کشف سکه های تاریخی از شهر باستانی اوجان

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، رحیم ولایتی سرپرست هیئت شناسایی ، گمانه زنی و تعیین عرصه و حریم شهر تاریخی –ایلخانی اوجان این مطلب را در نشست گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد .

او با اشاره به پیشینه تاریخی شهرایلخانی اوجان گفت :شهر  تاریخی و باستانی اوجان از جمله شهرهای مهم دوره ایلخانی(اقامتگاه تابستانی خاندان شاهی ایلخانی) در جنوب شهر امروزی بستان آباد آذربایجان شرقی است که در دوره غازان خان  ایلخانی بازسازی و مورد استفاده قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه بنا به گفته منابع تاریخی این شهر قبل از دوره ایلخانی و بخصوص در دوره سلجوقیان اظهار داشت :این شهر در پی حوادث مختلف از جمله زلزله و جنگهای متعدد نتوانسته  موجودیت خود را به عنوان یک شهر مهم و استراتژیک حفظ کند و تنها در دورۀ ایلخانی است که به شکوه و رونق شایستۀ خود دست می یابد.

این باستان شناس با استناد به این موضوع که هر شهر یا بنای تاریخی معرفِ بخشی از وضعیت سیاسی، مذهبی و اجتماعی است که در پیِ تغییر و تحولات سیاسی بوجود آمده تصریح کرد: یکی از مهمترین تحولات اجتماعی دوره ایلخانی پیدایش شهرهایی با ماهیت هنر معماری وشهرسازی خاص نظیر اوجان است.

کشف سکه های مسی

او مهمترین یافته های باستان شناسی بررسی آثار سطحی محوطه شهر تاریخی- ایلخانی اوجان را نمونه های فراوان  سفالهای سلجوقی وایلخانی در سطح گسترده محوطه ، نمونه سکه های مسی بدست آمده از سطح وکاوش محوطه شهر اوجان، آثار دوقبرستان ایلخانی محوطه با خشت های مربع خاص  دوره ایلخانی کار شده و سه برج  آرامگاهی با ریشه مدور دو مورد در داخل محوطه ویک مورد در خارج از محوطه اعلام کرد .

ولایتی گفت: در سه فصل بررسی باستان‌شناختی در شهرستان بستان‌آباد نتایجی مانند موجودیت شهر از قرون اولیه اسلامی و  رونق و توسعه آن در دوره ایلخانی (به استناد منابع مکتوب) و انطباق موقعیت جغرافیایی آن با شهرستان بستان‌آباد فعلی (به استناد مطالعات باستان شناسی) در دو محوطه ایلخانیِ «کوللر و دالی دره سی» به دست آمد .

وی بیان کرد: با توجه به سه فصل بررسی های باستان شناختی ،احتمالا محوطه‌های دالی دره سی و کوللر واقع در روستای اشرف آباد در ساحل غربی رودخانه «اوجان چای» قسمتی از شهر اوجان هستند.

او افزود: در پژوهش میدانی جدید (گمانه‌زنی وتعیین عرصه و حریم) سعی شد تا داده‌های جدیدِ حاصل از پژوهش میدانی و بررسی‌های باستان شناختی در منطقه بستان‌آباد با منابع مکتوب دوره ایلخانی، مورد سنجش و تحلیل قرار گیرد تا یک گام دیگر برای معرفی این شهر بزرگ اسلامی - تاریخی برداشته شود.

به گفته ولایتی، با توجه به بررسی‌های میدانی و پیمایشی که در دو سال اخیر در شهرستان بستان آباد انجام شده و بر اساس توصیف منابع تاریخی از شهر اوجان باید آن را در حوالی شهر بستان آباد فعلی جستجو کرد .

بررسی محل های خاک برداری شده

او در ادامه با بیان مختصری از روش کار وشناسایی آثار فرهنگی تاریخی در قالب پروژه شناسایی ، گمانه زنی و تعیین عرصه و حریم این شهر گفت : برای شناسایی آثار فرهنگی وتاریخی شهر اوجان علاوه بر حفر گمانه هایی برای تعیین عرصه وحریم  باید   محلهای خاکبرداری بزرگ برای ساخت اتوبان زنجان- تبریز به عمق ۴تا ۸متر که توسط اهالی به شرکتهای راهسازی فروخته شده نیز موردبررسی قرار می گرفت.
وی افزود : در محلهای خاکبرداری شده بعضا آثار فرهنگی، داغی دیوارهای مسکونی شهر ویا آثار گورستانهای ایلخانی شهر قابل مشاهده است.
به گفته این باستان شناس ، در بعضی از این گودالهای خاکبرداری بدلیل عمق بیشتر خاکبرداری متاسفانه همه آثار فرهنگی هم در بستر آن جمع آوری شده  وهیچ آثار فرهنگی –تاریخی در آن مشاهد نمی شود.
او در ادامه خواستار تعیین ضوابط و مقررات حفاظتی عرصه شهر باستانی اوجان شد و گفت :هر گونه ساخت و ساز، عملیات اجرایی، دخل و تصرف، تفکیک عرصه، تغییر در وضعیت توپوگرافی و تسطیح زمین و هرگونه اقدامی که منجر به تخریب و یا آسیب به عرصه و اعیان اثر تاریخی اوجان شود ممنوع است.

    ضرورت تداوم فعالیت های باستان شناسی

وی افزود: انجام فعالیت­های باستان­شناسی پژوهشی، مرمت و ساماندهی و نظایر آن که با هدف حفظ و احیا ارزش­های فرهنگی و تاریخی برای محوطه اوجان لازم است  پس از تهیه طرح و تصویب نهایی آن از سوی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری و اجرای دقیق مفاد طرح مصوب معتبر خواهد بود.
به گفته این باستان شناس ، گسترش شهرک صنعتی کنار محوطه و ساخت سوله وکارخانه و حفر چاه، ایجاد زیرزمین، قبور و تدفین اموات در عرصه شهر باستانی اوجان و هر نوع عملیات عمرانی در عرصه آن ممنوع است.

او ایجاد هرگونه سازه یا مانع که ارتباط بصری اثر با محیط پیرامون را مخدوش سازد در عرصه ممنوع اعلام کرد و گفت :هرگونه توسعه و نوسازی مستحدثات موجود ( خانه های مسکونی  روستای احداث شده ) در عرصه شهر ممنوع است و پس از پایان عمر مفید باید از عرصه شهر باستانی اوجان  آزاد سازی شوند .
وی با بیان اینکه ایجاد فضای سبز و یا هرگونه توسعه گردشگری باید با مجوز سازمان میراث فرهنگی صورت گیردتصریح کرد : بر این اساس ساخت خانه باغ تحت هر عنوان در عرصه اثر ممنون است.

او با اشاره به ضوابط و مقررات حفاظتی حریم شهر باستانی اوجان افزود :انجام یا صدور مجوز هرگونه عملیات اجرایی، ساخت و ساز، تخریب و نوسازی، گواهی پایان کار ساختمان، ایجاد تاسیسات و نظایر آن در محدوده حریم شهر باستانی اوجان  بدون استعلام و کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری ممنوع است.

وی حداکثر ارتفاع مجاز ساخت و ساز در این محدوده با رعایت سایر ضوابط عمومی حریم و استعلام و کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را ۵/۷ متر در دو طبقه و بدون زیرزمین اعلام و تصریح کرد در صورت برخورد با هرگونه آثار و یا لایه­های فرهنگی تاریخی در حین انجام عملیات اجرایی، بلافاصله عملیات متوقف و ادامه عملیات ممنوع است .

تناسب معماری با شهر باستانی

به گفته وی ، طرح معماری و مصالح برای نمای ساختمان ها می بایست متناسب با ویژگی های تاریخی فرهنگی شهر باستانی اوجان باشد و قبل از اجرا باید به تأیید سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری برسد.

او گفت : توسعه، تعریض و یا ایجاد جاده در حریم ممنوع است و کلیه طرح های اجرایی این محدوده باید قبل از اجرا امکان سنجی و به تصویب سازمان میراث فرهنگی برسد معماری روستای مجاور محوطه شهر باستانی اوجان برپایه طرح هادی ویژه ای که به تصویب سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خواهد رسید، بایددر هماهنگی کامل با جایگاه تاریخی فرهنگی محوطه باستانی ( با الگوهای سنتی و نماسازی سنتی) باشد. انجام فعالیت­های کشاورزی و باغداری در حریم پس از استعلام و اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بلامانع است.