اگر شواهد حاکی از تلاش دشمن برای نقض معاهده باشد چه باید کنیم؟

به گزارش خبرنگار مهر، روز گذشته رئیس جمهور روحانی با اشاره به آیه ای از سوره انفال تفسیری از آن ارائه داد که محل تامل بود. وی گفت: «قرآن به پیغمبر (ص) می‌گوید که «تو معاهدات فراوانی با کفار بستی و هر دفعه هم آنان نقض کردند». آیا پیامبر (ص) ضرر کرد؟ کسی آنجا پیدا می‌شد می‌گفت اعوذ بالله پیامبر (ص) ساده‌لوح بود؟ کسی که نقض عهد می‌کند، حیثیت خود را زیر پا می‌گذارد؛ ما راه درست را انتخاب کرده‌ایم.»

حسن روحانی در توجیه مذاکرات برجام این بار راه تقطیع  آیات قرآن را در پیش گرفت و از میان آیات ۵۵ تا ۵۸ سوره مبارکه انفال ، که به مثابه یک کل منسجم است فقط یک آیه را بیرون کشیده  و مطابق با همان ، نتیجه گیری کرده است. روحانی گفت: «پیغمبر با وجود آنکه کفار فی کل مره عهدها را نقض کردند با آنها توافق کرد!» این اظهارات عجیب در حالی مطرح می شود که آقای روحانی با تقطیع ادامه این آیه شریفه که به تحریف معنوی آِیات منجر شده غرض مطلوب خود را که مخالف با معنای سیاق آیات است استنتاج نموده است. 

در این مجال تفسیر شهید مرتضی مطهری را بر این آیات سوره انفال از نظر می گذرانیم. متن زیر تفسیر شهید مطهری بر آیات ۵۵تا ۶۰ سوره انفال است.

اگر شواهد، حاکی از تلاش دشمن برای نقض معاهده است، چه باید بکنیم؟

علی(ع) در نامه ۵۳ خطاب به مالک نوشتند:

«و ان عقدت بینک و بین عدوک عقده، او البسته منک ذمه، فحط عهدک بالوفاء؛و اگر با دشمن خودت پیمانی بستی یا آنها را با شرایط ذمه قبول کردی به پیمانت وفادار باش»
 «وارع ذمتک بالامانه، و اجعل نفسک جنه دون ما اعطیت؛ خودت را که پیمان بستی به امانت رعایت کن و خودت را سپر قولی که داده‌ای قرار بده»

 «فانه لیس من فرائض الله شیء الناس اشد علیه اجتماعا، مع تفرق اهوائهم، و تشتت آرائهم، من تعظیم الوفاء بالعهود»  «که از فرائض الهی هیچ فریضه‌ای نیست که مردم با همه اختلاف سلیقه‌ها و اختلاف عقیده‌ها، در آن، به اندازه این فریضه متفق باشند و آن این است که پیمان را باید وفا کرد.» 

از این رو وفای به پیمان یک ضرورت تخلف ناپذیر است و نمی توان پیمانی را نقض کرد مگر آنکه آنها نقض کنند.

اما ممکن است گاهی علائمی در دست داشته باشیم که نشان از تحرک دشمن برای نقض پیمان است و اگر ماصبر کنیم که دشمن عمل خودش را انجام بدهد آسیب می بینیم. به عنوان مثال، یک دولت اسلامی با دولت دیگری، قراردادی بسته است. سرویسهای اطلاعاتی، اطلاعات دقیق داده‌اند که آنها آماده نقض پیمان هستند. در اینجا وظیفه مسلمین چیست؟ آیا این است که بگویند چون ما پیمان بسته‌ایم باید به پیمان خودمان وفادار باشیم، و صبر کنند تا آنها شبیخونشان را بزنند و کار از کار بگذرد؟! و یا این است که بگویند پس ما پیش دستی می کنیم؟
 هر دو پاسخ نادرست است.

قرآن می‌ فرماید در اینگونه موارد که علائم خیانت آن کسی که پیمان بسته، آشکار است، شما نه سکوت بکنید و نه پیشدستی. قبلا به آنها اعلام بکنید که به موجب اطلاعاتی که به ما رسیده است شما به عهد خودتان پایبند نیستید پس ما رسما اعلام می‌کنیم که پیمان ما از این ساعت منتفی است تا در یک حد برابر و متعادل قرار بگیرید. بعد از این اعلام، آنگاه هر تصمیمی که می‌خواهید بگیرید. در این صورت با عدالت رفتار کرده‌اید. پس نه صبر کنید تا آنها کارشان را انجام بدهند و شما اغفال شده باشید و نه پیشدستی کنید و آنها را غافلگیر نمایید که عمل شما خیانت  باشد، بلکه این کار را انجام دهید که هم احتیاط است و  هم انسانی. می‌فرماید: «وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیَانَةً» و اگر از قومی بیم خیانت پیدا کردید، یعنی به موجب علائم و اشارات و اطلاعاتی که به شما رسیده است، خوف خیانت داشتید «فانبذ الیهم» آن عهدنامه را بینداز به سوی آنها یعنی به آنها اعلام کن که از این ساعت دیگر پیمانی ندارید تا دو طرف با یکدیگر مساوی بشوید، آنها بدانند، شما هم بدانید که از این ساعت دیگر پیمانی در کار نیست. «إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْخَائِنِینَ» خدا خیانتکاران را دوست ندارد.

به این قاعده، «نبذ» می گویند. در مقابل نقض، نقض و در مقابل نبذ، نبذ.