به گزارش خبرگزاری مهر، شبکه اسلامی تحقیقات و تولید علوم انسانی اسلامی از دیدگاه فرهنگستان علوم اسلامی توسط حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی رضوی عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی، حسن شیخ‌العراقین‌زاده پژوهشگر گروه منطق و روش شناسی فرهنگستان علوم اسلامی و ابراهیم صادقی پژوهشگر گروه فلسفه فرهنگستان علوم اسلامی نوشته شده و در همایش چیستی و چگونگی تحول در علوم انسانی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای که ۲۴ و ۲۵ آبان ماه در دانشگاه شیراز برگزار شد، ارائه شد.
اکنون گزارشی کوتاه از این مقاله ارائه می شود:
افق حرکت انقلاب اسلامی دستیابی به تمدن نوین اسلامی است و در این راستا تولید علوم کارآمد از جایگاهی مهم برخوردار است و راز تأکیدات مقام معظم رهبری بر تولید علوم انسانی اسلامی را در همین نکته باید جست. اما از ضرورت‌های پیش روی تولید علوم انسانی اسلامی، ایجاد شبکه اسلامی تحقیقات می‌باشد. انقلاب اسلامی برای تحقق آرمان‌های خود ناچار است به گونه‌ای تحقیقات را شبکه‌ای کرده و سازماندهی کند که نتایج تحقیقات، به تولید علوم انسانی اسلامی و به تبع آن به تحقق تمدن اسلامی منتهی شود. شبکه اسلامی تحقیقات، جریان مقدورات جامعه در یک نظام اسلامی «منطقی، توسعه‌یاب، شفاف و فرآیندساز» از ارتباطات تحقیقاتی «مستقل، رقابت‌پذیر و عادلانه» برای تحقق تمدن اسلامی از طریق توسعه همه جانبه تفاهم اجتماعی، است.
برای تحقق شبکه اسلامی تحقیقات لازم است که ارکان هسته مرکزی این شبکه توصیف بیشتری یابد. نبود هر کدام از ارکان هسته مرکزی شبکه اسلامی تحقیقات، هدفی را که از تأسیس شبکه اسلامی تحقیقات ترسیم شده است، مختل خواهد کرد. «مدیریت شبکه‌ای تحقیقات»، «بانک اسلامی اطلاعات»، «مدل مطالعات تطبیقی» و «طرح گفتگوی سازمانی» از جمله ارکان ضروری هسته مرکزی، در برپا ساختن شبکه اسلامی تحقیقات می‌باشد. در این مقاله ضرورت وجود شبکه اسلامی تحقیقات، توصیف تفصیلی قیود تعریف آن و کارکردهای هر کدام از ارکان هسته مرکزی آن را در برپایی شبکه اسلامی تحقیقات تبیین خواهد شد.
تحقیق و پژوهش از ضرورت‌های یک جامعه پویا است. بدون تحقیقات، نیازمندی‌های جامعه پاسخ داده نمی‌شود و در رشد و تکامل جامعه دچار اخلال ایجاد می‌شود. برای رفع نیازمندی های جامعه در تحقیقات، نسبت بین مفاهیم موجود و نیازمندی‌ها را ملاحظه کرده و با تغییر در نظام مفاهیم منجر به تکامل جامعه می‌شود.(حسینی الهاشمی، ۱۳۷۴الف)
به این معنا که برای رفع نیاز جدید لازم است مجموعه مفاهیم موجود به کمک تحقیقات، دستخوش تغییر شوند تا نسبت‌های جدیدی تولید شده و مفاهیم جدیدی پدید آید که قدرت رفع نیاز را داشته باشند. بر این اساس می‌توان گفت برای تولید مفاهیم جدید و به تبع، پاسخ به نیازهای تکامل بخش جامعه، انجام تحقیق ضرورت دارد، اما نیازهای هر جامعه ای از هم بریده نیستند و با هم یک نظام دارای روابط و اولویت‌بندی را تشکیل می‌دهند که معین می‌کند کدام نیاز از منزلت بیشتری در جامعه برخوردار است و حساسیت و گرایش جامعه نسبت به هر نیازی چه مقدار است. وقتی نیازها در ارتباط با هم قرار می‌گیرند، بر هم تأثیر می‌گذارند و در نهایت نیازهای ترکیبی در جامعه تشکیل می‌شود که از نیازهای جوامع دیگر متمایز می‌شود.
چرا که نیازی که جامعه بیشترین حساسیت را روی آن دارد، آنچنان مهم است که برآورده ساختن نیازهای دیگر نیز به تبع رفع آن نیازمندی مشخص انجام می‌گیرد و در نتیجه مهمترین نیازمندی، محور تبیین دیگر نیازمندی ها می شود و نظام نیازمندی ها با محوریت آن شکل خواهد گرفت. به عنوان مثال جامعه ای که اولویتش برآورده سازی نیازهای خوراک و پوشاک خود است با جامعه ای که اولویتش برپا کردن پرچم اسلام در قلل رفیع جهانی است، در عمل، نظام نیازمندی متفاوتی خواهند داشت. به همین دلیل پاسخ‌هایی هم که برای حل این نیازمندی‌ها توسطتحقیقات به دست می آید متفاوت خواهد بود. جهت داری علم نیز بر این تحلیل استوار است.
علم اسلامی و علی الخصوص علوم انسانی اسلامی به منظور پاسخ به نیازمندی مشخصی ایجاد می گردد. جامعه ایران به دنبال انقلابی که کرده است خواهان تحقق اسلام در جامعه خود می باشد. هدفی که از این انقلاب اسلامی توسط رهبران آن ترسیم شده است، تحقق تمدن اسلامی می باشد. تمدنی که «در آن، هم علم هست، هم پیشرفت هست، هم عزّت هست، هم عدالت هست، هم قدرت مقابله‌ی با امواج جهانی هست، هم ثروت هست؛» بنابراین جامعه ایران نیازمند انجام تحقیقاتی است که پاسخ نظام نیازمندی‌های خود را به دست آورد که از پاسخ ها به علوم اسلامی نام می بریم. اما چگونه می توان تحقیقات را ساماندهی کرد که به تولید علوم انسانی اسلامی منتهی شود؟ فرهنگستان علوم اسلامی قم در زمینه ساماندهی سازمان تولید علم پژوهش های بسیاری داشته است و اساس تولید علم اسلامی در جامعه را به اصلاح سازمان تولید علم بر اساس منطق جامع و هماهنگ کننده معارف بشری می داند.
ایده اصلی این سازمان برای تحقق علوم انسانی اسلامی، ایجاد شبکه اسلامی تحقیقات می باشد. بنابراین در پژوهش حاضر سعی می گردد ابتدا با استفاده از «استدلال منطقی» داده های مرتبط با ضرورت شبکه اسلامی تحقیقات بررسی گردد. سپس با استفاده از روش «اسنادی» اطلاعات، تعریف و ارکان شبکه اسلامی تحقیقات در منابع فرهنگستان علوم اسلامی مورد دقت قرار می گیرد. عمده مباحث پژوهشی فرهنگستان علوم اسلامی به صورت شفاهی و در قالب جلسات پژوهشی ارائه شده است و در این مقاله سعی شده است به اصل منابع ارجاع داده شود.
شبکه اسلامی تحقیقات، جریان مقدورات جامعه در یک نظام اسلامی «منطقی، توسعه‌یاب، شفاف و فرآیندساز» از ارتباطات تحقیقاتی «مستقل، رقابت‌پذیر و عادلانه» برای تحقق تمدن اسلامی از طریق توسعه همه جانبه تفاهم اجتماعی است. این شبکه، ابزار ضروری جامعه برای تولید علوم انسانی اسلامی است تا از طریق جریان این علوم در جامعه، تمدن اسلامی محقق شود.
شبکه اسلامی تحقیقات توسط آحاد جامعه، تحت قواعد و ابزارهای معینی که توسط هسته مرکزی شبکه پدید خواهد آمد تا هماهنگ با جریان رشد اجتماعی تکامل یابد و مورد پذیرش جامعه باشد. بنابراین توصیف هسته مرکزی شبکه و ظرفیت آن برای تحقق شبکه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
برای ایجاد هسته مرکزی شبکه اسلامی تحقیقات به ارکان زیر نیاز است:
۱- مدیریت شبکه ای که نرم افزار مهندسی طرح جامع تحقیقات می باشد.
۲- بانک توسعه اطلاعات که نرم افزار ارائه اطلاعات (اعم از اطلاعات انسانی، نرم افزارهای تحقیقاتی و منابع اطلاعاتی) می باشد.
۳- مدل تطبیق که نرم افزاری برای ترجمه علوم به یکدیگر است.
۴- مدل گفتگوی سازمانی که نرم افزار ایجاد تفاهم میان حوزه دانش و حوزه اجرا است و باعث جریان عینی دانش در جامعه بر محوریت تفاهم اجتماعی می باشد.
هسته مرکزی شبکه اسلامی تحقیقات مطابق با توضیحاتی که داده شد، صرفاً به نرم افزارها و قواعدی ختم می گردد که بر اساس آن آحاد جامعه می توانند، هر تحقیقی را به هر شیوه ای که می پسندند و با هر منبعی که می خواهند در چارچوب طرح جامع تحقیقاتی انجام دهند. سرعت تبادل اطلاعات، ملاحظه تأثیر اطلاعات تولید شده و کارایی ابزارهای تحقیقاتی و خدمات اطلاعاتی که در این شبکه به واسطه هسته مرکزی آن ارائه می گردد به گونه ای است که هیچ کس حاضر نیست به خاطر محدودیت های اندکی که عمل در چارچوب طرح جامع تحقیقاتی برای او ایجاد می کند، از تحقیق در این شبکه خودداری نماید. هسته مرکزی شبکه اسلامی تحقیقات ضامن جهت گیری اسلامی سازمان تولید علم و شبکه تحقیق حاصل از عمل به قواعد آن است. بر این اساس است که شبکه اسلامی تحقیقات شکل می گیرد و تحقیق در این شبکه منجر به تولید علوم انسانی اسلامی می شود.
نظر شما