- ايمان
اميرالمؤمنين اولين كسي است كه رسول خدا را تصديق كرد و به او ايمان آورد و به نماز او اقتدا كرد. حضرت جايگاه خود و ياران پيامبر را چنين توصيف مي‌كند: « ما پيوسته و پي‌گير در كنار رسول خدا(ص) با پدران و فرزندان و برادران و عموهاي خود مي جنگيديم و اين امر جز افزودن بر ايمان و پذيرش و فرمانبرداري بيشتر حق، پيامدي نداشت.»
- موقعيت سنجي
با اينكه امت پيامبر(ص)، پس از وفات آن حضرت، در امر خلافت، گرفتار اختلاف شدند و امانتي كه پيامبر به دست علي(ع) سپرد، توسط افراد كينه توز غصب شد، اما علي(ع) با موقعيت شناسي، صبر را بر تقابل ترجيح داد و با سكوت در مقابل فتنه و آشوب ايستاد تا دين رسول الله بماند.
حضرت در نامه اي به مردم مصر، جريان سقيفه را توضيح مي دهد: «مردم را ديدم پيرامون ديگري گرد آمده اند و با او بيعت مي كنند. دست از هركاري برداشتم و بيعت نكردم تا آنگاه كه ديدم بازگشتگان از اسلام بازگرديده، به نابودي دين محمد(ص) فرا مي‌خوانند، لذا ترسيدم كه اگر به ياري اسلام و مسلمانان برنخيزم در ساختمان آن شكستگي و رخنه اي ببينم، يا آن را سراسر ويران بيابم كه مصيبت چنين پيشامدي بر من، بسي گرانتر است تا از دست رفتن سرپرستي شما كه بي گمان بهره روزهايي اندك است.»
- خلوت گري عشق علي(ع)
اميرالمؤمنين(ع) با همه عظمت و بزرگي، در خلوت خود به درگاه خدا رو مي آورد و با او خلوت و زمزمه مي كرد و چنين با خدا مي گفت: «خدايا، گناهي را از من بيامرز كه تو از من بدان داناتري. پس اگر بازگشتم، تو هم با آمرزش بر من بازگرد. خدايا گناهي را از من بيامرز كه از درونم وعده كردم و بدان وفا كردني در نزد من برايش نيافته اي. خدايا، گناهي را از من بيامرز كه به زبانم خواسته ام به سوي تو تقرب بجويم، سپس قلبم با آن مخالفت كرده است. خدايا سخنان بيهوده، خواسته هاي نارواي دل و لغزش هاي زبان را از من بيامرز.»
- هدايت ساختن مخالفان
خوارج و اهل نهروان از معاندان و مخالفان جدي حضرت علي(ع) بودند كه با روش‌هاي مختلف با آن حضرت مخالفت مي كردند، ولي امام علي(ع) در تعليم، هدايت و آگاه سازي آنها كوتاهي نكرد و در نامه ها و خطبه‌هاي خود آنها را به انحرافاتشان گوشزد مي كرد .
تدريس و آموزش اخلاق اسلامي
حضرت علي(ع) مانند ساير زما‌مداران نبود كه تنها به حكومتداري خويش بينديشد و از هدايت گري كه مهم ترين وظيفه امامان است، غفلت نمايد. به همين دليل، نهج البلاغه، سرشار از رهنمودهاي اخلاق نظري و عملي است. بيانات اخلاقي امام به جهان‌بيني و فرجام شناسي آن حضرت وابستگي معناداري دارد.
غيبت نمودن مردم، لجاجت، خصومت، خشم، حسد، خودپسندي، حرص، كبر، آزمندي، دنياپرستي و تنگ نظري نمونه هايي از اخلاق ناپسند است كه امام بدان پرداخته است.
خوش خويي، در اختيار بودن زبان، اقدام كردن به كارهاي پسنديده، صبر و پايداري، راستي در گفتار، فروتني، دانش و بردباري نيز نمونه هايي از درسهاي اخلاق پسنديده امام علي(ع) هستند.
- تبيين فلسفي و عقلي حقايق
امام علي(ع) در بيان حقايق الهي تنها به ذكر چند توصيه اخلاقي اكتفا نمي كرد بلكه با روش عقلي و استدلالي به توصيف آنها مي پرداخت. براي نمونه، براي اثبات وحدت ذاتي و تجزيه ناپذيري حق تعالي مي فرمايد: «هر آنكه خدا را توصيف كند و صفاتش را زايد بر ذات بداند او را دو چيز انگاشته و هركس او را دو چيز مي ا‌نگارد براي او جزء قائل شده و قائل به جزء، خدا را درست نشناخته است و كسي كه خدا را درست نشناسد به سوي او اشاره مي كند، كسي كه به او اشاره كند او را در مكاني محدود دانسته است و هر كه او را محدود بداند او را شمرده و خدا منزه از اين نسبتها است.» اسلوبي كه امام علي(ع) در مسائل توحيدي بيان مي كند، كاملاً عقلي و استدلالي است.
امام(ع) درباره شناخت خداوند، تصريح مي كند كه «حق تعالي با حواس درك نمي گردد و به مردم، قياس و تشبيه نمي شود. كيفيت خردها توان اندازه گيري او را ندارند و افكار و تخيلات از حريم كبريايي او دور هستند. «چشم‌ها و حواس او را نمي بينند، ولي دلها در پرتو ايمان واقعي و اخلاص، هستي او را درك مي كنند، خداوند با اوصاف لطافت، غلظت و حجم توصيف نمي‌شود. ظاهر است اما به طور مستقيم ديده نمي‌شود، وجودش متجلي است .»
نظر شما