه ای مسئول و پویاست چرا که با شناسایی و شناساندن حقوق شهروندی و حق حاکمیت ملی در میثاق قانون اساسی می توان انتظار داشت که سرانجامِ گفتمان حقوق شهروندی، تحقق توان و قدرت ِ مطالبه گری شهروندان باشد.

در همه جوامع مدرن امروزی هر شهروندی با هر سلیقه و انگیزه ای برای زندگی، نیاز به یک نوشته که حقوق شهروندی را شرح دهد، دارد که بدون تردید گرایش دولت ها به شناخت و آگاهی مردم از حقوق شان به صورت خود به خود رشد نکرده بلکه این احساس نیاز، جوامع را به سمت ضرورت درک این آگاهی سوق داده است.

در واقع حقوق شهروندی، وظایف و مسئولیت های شهروندان را در قبال یکدیگر و در قبال شهر و دولت تعیین می کند و همچنین تعیین کننده حقوق و امتیازاتی است که وظیفه تامین آن برعهده مدیران شهری می باشد. روشن است؛ برخورداری از امکانات فضای سبز کافی، در دسترس بودن آنچه نیازهای روزمره است، داشتن هوایی پاک، برابری حقوقی شهروندان ، حمل ونقلی متناسب با ظرفیت شهر، حق بهره مندی از بهداشت، آموزش، رفاه اجتماعی، امنیت اجتماعی، اشتغال، تفریح، درمان و... از جمله حقوق شهروندی محسوب می شود که شهروندان بایستی در مقابل برآورده شدن آن به وظایف اجتماعی خود به عنوان یک شهروند متعهد عمل کنند.

در چرایی ترسیم حقوق شهروندی بایستی گفت؛ با توجه به اهمیت تحقق حقوق شهروندی در قانون اساسی که به عنوان مهمترین مبنای نظام حقوقی نسبت به تامین نیازها و خواسته های مردم  به آن توجه شده و گام موثری در تضمین آزادی ها و برخورداری از امکانات و تحقق حقوق شهروندی برداشته است، اندیشیدن به تدوین حقوق شهروندی در جامعه کوچک شهرمان و تلاش برای تحقق آن یک ضرورت است. چرا که تدوین تکالیف شهروندی در قالب منشور حقوق شهروندی به عنوان سند و نشانِ ارتقاء فکری جامعه است به طوری که امروزه شاهد آنیم ؛ ادبیات احترام به حقوق شهروندی به گفتمان قابل توجهی تبدیل شده است.

پرواضح است؛ افراد زمانی به عنوان شهروند شناخته می شوند که حقوق و وظایف خود را بشناسند و به آن عمل کنند و بدانند که باید به مطالبه چه حقوقی بپردازند و راههای دستیابی به این حقوق چیست که برای تحقق این شناخت، بسط اختیارات و فعالیت شوراها به عنوان حلقه واسط میان مردم و مدیران اجرایی و شهری که نقش موثری در پیگیری مطالبات مردم دارند،البته در ابعاد فرهنگی و آموزش حقوق شهروندی ضرورتی دیگر است که به منظور تدوین یک برنامه دقیق برای حصول این حق بایستی به آن توجه کرد.

باید های ترسیم حقوق شهروندی

دستیابی به این حقوق بایستی با هدف ارتقاء منزلت اجتماعی و زمینه های رشد و تعالی شهروندان و ایجاد شهری فعال، بالنده و مسئولیت پذیر از سوی شوراها به عنوان پارلمان محلی و نهادهای مردمی موثر برای آموزش وظایف شهروندی، دنبال شود که در همین رابطه و در راستای صیانت از حقوق شهروندی به عنوان وظیفه شورا، ترسیم منشور حقوق شهروندی هم اکنون یکی از اولویت های شورای اسلامی شهر بندرعباس است.

باید های حقوق شهروندی هرچند تدوین منشور  و تحقق آن که به نوعی ایجاد کننده بستر مناسب برای مشارکت شهروندان در امور شهری و در راستای ارتقاء مسائل شهری است، رویایی ناممکن و دست نیافتنی نخواهد بود. اما همانگونه که اشاره شد؛ انجام این مهم پیش نیاز ها و ضرورت های مسیر خود را می طلبد. که از جمله مهمترین آن ها ؛ نهادینه شدن فرهنگ مطالبه گری به عنوان ضمانت اجرای این منشور در میان شهروندان است که متاسفانه چنین روحیه ای را کمتر در میان شهروندان مان می بینیم گرچه بخشی از این خلاء که در نتیجه عدم شناخت و آگاهی و آموزش بایسته های حقوق شهروندی است، به ضعف سیستم مدیریت شهری در ایفای وظایف شان در این رابطه برمی گردد.

از طرفی؛ چنانچه نظام «مدیریت شهری» را شامل فرایندهای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هماهنگی، سازماندهی و نظارت بر اداره امور شهر و شهرداری بدانیم، متقابلاً شهروندان نیز در ارتباط با شهر و مدیریت شهری دارای وظایف و تکالیفی هستند که عمل به این وظایف در ارتباط دو سویه با حقوق آنها در مدیریت شهری باعث ارتقاء امکانات جامعه شهری و تامین سعادت و رفاه اجتماعی همگان می شود.

همچنین توجه به این مهم ضروریست که شناخت و احساس مسئولیت مردم در قبال حقوق شهروندی شان و در نتیجه تقویت روحیه مطالبه گری آنان سبب می شود تا شهروندان علاوه بر اینکه حق تصمیم گیری و اظهارنظر کردن را از حقوق مسلم خود دانسته و برای دستیابی به حقوق شهروندی خود تلاش کنند، خواستار پیشرفت وضعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و عمرانی شهر نیز باشند و ایجاد این حس توقع و مسئولیت بی شک به مسئولیت پذیری بیشتر مسئولان منجر خواهد شد. حقیقت آن که امروزه برای رعایت حقوق شهروندی نیاز به همکاری هر چه بیشتر شهروندان با مدیریت شهری است.

و اما در ترسیم و تدوین حقوق شهروندی قبل از اهتمام به اجرای آن پاسخ به چند پرسش جزو بایدهای این حقوق است. اینکه؛ ضمانت اجرای رعایت این حقوق چیست؟ درصورت عدم رعایت آن چه کسی پاسخگوست؟ اینکه مرجع قانونی مشخص در منشور حقوق شهروندی کدام است؟ و توجه به این مهم ضروریست که در تدوین این منشور بایستی برای تک تک گزاره های آن، عامل اهمال کننده مشخص شود تا صرفا مجموعه ای از توصیه ها و نصیحت ها نباشد.

این اطمینان وجود دارد که؛ فرش قرمز ِمدیریت شهری شهر بندرعباس و شورای شهر به عنوان نماد اصلی مشارکت پذیری مردم برای حقوق شهروندی، با لحاظ همه مولفه های مذکور و با هدف بالفعل ساختن قدرت مطالبه گری شهروندان همراه خواهد بود.

عضو شورای شهر بندرعباس