شرط جدید برای ثبت ازدواج؛ گذراندن دوره‌های انتخاب همسر

خبرگزاری مهر، گروه جامعه-ناصر جعفرزاده: حدود ۲۵۰۰ مشاور و روانشناس این روزها مراحل پایانی دوره‌های تخصصی را در قالب «طرح ملی تربیت مدرسان آموزش‌های پیش از ازدواج» می‌گذرانند تا با پایان این دوره‌ها و از فروردین‌ماه این طرح به مرحله اجرا برسد.

در قالب این طرح ۷۵۰ هزار زوج در آستانه ازدواج تحت پوشش فراگیر آموزش‌های پیش از ازدواج قرار می‌گیرند تا در یک دوره ۱۶ ساعته با مهارت‌ها و شاخص‌های انتخاب صحیح همسر و در ادامه آموزه‌های لازم برای زندگی آشنا شوند.

این همان طرحی است که حالا گروهی در قوه قضاییه، دولت و دیگر دستگاه‌های مسئول در حال پیگیری آن هستند تا اگر به جمع‌بندی برسند، گذراندن دوره‌های ۱۶ ساعته آموزش‌های پیش از ازدواج برای ثبت عقد در دفترخانه‌های ازدواج اجباری شود.

یک ماه پیش مسعود سلطانی فر وزیر ورزش و جوانان در مراسم اعطای مجوز به مراکز مشاوره ازدواج و خانواده، برخی مجوزهای لازم برای ثبت ازدواج را صوری دانست و گفت: ایجاد الزاماتی همچون مشاوره خانواده در کنار برخی مجوزهای دیگر برای ثبت ازدواج از ضروریات است و باید دریافت تاییدیه حضور در دوره های مشاوره پیش از ازدواج، به عنوان سندی مهم در ثبت ازدواج مد نظر قرار گیرد.

جزئیاتی از طرح آموزش‌های پیش از ازدواج

بر اساس آمار از سال ۷۳ تا ۹۳ طلاق در کشور با شیب بالا از ۲۹ هزار مورد به ۱۶۲ هزار مورد در سال رسیده است که ۱۴ درصد طلاق‌ها در سال اول زندگی و ۴۸ درصد در پنج سال نخست زندگی رخ می‌دهد.

همه آمارهای نگران کننده در زمینه طلاق، نبود موضوعی مهم در ازدواج را نشان می دهند. به اعتقاد بسیاری کارشناسان ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج اگر در زمان درست و با آموزش‌هایی استاندارد انجام شود، می تواند به میزان قابل توجهی جلوی طلاق‌ را بگیرد.

تاریخچه مصوبات قانونی مربوط به آموزش‌های پیش از ازدواج به ۲۵ سال پیش بر می‌گردد. در سال ۱۳۷۰ آموزش‌های پیش از ازدواج در کشور تصویب شد و در سال ۸۱ در دستور کار بهزیستی قرار گرفت، اما ادامه نیافت. سال ۸۲ در برنامه چهارم توسعه و شورای عالی جوانان برنامه ساماندهی ازدواج جوانان به تصویب رسید، اما این برنامه‌ها تا سال ۹۴ که سند سلامت جوانان تصویب شد، فراز و نشیب بسیاری را طی کرد.

در ادامه ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج در قالب طرح تسهیل ازدواج، به تصویب مجلس رسید اما با وجود گذشت ۱۰ سال از تصویب قانون تسهیل ازدواج در مجلس شورای اسلامی، این آموزش‌ها هنوز به طور شایسته اجرا نمی‌شود و مغفول مانده است.

طرح ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج به ۷۵۰ هزار زوج در آستانه ازدواج خردادماه گذشته طی مراسمی کلید خورد و اگرچه در آن زمان ماهیت آن چندان شناخته شده نبود اما پس از ۲ ماه و در مردادماه، این طرح در ستاد ملی ساماندهی امور جوانان مطرح شد.

طرحی با هدف کنترل و مدیریت نرخ طلاق و ازدواج

مدیر کل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان که از طراحان و بانیان این طرح است در خصوص اهداف طرح آموزش‌های پیش از ازدواج جوانان به خبرنگار مهر، گفت: کنترل و مدیریت نرخ ازدواج، طلاق، جمعیت و آسیب‌های اجتماعی از مهمترین اهداف این طرح است و این طرح می‌تواند بزرگترین و جامع‌ترین طرح ملی تاریخ جمهوری اسلامی ایران باشد، مشروط به اینکه همه دستگاه‌ها حمایت کنند.

ناصر صبحی افزود: مقدمات اجرای طرح آغاز شده و اولویت اجرا با کارکنان در آستانه ازدواج در وزارتخانه‌ها و فرزندان جوان کارکنان دستگاه‌های دولتی و غیردولتی است.

مدیر کل دفتر ازدواج و تعالی خانواده تاکید کرد: هر دستگاهی که آمادگی اجرای این طرح را داشته باشد، می‌تواند به وزارت ورزش و جوانان اعلام کند تا یک ماه پس از تدوین قرارداد، ارائه آموزش‌ها آغاز شود.

نبود محتوای استاندارد از جمله مسائلی است که طی سال‌های اخیر موجب عدم هماهنگی در آموزش‌های پیش از ازدواج و گاه خنثی سازی و هدر رفت این آموزش‌ها شده است. حالا  وزارت ورزش و جوانان درصدد است با ارائه آموزش‌های هماهنگ به ۲۵۰۰ مشاور، زمینه تدوین محتوای استاندارد آموزش‌های پیش از ازدواج برای مشاوران سراسر کشور را فراهم کند. در مرجله بعد جوانان در آستانه ازدواج از طریق اطلاع‌رسانی عمومی و سازمانی در این طرح جذب شده و آموزش‌های فراگیر پیش از ازدواج را دریافت می کنند.

آموزش‌های پیش از ازدواج استانداردسازی می‌شود

در همین راستا معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در بازدید از مرکز آموزش مدرسان پیش از ازدواج که روزهای پایانی دوره خود را سپری می کند، به خبرنگار مهر گفت: در قالب این طرح، محتوای یکسان آموزشی برای ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج در یک دوره یک روزه ۸ ساعته در یک مرکز معتبر به مشاوران و متخصصان روانشناسی ارائه می شود، تا از این رهگذر بتوانیم با استفاده از این پتانسیل ۲۵۰۰ نفره در سراسر کشور یک آموزش یکسان را به جوانان ارائه دهیم زیرا تاکنون هیچ متن استاندارد آموزش پیش از ازدواج در کشور نداشته ایم و این دوره‌ها می تواند به تدوین استاندارد آموزشی کمک کند و مبنای دوره‌های پیش از ازدواج باشد.

وی ادامه داد: امیدواریم ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج به ۷۵۰ هزار زوج از فروردین ۹۶ آغاز شود، اگرچه ارائه این آموزش‌ها بخش اول کار است و لازم است با گسترش مراکز مشاوره، پوشش‌های مشاوره ای در مراحل حین و پس از ازدواج ادامه یابد.

اگرچه حضور در دوره‌های آموزش پیش از ازدواج برای جوانان رایگان اعلام شده است اما نبود بیمه خدمات مشاوره از چالش‌های امر مشاوره است و هزینه‌های بالای این خدمات موجب دوری جوانان شده است. در همین راستا وزارت ورزش و جوانان در صدد است موضوع بیمه پایه خدمات مشاوره را از طریق مجلس پیگیری کند.

وزارت ورزش و جوانان در حال کار روی این موضوع است که اساسا اجباری شدن حضور در دوره‌های پیش از ازدواج کمکی به تحکیم خانواده و کاهش طلاق می کند یا خیر؟معاون ساماندهی امور جوانان در مورد اجباری شدن طرح دوره‌های پیش از ازدواج به عنوان شرایط ثبت عقد ازدواج هم توضیح داد و گفت: این مساله پیچیدگی‌ها بسیاری دارد و ساز و کار آن باید از طریق مصوبه مجلس باشد. در حال حاضر افرادی در قوه قضاییه، دولت، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادهای مسئول در حال کار روی این طرح هستند. از سوی وزارت ورزش و جوانان هم در حال کار روی این موضوع هستیم که اساسا اجباری شدن این طرح کمکی به تحکیم خانواده و کاهش طلاق می کند یا خیر؟

وی ادامه داد: اگر به جمع بندی برسیم، این موضوع در قالب یک لایحه برای تصویب به مجلس می رود. اگرچه در برخی استان‌ها طرح ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج به صورت پایلوت اجرا شده و یافته ها نشان می دهد که ارائه این آموزشها به ثبات ازدواج کمک کرده است و تحقیقات دیگر نهادها هم گویای این مطلب است.

آمار طلاق در سال‌های اول تا سوم ازدواج بسیار بالا است

شکوه نوابی نژاد، مشاور خانواده و ازدواج و از آموزشگران مدرسان طرح آموزش‌های پیش از ازدواج است. او در مورد اهداف اجرای این طرح به خبرنگار مهر، گفت: هدف کلی این طرح این است که آمار طلاق در سال‌های اول تا سوم ازدواج که بسیار بالاست کاهش یابد. باید از طریق ارائه این آموزش‌ها جلوی انتخاب غلط در ازدواج را بگیریم زیرا انتخاب همسر مهمترین تصمیم زندگی فرد است.

وی ادامه داد: این محتوای آموزشی با تکیه بر فرهنگ ایرانی و اسلامی و بومی کشورمان تهیه شده است و شروع یک ازدواج خوب با انتخاب صحیح است زیرا در ایران علاوه بر ۲ نفر که با هم ازدواج می کنند، ۲ خانواده‌ هم به نوعی با هم وصلت می کنند. در این دوره‌ها قرار است شاخص‌های انتخاب آگاهانه به جوانان آموزش داده شود و جلوی شکل گیری ازدواج‌های بی بنیاد گرفته شود.

علیرضا نظامدوست از مشاورانی است که برای بازآموزی و هماهنگی آموزش‌های پیش از ازدواج به این طرح پیوسته است. او که از گیلان برای گذراندن دوره ۸ ساعته مربیگری به تهران آمده است، به خبرنگار مهر، گفت: با گذراندن این دوره مجوز اراده اموزش‌های ۱۶ ساعته به جوانان را دریافت می کنیم. از آنجا که تکنیک‌های مشاوره هر روز در حال تغییر است برگذاری چنین دوره‌های ضروری است.

وی در پاسخ به اینکه آیا اجباری شدن دریافت گواهینامه دوره‌های ۱۶ ساعته برای ثبت ازدواج اقدامی مثبت تلقی می شود؟ تاکید کرد: اجباری شدن خیلی خوب است. وقتی مواردی همچون سلامت جسمانی و آزمایشات پزشکی در ازدواج ضروری است، باید سلامت روان هم به همان اندازه مورد توجه قرار گیرد.

این مشاور خانواده در مورد اینکه رویکرد دیگر کشورها در این موضوع چگونه است؟ ادامه داد: تا به حال نشنیده ام که گذراندن چنین دوره‌هایی اجباری باشد اما در کشورهای توسعه یافته ارائه آموزش‌های ازدواج از سنین نوجوانی و حتی کودکی در دستور کار نهداهای رسمی آموزش قرار دارد.

تاثیر آموزش‌های پیش از ازدواج بر کاهش طلاق روشن نیست

جامعه هدف اجرای این طرح یعنی ۷۵۰ هزار زوج در آستانه ازدواج، بیشتر کسانی هستند که انتخاب خود را کرده اند و در این زمان ارائه شاخص‌های انتخاب همسر بی معنی است.زهرا رسایی روانشناس تربیتی نیز که برای دریافت مجوز آموزش دوره‌های پیش از ازدواج حاضر شده است، در زمینه اجباری بودن این دوره‌ها به خبرنگار مهر، گفت: اجباری شدن این دوره‌ها برای جوانان چندان موثر نیست زیرا سن فراگیری آموزش‌های پیش از ازدواج باید در سنین نوجوانی باشد. جامعه هدف اجرای این طرح یعنی ۷۵۰ هزار زوج در آستانه ازدواج بیشتر کسانی هستند که انتخاب خود را کرده اند و در این زمان ارائه شاخص‌های انتخاب همسر بی معنی است زیرا افراد در موقعیت احساسی قرار دارند و در این وضعیت تاثیر اجرای طرح بر کاهش طلاق هم در هاله‌ای از ابهام است.

اجباری شدن دریافت گواهی حضور در دوره‌های پیش از ازدواج در کنار حامیان جدی، با مخالفت‌هایی هم روبرو است. همانطور که در گذشته زمزمه‌هایی همچون «دریافت گواهی سلامت روان» برای ازدواج موجب مخالفت‌های عمومی شده بود و حتی به مراحل مقدماتی اجرا هم نرسیده بود، اما طرح ارائه آموزش‌های پیش از ازدواج حالا مصوبات ابتدایی را دریافت کرده و در آستانه اجراست. از این منظر نگاه کارشناسی دقیق به اجباری شدن حضور در این دوره‌ها برای ثبت ازدواج بسیار ضروری است.

فرهنگ‌سازی مقدم بر اجبار است

محمدرضا رستمی معاون وزیر ورزش و جونان که خود از حامیان اجرای این طرح است نیز در مورد اجباری شدن دریافت گواهی حضور در دوره ها به عنوان پیش شرط ثبت ازدواج معتقد است که مردم سوالات بسیاری در مورد مجوزهای مختلف سازمانی دارند. در حال حاضر شهروندان مجبورند برای هر امر کوچک و بزرگی مثل انتشار کتاب و ثبت شرکت و ... مجوز دریافت کنند و همین مساله موجب ذهنیت منفی در میان جوانان شده است. باید با فرهنگ سازی کار را شروع کنیم. در واقع اگر جوانان خودشان برای حضور در این دوره‌های پیش از ازدواج احساس نیاز کنند، شاید نیازی به قانون و اجبار و ابزارهای رسمی نباشد و این وظیفه همه دستگاه‌های مسئول است.

حال باید منتظر ماند و دید نتیجه بررسی‌های مسئولان در قوه قضاییه و دولت و دیگر نهادها به کجا می رسد و آیا در کنار مجوزهای فعلی برای ثبت ازدواج، شرط جدیدی هم اضافه خواهد شد یا خیر؟