تلويزيون به فيلم هاي مستند بودجه "الف" نمي دهد ؛ نگاهي به وضعيت تعيين بودجه براي توليد آثار مستند

به گزارش خبرگزاري مهر، مستند يكي از پرطرفدارترين گونه هاي تلويزيوني و سينمايي است كه از سوي شبكه هاي مشهور و موفق جهان به شكل گسترده اي پيگيري و توليد مي شود. كشورها و شبكه هاي موفق در امر فروش آثار تلويزيوني مستند را به شكل ويژه اي مورد توجه قرار مي دهند و هزينه هاي قابل توجهي را به آن اختصاص مي دهند، اما به نظر مي رسد اين عرصه در تلويزيون ما چندان مورد توجه قرار نمي گيرد و به شكل جدي در برنامه ريزيها به ميزان بودجه آن توجه نمي شود.

شبكه هاي تلويزيوني به فراخور هر برنامه در ژانرهاي مختلف داستاني، كودك و نوجوان، برنامه هاي تركيبي، مستند، آثار مناسبتي و ... بودجه اي را با توجه به امكانات، ميزان زمان برنامه توليد شده، تعداد لوكيشنها، دكورها و ساير نيازهاي توليد براي ساخت پروژه در نظر مي گيرند. در اين خصوص درجه كيفي مشخصي به برنامه داده مي شود كه شامل "د"، "ج"، "ب" و "الف" مي شود كه در اين تقسيم بندي درجه كيفي "الف" و "الف ويژه" بالاترين برآورد را به خود اختصاص مي دهند.

در حال حاضر بالاترين درجه كيفي كه به يك اثر مستند اختصاص پيدا مي كند، درجه كيفي "ب" است كه تا دقيقه اي 300 هزار تومان براي ساخت مجموعه اي مستند در نظر گرفته مي شود. جالب اينكه درجه كيفي "ب" براي سريالهاي داستاني و مستند بسيار متفاوت است و گاه تا دقيقه اي 100 هزار تومان به سريال داستاني بودجه بيشتري داده مي شود. يكي از دلايلي كه در اين زمينه مورد توجه برنامه ريزان و مديران تلويزيون قرار مي گيرد، استفاده از عوامل توليد گسترده به خصوص بازيگر است كه از نظر مديران رسانه ملي هزينه بسيار بيشتري را به خود اختصاص مي دهند.

اين نوع نگاه مديران تلويزيون به آثار مستند در حالي صورت مي گيرد كه يك مجموعه مستند قبل از هر چيز نيازمند پژوهش و تحقيقات گسترده، عميق و دقيق است تا اثر نهايي با نيازها و تمايلات بينندگان هماهنگي داشته باشد و اطلاعات و مطالبي كه در آن ارايه مي شود با آخرين تحقيقات و مطالعات علمي روز هماهنگ باشد. آثار مستند در خور توجه گاه تا يك سال فقط مرحله تحقيق را سپري مي كنند. از طرف ديگر، مستند در لحظه اتفاق مي افتد و يك مستند ساز نمي تواند از قبل همه چيز را پيش بيني كند، بلكه در بسياري از موارد او بايد لحظات را ثبت كند كه اين مساله مستلزم صرف وقت بسيار زيادي است كه گاه در هنگام پيش توليد صرف مي شود و چندان مورد محاسبه و توجه برنامه ريزان قرار نمي گيرد.

تصميمگيري تازه اي كه از اواخر سال 84 در خصوص فعاليت تهيه كنندگان تلويزيون صورت گرفته بر اين مبنا است كه هيچ تهيه كننده اي نمي تواند همزمان دو پروژه توليد را در دست داشته باشد. بلكه هر پروژه بايد به پايان برسد و مرحله پخش را آغاز كند تا پس از آن جواز توليد كار جديد به تهيه كننده داده شود. اين مساله در مورد برنامه سازان عرصه داستاني بسيار پسنديده است و تا حدودي مي تواند روي بالارفتن كيفيت اين نوع سريالها تاثير گذار باشد. چون تمركز تهيه كننده فقط روي يك مجموعه قرار مي گيرد. اما اين مساله درباره آثار مستند شرايط ديگري را رقم مي زند كه مي تواند به ايجاد مشكل و كمبود زمان براي تهيه كننده مستند منجر شود.

علي اكبر ولد بيگي از مستندسازان با تجربه تلويزيون كه اكنون توليد "نفسهاي بلند زمين" را در دست دارد، در اين باره به خبرنگار مهر گفت : "زمانبندي توليد آثار مستند با كارهاي داستاني بسيار متفاوت است. بسياري از صحنه هاي يك اثر مستند در زمانهاي مختلف به وجود مي آيد. مهمتر اينكه، يك مجموعه مستند با فاصله چند ماه به پخش مي رسد و دستاندركاران توليد اين بخش بايد مدت زمان زيادي را منتظر بمانند تا پس از آغاز پخش كار ديگري را آغاز كنند. مديران تلويزيون بايد تبصره اي بگذارند كه تهيه كنندگان مستند به خاطر صرف زمان زياد بتوانند همزمان بيش از يك پروژه را پيگيري كنند. من از سال 1372 مشغول توليد مستند در تلويزيون هستم، اما طي اين سالها تنها موفق به توليد 4 مجموعه مستند شده ام."

بسياري از شبكه هاي تلويزيوني موفق جهان بيشترين شهرت و موفقيت خود را به خاطر توليد و پخش آثار مستند دارند. مجموعه هاي مستند به دليل اينكه از كمترين وابستگي فرهنگي و محدوديت جغرافيايي و زماني برخوردارند، با استقبال بيشتري از سوي تلويزيون كشورهاي ديگر مواجه مي شوند. به خصوص اينكه امكان دارد يك مجموعه يا فيلم مستند موفق و زيبا همزمان از شبكه هاي تلويزيوني چند كشور مختلف پخش شود. اين مساله به اقتصاد ساخت آثار مستند كمك زيادي مي كند. اما بايد توجه داشت كيفيت اين آثار به اندازه اي بالا است كه مي تواند نظر مخاطبان زيادي را به خود جلب كند.

در حال حاضر مستندهاي موفق با هزينه هاي به نسبت زيادي توليد مي شوند. چنانكه استفاده از دوربين HD كه گرانقيمت ترين و در عين حال با كيفيت ترين دوربين حال حاضر جهان شناخته مي شود، در آثار مستند امري مرسوم است. همچنين استقرار گروه توليد آثار مستند در يك لوكيشن مشخص براي دو فصل پياپي و استفاده همزمان از دو يا سه دوربين براي ثبت لحظات از چند زاويه مختلف امري بسيار عادي است. در حاليكه به نظر مي رسد توليد مستند به دليل كوچك بودن گروه توليد با اعطاي اندك هزينه ها مواجه مي شود.

حجت الله قاسمي اشگفتكي، كارگردان و نويسنده آثار مستند كه چندي پيش مجموعه "من از ايل عشقم" از وي پخش شد در اين خصوص به خبرنگار مهر مي گويد: "من علاوه بر ساخت آثار مستند ناظر كيفي نيز هستم، ولي تا امروز نشنيده ام كه يك اثر مستند تلويزيوني درجه كيفي "الف" بگيرد. در تلويزيون حتي به آثاري كه در جشنواره هاي معتبر جهاني جوايزي را به خود اختصاص داده اند نيز درجه كيفي "ب" داده مي شود. ابزار سنجش و تعيين اين بودجه نيز به خاطر ميزان تجهيزات و افرادي است كه در ساخت يك مستند همكاري مي كنند."

وي خاطر نشان كرد : "شرط رساندن يك پروژه به پخش براي ساخت مستندي ديگر دشواريهايي را براي مستند سازان به وجود آورده است. چون ساخت يك مجموعه گاهي  2 تا 3 سال زمان مي برد و همين مساله فعاليت مستندسازان را محدود مي كند. در اين شرايط كارگردانها مجبور مي شوند كارهاي اپيزودي قبول كنند تا پس از ساخت چند قسمت و رساندن آن به پخش همزمان ساير قسمتها را نيز توليد كنند و به اين وسيله مجال توليد بيشتري را در اختيار داشته باشند.

در مجموع بايد به اين مساله توجه داشت كه بودجه به تنهايي تضمين كننده كيفيت يك اثر تلويزيوني نيست. بلكه بايد مجموعه اي از عوامل كنار هم قرار بگيرند تا انتظار اثري در خور توجه را داشت. اما بايد به اين نكته توجه كرد كه مجموعه هاي مستند موفق كه مورد توجه مخاطبين قرار مي گيرند در مدت زمان به نسبت طولاني و با هزينه هاي به نسبت زياد توليد مي شوند.