تقلیل دادن تمدن به نظام سیاسی و یا حاکمیت درست نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر پرسشی در مورد تمدن اسلامی است که موسی نجفی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به آن پاسخ گفته است.

سوال: بعضی از افراد قائل به این نیستند که اسلام دنبال تمدن سازی است شما چه فکر میکنید به طور مثال عباس محسنی در گفتگو با خبرگزاری مهر گفته است: «در آن نسبت و نگاهی که من دارم، من معتقد نیستم که احتمالا تمدن دیگری پدید بیاید و چیزی که باید اتفاق بیفتد این است که بشر به رشدی برسد که دیگر فریب تمدن سازها را نمی خورد و به راهی می رود که خدا برایش مشخص کرده و آن راه را هم اگر بخواهیم با تعابیر دینی یا قرآنی یاد کنیم؛ حاکمیت را می توان به جای تمدن گذاشت که یک وضع حاکمیت صالحان است که جهان انتظار آن نوع حاکمیت را می کشد. سر سلسه دار ایجاد تمدن ها را در زندگی و حیات بشر انبیا نبوده اند و از پیامبران کسی را در این امر سراغ نداریم که تمدنی را بنا نهاده باشد و از آن طرف هر چه به اسم آثار تمدنی یا مفاهیم تمدنی وجود دارد، اینها عمدتا در مقابله با راه انبیا و ائمه و به وسیله طاغوت ها پدید آمده اند.»

پاسخ موسی نجفی:

پرسش شما چند قسمتی است :

اول : در معنای تمدن باید دقت کرد اگر تمدن را در ادامه فرهنگ و نمود بیرونی آن بدانیم چطور میشود گفت ما تمدن نداریم !!

دوم : تمدن یک «کلان روایت» است که می تواند خرده نظام های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را به هم متصل و به هر یک معنا و مفهوم دهد؛ فلذا تقلیل دادن تمدن به نظام سیاسی و یا حاکمیت درست نیست و این دو با هم نسبت «طولی» دارند و نه عرضی ۰

سوم : ماهیت تمدن یک مطلب است و جهت گیری اشتباه و «آسیب شناسی تمدن» مطلب دیگری ؛ برای همین هم تمدن غرب دارای دستآوردهای بزرگ علمی و مدنی زیاد و آسیب ها و نقطه ضعف های جدی توامان می باشد ؛ تفکیک این دو از همدیگر کاری لازم است۰ 

بنابراین باید گفت دین و تعالیم انبیا یا به تنهایی و یا در کنار عوامل دیگر تمدن ساز بوده و بشر را به قانونمندی و عقلانیت و صلح و تعاون و مدنیت و خلاقیت تشویق کرده و انحراف و تفسیر نادرست از ماهیت انسان و جامعه ، او را از این اهداف عالی باز داشته است ؛ لذا تمدن غرب را بخاطر مزایایش میتوان به درستی«تمدن» دانست ، ولی بخاطر کاستی ها و جهت غلط در برخی امور این جهت گیری را «متدانی» عنوان کرد و در مجموع آن را «تمدن متدانی» و در مقابل آن «تمدن متعالی» را قرار داد ۰

همچنانکه تمدن قرون گذشته اسلامی را میتوان «تمدن» نامید ولی بخاطر حاکمیت ناشایست خلفا و نظام سیاسی غیر مطلوب و آسیب پذیر ، آن را «تمدن حداقلی» برای مسلمانان دانست.