خبرگزاری مهر- گروه استانها: با فرارسیدن بهار، طبیعت سرسبزی و نشاط به همراه می‌آورد و ایرانیان نیز از عهد باستان تا زمان حال با فرارسیدن نوروز و آمدن بهار، شادمانه به تکاپو می‌افتند.
درگذشته‌های دور، در ایران باستان جشن‌های زیادی برگزار می‌شد، اما در این میان سه جشن بسیار اهمیت داشته است، یکی از آن‌ها جشن مهرگان بوده که نشاط و شادمانی را به ارمغان می‌آورده و در نیمه مهرماه شروع می‌شده، جشن سده یا ستایش یزدان که در اواسط بهمن‌ماه برگزار می‌شده است و جشن نوروز که مهم‌ترین جشن باستانی بود و در آغاز بهار گرفته می‌شد.
البته در این برهه از زمان نیز امت اسلامی ایران، جشن‌های باشکوه و بزرگی همچون دهه مبارک فجر و جشن پیروزی انقلاب اسلامی و ۱۲ فروردین را باعظمت و اقتدار خاصی برگزار می‌کنند، یا جشن عاطفه‌ها که هرساله با استقبال بی‌نظیر مردم عزیزمان همراه است.
همچنین دیگر اعیاد مذهبی که هر یک در جای خود برای مردم ایران اسلامی از ارزش والایی برخوردار بوده و مردم ایران اسلامی به طرز باشکوهی به استقبال این جشن‌ها می‌روند.
در خراسان شمالی جشن نوروز با رسوماتی که گذر زمان و نحوه زندگی مردم این خطه از ایران اسلامی آن را از دیگر نقاط کشور متمایز ساخته است برگزار می‌شود. اما جشن نوروز در میان ایرانیان و مراسمات مختلف آن از ویژگی‌های خاصی برخوردار است، انجام مراسمات عید در بین اقوام و طوایف تقریباً یکسان است اما این اقوام شاید در بعضی نگرش‌های جزئی با یکدیگر تفاوت اندکی داشته باشند، در خراسان شمالی نیز جشن نوروز با رسوماتی که گذر زمان و نحوه زندگی مردم این خطه از ایران اسلامی آن را از دیگر نقاط کشور متمایز ساخته است برگزار می‌شود.
گرچه در حال حاضر بسیاری از مراسمات نوروزی به دست فراموشی سپرده‌شده و نسل جدید با زیبایی‌ها و ارزش‌های دینی، اجتماعی و اخلاقی آن بیگانه هستند.
نوروز از دو کلمه نو و دیگری روز تشکیل‌شده، در زبان فارسی دو معنی متفاوت دارد: نوروز در فرهنگ‌عامه یعنی شروع اعتدال بهاری یا بهتر است بگوییم آغاز سال نو، اما نوروز در معنی خاص خود یعنی روز ششم فروردین که به آن روز خرداد هم می‌گویند.
با فرارسیدن بهار، طبیعت سرسبزی و نشاط به همراه می‌آورد و ایرانیان نیز از عهد باستان تا زمان حال با فرارسیدن نوروز و آمدن بهار، شادمانه به تکاپو می‌افتند.
جشن نوروز برای نخستین بار در حدود ۵۳۹ سال قبل از میلاد توسط کوروش دوم بنیان‌گذار هخامنشیان به‌عنوان آئین و جشن ملی برگزار شد.
به دستور کوروش در جشن نوروز، سرور و شادمانی برپا می‌شد، مجرمان بخشیده می‌شدند و از روز ۲۹ اسفند تا ۱۹ اردیبهشت جشن می‌گرفتند.
در زمان ساسانیان نوروز و جشن آن دو قسمت می‌شد، نوروز کوچک که به آن روز عامه هم می‌گفتند و مدت‌زمان آن پنج روز بود؛ یعنی از اول تا پنجم فروردین و در این پنج روز عموم طبقات مردم به دیدار شاه می‌رفتند و نوروز بزرگ یا نوروز خاصه که از روز ششم فروردین که به آن (خرداد روز) هم می‌گفتند آغاز می‌شد و در این جشن تنها نزدیکان شاه به حضورش می‌رسیدند.
در سال ۳۰۲ میلادی هرمز دوم پادشان ساسانی در جشن نوروز مردم را به حضور می‌پذیرفت و به‌تناسب شغل و مقام و موقعیت افراد به آن‌ها سکه می‌داد، رسمی که بعدها در بین دیگران هم مرسوم شد و هنوز هم این رسم در بین خانواده‌ها برقرار است که بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها عیدی می‌دهند.
مراسمات عید نوروز در خراسان شمالی
مردم خراسان شمالی که از اصیل‌ترین آداب‌ورسوم در گرامی داشت عید باستانی نوروز برخوردارند به سنت‌ها و آئین‌های نوروزی خود افتخار می‌کنند و آن را جشن می‌گیرند، چون نوروز ریشه در اعتقادات دینی مردم دارد و به آن با دیده تقدس می‌نگرند.
در مناطق مختلف این استان سمنو را به‌صورت دسته‌جمعی و گاهی در طول شب می‌پزند و در موقع پختن سمنو سرودهای مخصوصی می‌خوانند، دعاهای مختلفی همراه با نماز می‌خوانند و نذوراتی هم بانام و یاد حضرت فاطمه زهرا (س) دارند.
در مناطق مختلف این استان سمنو را به‌صورت دسته‌جمعی و گاهی در طول شب می‌پزند و در موقع پختن سمنو سرودهای مخصوصی می‌خوانند، دعاهای مختلفی همراه با نماز می‌خوانند و نذوراتی هم بانام و یاد حضرت فاطمه زهرا (س) دارند. باگذشت سالیان این جشن باستانی که جزئی از فرهنگ و تمدن درخشان ایرانیان است نه‌تنها فراموش نشده بلکه بر عظمت و شکوه آن افزوده‌شده و در سطح بین‌المللی به ثبت میراث جهانی نیز رسیده است.
یکی از متداول‌ترین غذاهایی که به مناسبت نوروز، در خراسان شمالی پخته می‌شود سمنو (سمنک، سومنک، سوملک، سمنی، سمنه) است که با استفاده از جوانه گندم تهیه می‌شود.
در مناطق مختلف این استان سمنو را به‌صورت دسته‌جمعی و گاهی در طول شب می‌پزند و در موقع پختن سمنو سرودهای مخصوصی می‌خوانند، دعاهای مختلفی همراه با نماز می‌خوانند و نذوراتی هم بانام و یاد حضرت فاطمه زهرا (س) دارند.
پس از پختن سمنو و آماده شدن آن، دیگ سمنو را می‌برند، در اتاقی می‌گذارند و رویش را با پارچه‌ای می‌پوشانند و تا صبح نباید کسی به آن دست بزند، صبح که آمدند می‌گویند حضرت فاطمه زهرا (س) پنجه کشیده و سمنو برکت پیداکرده است.
سبزی‌پلو با ماهی و مرغ، ماست و کوکو، پلوخورشت قیمه و یا خورشت آلو ازجمله غذاهایی است که در شب اول عید مرسوم است.
آماده کردن سبزی عید
مردم خراسان شمالی همانند دیگر هم‌وطنان، چند روزی که به عید مانده شروع به گذاشتن سبزه می‌کنند، در ایران باستان دانه‌هایی که برای سبزه می‌گذاشتند عبارت بود از گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، ذرت و ماش، اما الآن بیشتر از عدس و گندم و گاها ارزن و ماش سبزه می‌گذارند.
آن‌ها معتقدند که دانه‌ها در سال نو موجب برکت و خیر و باروری و فراوانی خواهد بود و زینت‌بخش سفره هفت‌سین آن‌ها نیز هست.
خانه‌تکانی
همان‌گونه که سیاهی و تاریکی سرما، مغلوب روشنی، طراوت و گرمای بهار می‌شود، یعنی طبیعت خوی و طبع روشنی به خود می‌گیرد وزنده می‌شود، هم‌وطنان عزیز ایرانی هم به استقبال زیبایی‌های بهار می‌روند و با پیروی از بهار خانه وزندگی را سروسامان می‌دهند.
هرچند که زنان در طول سال به تمیز کردن خانه همت می‌کنند اما خانه‌تکانی برای عید امری جداگانه‌ای است، آن‌ها برای خانه‌تکانی وسایل زندگی را از اتاق‌ها خارج می‌کنند، رفت‌وروب می‌کنند و فرش‌ها و لباس‌ها و ظروف را از گرد زمستانی و کهنگی و ماندگی تمیز می‌کنند.
آنان بر این باورند همان‌گونه که در بهار طراوت و شادابی و سرسبزی جلوه‌گر است و طبیعت عوض می‌شود، ما انسان‌ها نیز باید عوض شویم.
یعنی تیرگی‌ها را از ذهنمان بیرون کنیم، ناپاکی‌ها و کدورت‌ها را از دلمان دور بریزیم از طبیعت پند و اندرز بگیریم، شکر گذار نعمات الهی باشیم، غرور و نخوت را از خود دور سازیم، قلب‌ها را نسبت به هم مهربان کرده، انسان‌دوستی، مهر و محبت، تعاون و همکاری و اتحاد و یگانگی را باهم داشته باشیم.
خانه‌تکانی در بین مردم خراسان شمالی به‌خصوص در روستاها، بر مبنای تعاون و همکاری است یعنی اغلب فامیل‌ها و همسایه‌ها و خانواده‌ها به کمک هم می‌آیند و منازل یکدیگر را به‌نوبت تمیز کرده و رفت‌وروب می‌کنند.
چهارشنبه‌سوری
چهارشنبه‌سوری از دو کلمه چهارشنبه و سوری، سوریک فارسی؛ به معنی سرخ، تشکیل‌شده است، درمجموع چهارشنبه سرخ معنی می‌دهد که از مراسمات پیش از آغاز جشن نوروزی است.
در شاهنامه فردوسی آمده است که جمشید وقتی از منطقه آذربایجان کنونی گذر می‌کرد بر مسند قدرت تکیه زد، سحر هنگام وقتی انوار طلایی‌رنگ خورشید سر زد، انوار ساطعه و نورانی خورشید بر تاجش برخورد کرد و جهان را نورانی نمود، مردم با دیدن چنین صحنه‌ای بسیار شادمان شدند و آن روز را نوروز گفتند.
یکی از مراسماتی که در شب چهارشنبه‌سوری در این استان برگزار می‌شود، قاشق زنی است که بیشتر در شهرها به آن می‌پردازند و در اکثر روستاها خلطه (کیسه کوچک پارچه‌ای) می‌اندازند.
یکی از مراسماتی که در شب چهارشنبه‌سوری در این استان برگزار می‌شود، قاشق زنی است که بیشتر در شهرها به آن می‌پردازند و در اکثر روستاها خلطه (کیسه کوچک پارچه‌ای) می‌اندازند. مردم در هنگام غروب چهارشنبه آخر سال بوته‌ها و هیزمی که فراهم کرده‌اند را دسته‌دسته روی‌هم می‌گذارند، وقتی خورشید کاملاً پنهان شد و تاریکی فرارسید، بوته‌ها را آتش می‌زنند، یعنی به نشانه این‌که آتش جانشین خورشید شده و روز را روشن می‌کند.
بعضی از مردم این استان برای شگون برخی از وسایل منزل مثل لحاف، پتو و غیره را که کهنه‌شده و بکار نمی‌آید در همان آتش چهارشنبه‌سوری می‌اندازند و می‌سوزانند، آتش را معمولاً سر گذر یا پشت‌بام منازل یا در حیاط هم روشن می‌کنند بعد از رویش می‌پرند و می‌گویند: سرخی تو از من، زردی من از تو، سرودهایی هم می‌خوانند که بیشتر مضمون سلامتی و باروری و پاکیزگی و شکرگزاری در مقابل نعمات الهی را دارد.
در سال‌های دور رسم بر این بود که آتش چهارشنبه‌سوری را خاموش نمی‌کردند تا خودش خاموش و خاکستر شود، بعد خاکستر را یک نفر از اعضای خانواده جمع می‌کرد و بدون آنکه پشت سرش را نگاه کند، سر اولین چهارراه می‌ریخت.
در موقع بازگشت به خانه، در پاسخ اهل خانه که می‌پرسیدند: کیست؟ می‌گفت منم، می‌پرسیدند از کجا می‌آیی؟ می‌گفت از عروسی، آنگاه می‌پرسیدند چه آورده‌ای؟ و او جواب می‌داد تندرستی.
آخرین روز سال
گذاشتن گل‌های خوشبو در منزل، سر زدن و زیارت اهل قبور و شهدا در آخرین پنجشنبه و شب جمعه سال، دادن خیرات و روشن کردن شمع و چراغ، جنب‌وجوش برای تهیه لباس نو، خرید آجیل و شیرینی، چیدن سفره هفت‌سین و کنار گذاشتن کمک برای فقرا و ایتام هنگام تحویل سال نو از دیگر سنت‌های رایج در خراسان شمالی است.
نظر شما