افق روشن پیش روی «شکر سیاه»/ صنعت نیشکر در صومعه سرا جان می گیرد

خبرگزاری مهر، گروه استان ها-مریم اصغری: کشت نیشکر در استان گیلان نیز همچون استان های جنوب کشور از سال های دور رواج داشته و شهرستان صومعه سرا در این استان به دلیل شرایط مساعد برای کاشت نیشکر، تنها قطب تولید این گیاه در گیلان محسوب شده و با سطح زیر کشت ۱۵۰ هکتار، خاستگاه اصلی کشت نیشکر در استان بوده است.

خاصیت آنتی اکسیدانی و مصارف غذایی نیشکر

گیاه نیشکر که خاستگاه اصلی آن در جنوب شرقی آسیا است، گیاهی بلند از تیره غلات محسوب می شود که شش تا ۳۷ گونه مختلف داشته و در مناطق معتدل گرم و مناطق حاره کشت می شود. این گیاه دارای ساقه ضخیم و بندبند بوده و قسمت های داخلی ساقه آن لیفی و حاوی مقادیر فراوانی عصاره شکر است.

این گیاه علاوه بر داشتن ویتامینC، ویتامینE، و بتا کاروتنوئیدها، آب آن نیز دارای خواص آنتی اکسیدانی بوده که از آسیب های DNA جلوگیری کرده و از کلیه ها، قلب، مغز، معده و اندام های جنسی محفاظت می کند.

در کنار خواص دارویی، نیشکر و فرآورده های آن از منابع غنی غذایی بوده و شیره آن به عنوان یه ماده مغذی برای صبحانه مصرف دارد. همچنین از شیره پخته شده نیشکر به عنوان چاشنی در تهیه شیرینی ها و تنقلات محلی اعم از انواع حلواهایی سنتی، کاکا و برنج دوشاب استفاده می شود.

شکر سیاه نیز که از دیگر فرآورده های نیشکر است، یک غذای کامل محسوب شده منبع مناسبی برای کسب انرژی‌است. همچنین از سایر فرآورده های این گیاه در درمان یرقان، فاویسم، کم خونی و تقویت بنیه زنان تازه زایمان کرده استفاده می شود.

نیشکر گیاهی است که تمامی قسمت های آن قابلیت استفاده دارد مثل پوسته رویه نیشکر که شبیه چوب بوده می‌توان ازآن به عنوان غذای دام و یا درکارخانجات نئوپان سازی مورد استفاده کرد.

کاشت نیشکر در صومعه سرا

هرچند طی سال ها سطح زیر کشت این گیاه در صومعه سرا به طرز چشمگیری کاهش یافته اما صنعت نیشکر در این شهرستان همچنان پابرجا بوده و ۹۵ خانوار در ۵۰ کارگاه فعال، سالانه برداشت این گیاه را از ۲۲ هکتار اراضی زیر کشت انجام می دهند.

یکی از کشاورزان صومعه سرایی که به کاشت نیشکر مشغول است درباره مراحل کاشت این گیاه به خبرنگار مهر می گوید: برای کاشت نیشکر زمین‌ از فروردین ماه شخم زده شده و بعد از شیارکشی که در زبان محلی به آن «رِیه» می‌گویند آماده می شود تا قلمه های ۳۰ سانتی نیشکر به صورت افقی در آن قرار داده شده و به اندازه ۵ تا ۱۰ سانت خاک روی آن می‌ریزند.

محمد زیرایی ادامه می دهد: قلمه‌های کاشته شده بعد از ۱۵ روز که حول و حوش نیمه دوم فروردین می‌شود، شروع به جوانه زنی کرده و تا نیمه دوم اردیبهشت به طور کامل جوانه می‌زنند و کشاورزان محصول نیشکر را از نیمه دوم آذر ماه برداشت می‌کنند.

وی می افزاید: بعد از جمع آوری نیشکر از مزارع، مرحله فرآوری آن در کارگاه هایی که در زبان محلی به آن «شکرلوله» می گویند، آغاز می شود و بعد از کندن پوسته رویه نیشکر، آب آن با استفاده از دستگاه گرفته شده و آب حاصل از نیشکرها را در داخل ظرف فلزی بزرگی می ریزند.

این نیشکر کار با سابقه توضیح می دهد: بعد از مرحله استحصال آب نیشکر، آن را درون دیگ های بزرگی که در وسط کارگاه تعبیه شده ریخته و بین شش تا هشت ساعت می جوشانند تا بیش از ۹۰ درصد آب نیشکر تبخیر شده وکف قهوه ای رنگ در سطح دیگ جمع شود که پس از برداشتن کف، مایع سیاه رنگ باقی می ماند که به آن «دوشاب» گفته می شود.

زیرایی می افزاید: برای تبدیل دوشاب به شکر، دوباره باید حرارت دهی ادامه یابد تاجایی که این مایع تبدیل به شکری به رنگ قهوه ای روشن یا تیره شود و پس از آماده شدن شکر آن را داخل قالب ریخته و در جای خنک قرار می دهند تا سفت شود.

وی با اشاره به سابقه طولانی کاشت نیشکر در صومعه سرا خاطرنشان می کند: متأسفانه کاشت نیشکر در شهرستان بسیار کم شده و همین تعداد افرادی که به کار مشغول هستند، به دلیل علاقه و یا نیاز شخصی است که برای ادامه کار رغبت دارند.

زیرایی به حمایت هایی که طی چند سال گذشته برای احیای دوباره کاشت نیشکر توسط جهاد کشاورزی شهرستان صورت گرفته اشاره کرده و می گوید: خوشبختانه به رغم محدودیت هایی که وجود دارد اما حمایت های جهاد کشاورزی از کاشت این محصول بیشتر شده و کشاورزان بیشتری برای احیای این صهعت انگیزه پیدا کرده اند.

افزایش ۱۵ درصدی سطح زیر کشت نیشکر در شهرستان صومعه سرا

رئیس جهاد کشاورزی صومعه سرا از بازنگری در مراحل کاشت، داشت و برداشت نیشکر و همچنین حمایت مسئولان جهاد کشاورزی استان و شهرستان برای احیای دوباره کاشت این محصول خبر می دهد و به خبرنگار مهر می گوید: در سال جاری ۲۲ هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان صومعه سرا به زیر کشت نیشکر رفته است.

احمد پادیاب می افزاید: خوشبختانه با اقدامات انجام شده، امسال شاهد افزایش ۱۵ درصدی سطح زیرکشت نیشکر در شهرستان نسبت به سال گذشته هستیم.

وی با اشاره به آغاز برداشت نیشکر از این اراضی ادامه می دهد: ۹۵ بهره بردار نیشکرکار در صومعه سرا فعال هستن که بر اساس پیش بینی های صورت گرفته، امسال شاهد استحصال بیش از ۲۶ تن شکر سیاه خواهیم بود.

رئیس اداره جهاد کشاورزی صومعه سرا همچنین به مصارف غذایی و دارویی این محصول اشاره کرده و ادامه می دهد: با توجه به اینکه نیشکرکاران صومعه سرایی در کاشت، داشت و برداشت این محصول از هیچ نوع کود و سموم شیمیایی استفاده نمی کنند محصول تولید شده در شهرستان سالم و کاملا ارگانیک بوده و به همین دلیل از بازارپسندی بیشتری برخوردار است.

پادیاب خاطرنشان می کند: روستاهای قاضده، کلسر، میانده و روستای سنگجوب، راسته کنار و چمثقال از مهمترین روستاهای صومعه سرا هستند که کشت نیشکر در آنها انجام می شود.

هرچند طی سال های گذشته صنعت نیشکر در صومعه سرا رو به افول بوده و انگیزه برای ادامه کار در این حوزه برای کشاورزان از بین رفته بود اما  رشد ۱۵ درصدی سطح زیر کشت این گیاه در سال جاری، افق های روشنی را پیش روی این صنعت قرار داده است که باید با چاره اندیشی مسئولان به واقعیت تبدیل شود