"قصه‌گویی"؛ جایگزین مناسب عروسک‌های بی‌هویت تلویزیون / گزارش تحلیلی مهر از جایگاه برنامه‌های عروسکی و قصه‌گویی در تلویزیون

وی با تاکید بر مشکل کمبود شدید بودجه در زمینه تولید آثار عروسکی و کودکانه گفت: "ما در این شبکه تلاش می کنیم با مبالغ ناچیز برنامه تولید کنیم. فقر قیمتی که از نظر برآورد تولید آثار این عرصه وجود دارد، شرایط تولید آثار فاخر را از ما می گیرد. در بودجه ای که برای ما تعیین شده، هیچ مبلغی برای تولید فیلم و سریال های عروسکی در نظر گرفته نشده است. ما در زمینه تولید فیلم سینمایی ژانر کودک و نوجوان هم شرایط مناسبی نداریم."

اگر مهمترین عامل رکود تولید و کاهش کیفیت آثار عرصه کودکان و نوجوانان در تلویزیون را مسائل مالی قلمداد کنیم، این ایراد بر مدیران گروه کودک و نوجوان تلویزیون وارد است که شیوه های مختلف تولید را امتحان نکرده اند. یکی از این شیوه ها که سال هاست در تلویزیون به فراموشی سپرده شده، قصه گویی برنامه ریزی شده و دقیق است؛ به گونه ای که به عنوان یک شیوه برنامه سازی مناسب مورد توجه مدیران قرار بگیرد. دیگر اینکه، استفاده از قصه گویی می تواند به آسانی جای عروسک هایی را بگیرد که از نظر نام و ظاهر هیچ نشانی از فرهنگ ایرانی ندارد. حتی می توان از عروسک ها برای قصه گویی می توان استفاده کرد.

مریم نشیبا، از قصه گوهای قدیمی رادیو، درباره اهمیت این شیوه برنامه سازی برای کودکان گفته است: "قصه گویی در نهاد آدم هاست و نیاز عاطفی و روحی آنها با شنیدن قصه برطرف می شود. حتی کودکان برخوردار از  انواع سرگرمی ها نیز هنگام تعریف قصه جذب قصه می شوند و بازی را کنار می گذارند. جایگاه قصه گویی هرگز در فرهنگ ما کمرنگ نمی شود. ما از طریق قصه گویی می توانیم دنیای مفاهیم، فرهنگ و واژه های درست، و مسائل اخلاقی و تربیتی را آموزش بدهیم."

گنجاندن قصه گویی در برنامه سازی برای کودکان و نوجوانان از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا می کند که ادبیات ما مملو از داستان های شیرین، پندآموز و کهن الگوهایی است که می تواند علاوه بر ایجاد جذابیت بخشی از هویت ملی و دینی ما را به کودکان و نوجوانان به عنوان گروه سنی پایه منتقل کند و شرایطی را فراهم سازد که وقتی افراد جامعه کودکی را پشت سر می گذارند، با جلوه های مهم فرهنگ ملی بیگانه نباشند.

در حال حاضر حتی انیمیشن ها و بازی های رایانه ای بیشتر مورد توجه عموم مخاطبان قرار می گیرند که از عنصر قصه گویی به شکل بهتری استفاده کرده باشند. نگاهی به کارتون های موفق خارجی نشان می دهد که داستان بیش از جلوه های تصویری اهمیت پیدا می کند. مهمتر اینکه انیمیشن های نوینی که به طریقی در داستان فیلم از کهن الگوها و قصه ها و شخصیت های داستانی آشنای جهانی استفاده می کنند و از هر کدام نماد و نشانه ای را وام می گیرند به دلیل نزدیکی ذهن بینندگان نسبت به این نشانه های آشنا، استقبال گسترده تر مخاطبان در سراسر جهان را به همراه می آورد.

تلویزیون در ماه مبارک رمضان قصه گویی را به گونه ای دیگر امتحان کرد و اتفاقا با استقبال مناسب نیز مواجه شد. حمید صدرعاملی که سال ها قصه گوی رادیو بود، پس از اینکه از ادامه کار منع شد با برنامه تلویزیونی "نان و ریحان" به شبکه پنج سیما آمد و در طول ماه مبارک رمضان هر شب قصه هایی که به گسترش باورهای مذهبی و دینی در ارتباطات انسان جامعه امروز کمک می کرد را برای بینندگان بازگو کرد. این بخش بر اساس اعلام نظرسنجی سازمان صدا و سیما به خوبی توانست با مخاطب ارتباط برقرار کند.

برنامه دیگری که در طول همین ماه از نوعی قصه گویی یا بیان داستانی روایت های مذهبی استفاده کرد و توانست مخاطبان زیادی را به خود جذب کند، مجموعه برنامه "ماه آسمانی" بود که یکی از اساتید عرصه ادبیات فارسی با انتخاب قصه هایی عرفانی از کتاب های کهن فارسی به قصه گویی می پرداخت و در میان بیان قصه بخش هایی از اثر را تحلیل می کرد تا مطلب برای بیننده به خوبی روشن شود. این برنامه که بنا به ماموریت شبکه چهار بیشتر برای مخاطب خاص تهیه شده بود، به خوبی توانایی برقراری ارتباط با مخاطبان مختلف را داشت.

در مجموع باید گفت که قصه گویی می تواند به عنوان یکی از گونه های مهم و تاثیرگذار برنامه سازی در تلویزیون مورد استفاده قرار بگیرد. ایرانی ها به این جهت که از طبعی قصه دوست برخوردارند و در نهادشان نسبت به قصه تمایل نشان می دهند، از برنامه های تلویزیونی قصه گو نیز بدون شک لذت می برند. در این میان باید برای گروه سنی کودکان و نوجوانان برنامه ریزی جداگانه ای انجام داد. چون از نظر فرهنگی نیاز بیشتری به این نوع برنامه ها دارند.