حوادث کرکوک و اشتباه محاسباتی مسعود بارزانی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-ابراهیم فراهانی: بر خلاف هشدار تمامی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای، مسعود بارزانی رییس دائمی اقلیم، همه پرسی ۲۵ سپتامبر را برگزار کرد.

دولت بغداد این همه پرسی را به رسمیت نشناخت و هرگونه مذاکره میان اربیل و بغداد را مشروط به لغو نتیجه آن کرد. بغداد در عملیاتی کردن مخالفت خود با تهدید یکپارچگی عراق تنها سه هفته بعد از این همه پرسی، ارتش ملی دولت عراق به مناطق متنازع علیه( مورد مناقشه) وارد شد و با کمترین هزینه کنترل را در دست گرفت.

این اتفاق که با عقب نشینی پیشمرگه های هر دو حزب اصلی اقلیم کردستان عراق اتفاق افتاد سبب شد که نتایج همه پرسی و آرزوی مسعود بارزانی برای ادامه ریاست مادام العمر بر اقلیم با چالش جدی مواجه شود. در چند سطح می توان این حادثه را تحلیل کرد:

۱ ـ تئوری دومینوی منطقه ای

حوادث و جنبش های مردمی بعد از تحولات عربی ۲۰۱۱ این واقعیت را نشان داد که رفتار دومینویی و تاثیرپذیری کشورها در خاورمیانه همچنان وجود دارد. امکان و احتمال هرگونه تجزبه طلبی به سایر کشورها هم در همه پرسی اقلیم وجود داشت. این خطر توسط همه کشورها درک شد و از این همه پرسی حمایت رسمی و علنی نکردند.

۲ ـ اتحادهای شکننده داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای

سرعت تحولات در هر سه سطح چنان تسریع شده است که اتحادها را شکننده و زود گذر کرده است.

در سطح داخلی با وجود اینکه دو حزب گوران و جماعت اسلامی با تشکیل مجلس نصف نیمه اقلیم، موافق همه پرسی بودند اما سرانجام اختلافات ریشه ای دو حزب اصلی اقلیم بعد از همه پرسی سرباز کرد.

اتحاد شکننده دو حزب اصلی(حزب دموکرات بارزانی و حزب اتحادیه میهنی مرحوم طالبانی) در ادامه پذیرش پیامدهای همه پرسی را می توان به وضوح مشاهده کرد. همچنین اختلاف دو جناح در حزب اتحادیه میهنی به روشنی نشان می دهد که این همه پرسی به جای متحد کردن سبب افتراق بیشتر شد.

در سطح منطقه ای، ترکیه بزرگترین حامی مسعود بارزانی هم اتحاد با مسعود بارزانی را در فشار ملی گرایان دولت ترکیه و توافقات با ایران، کنار گذاشت.

در سطح بین المللی، اتحادیه اروپا و آمریکا که همواره از اقلیم حمایت کرده بودند به اقلیم هشدار دادند که زمان مناسبی برای برگزاری همه پرسی نیست و بر یکپارچگی عراق تاکید کردند. بعد از همه پرسی هم بر مواضع خود تاکید کردند.

۳ ـ استبداد بارزانی و فساد ساختاری اقلیم

همه پرسی پوششی بر ریاست دائمی بر اقلیم بارزانی و تعطیلی پارلمان معترض به ادامه ریاست بارزانی در سال ۲۰۱۵، فساد ساختاری و نظامند در اقلیم کردستان بود. این پوشش آنچنان که خانواده بارزانی تصور می کردند ضخیم نبود و به راحتی ترک برداشت.

۴ ـ وزن رژیم صهیونیستی در معادلات منطقه ای

رژیم صهیونیستی تنها رژیمی بود که تلویحا از همه پرسی دفاع کرد. عدم همراهی کشورهای دیگر از این حمایت نشان داد همچنان وزن رژیم صهیونیستی کمتر از آن است که تبلیغ می شود.

۵ ـ قدرت نمایی ایران

ایران به عنوان تنها کشوری بود که از چند ماه قبل محکم با این همه پرسی مخالفت کرد و توانست بعد از همه پرسی بلوک سه کشور ایران، ترکیه و عراق را در چند سطح امنیتی ـ نظامی، سیاسی و اقتصادی مدیریت کند. البته این شیطنت بارها توسط بعضی رسانه ها تبلیغ شد که ایران مخالف اصلی حقوق کردهاست اما ایران بدون توجه به این هشدارها، با برخورد مناسب توانست تاثیر همه پرسی اقلیم را کاهش دهد.

ایران همچنین توانست نیروهای حشدالشعبی به همراه ارتش ملی عراق و با هماهنگی با دولت بغداد، برای تسلط بر مناطق متنازع علیه، با مذاکرات علنی و پشت پرده با کمترین هزینه، به پیروزی برساند.

مسعود بارزانی اشتباه محاسباتی مرتکب شد و تصور می کرد که می تواند با توجه به فرصت سیاسی دوران پساداعش، اشتباهات گذشته خود را با سوارشدن بر موج آرمان کردی بپوشاند. همچنین فکر می کرد با وجود هشدار به عدم برگزاری همه پرسی، دولت بغداد، همسایگان و کشورهای غربی را در عمل انجام شده قرار می دهد.

با تسلط  دولت بغداد بر منابع انرژی کرکوک شرکت های خارجی سرمایه گذار با دولت قانونی بغداد طرف هستند. همچنین نفت ارزانی که به صورت غیرقانونی با قیمتی نازل تر از بازار و با پرداختی نسیه، صادر می شد تا حدودی کنترل می شود.

بزرگترین متضرر همچنان ترکیه است که اقدام قاطعی نکرد و در صدور نفت اقلیم بیشترین نفع را می برد. البته اگر دولت بغداد در مذاکرات با ترکیه کوتاه نیامده باشد.