خبرگزاری مهر - گروه استانها: کلماکره غاری است طبیعی و باستانی در شهرستان پلدختر که زیبایی قابل‌توجهی دارد. اشیاء به غارت رفته شامل ریتونها، بشقاب‌ها، پیکرک‌ها و بسیاری از انواع اشیاء بی‌نظیر است که اکنون در موزه‌هایی چون لوور، متروپولیتن و بریتیش میوزیوم به نمایش گذاشته‌شده‌اند.
تعدادی از اشیاء مربوط به این غار توسط مأموران کشف و در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت و اکنون در موزه ایران باستان و موزه قلعه فلک الافلاک نگهداری می‌شوند.
صنایع‌دستی هر قوم و ملتی، معرف ذوق و خلاقیت‌های آنان در پاسخ به ضرورت‌های مادی و معنوی در مرحله مشخصی از گسترش تاریخی است. صنایع‌دستی تجلی ویژگی‌های فرهنگی و مظهری تمدن انسان‌های هر جامعه درگذر تاریخ است.
در استان لرستان صنایع‌دستی ثمره دست‌هایی است که عشق را از قلب خود جاری ساخته و با انگشتان خود با یاری تار و پود بر گلیم و جاجیم ترسیم کرده و یا با تلنگرهای چکش آن را حک می‌کنند.
صنایع‌دستی لرستان در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل‌گرفته‌اند. بیشتر تولیدات صنایع‌دستی عشایری به مصرف خانوار می‌رسند و کمتر به بازار عرضه می‌شوند.
انواع صنایع‌دستی عشایر استان لرستان عبارتند از سیاه چادر، چیت، قالی و گلیم. صنایع‌دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم‌بافی تشکیل می‌دهند و عمده صنایع‌دستی شهری نیز خراطی، نمدبافی، قلم‌زنی، ورشو سازی، قالی، موج و گلیم‌بافی هستند.
فرش‌بافی، نماد ذوق و هنر زنان لر
قالی‌بافی و فرشهای سنتی لرستان جز بافته های سنتی ایران است که در زمره فرشهای هندسی قرار داشته و به صورت ذهنی بافته می شوند. از ویژگی‌های مهم آن‌ها استفاده از طبیعت، محیط اطراف، باورها، عقاید و رسوم محلی در طراحی نقوش این گونه قالی است.
سابقه فرش‌بافی در لرستان را با توجه به نمونه‌های موجود یک‌صد و پنجاه ساله تخمین می‌زنند. بارون دوبد، سیاح روسی در سال ۱۸۴۰ در سفرنامه خود، به قالی‌بافی زنان لر اشاره می‌کند اما سابقه قالی‌بافی در لرستان به سالهای قبل از سفر بارون دوبد برمی‌گردد چراکه بخش مهمی از قطعات مفرغی که از استان لرستان به دست آمده و بانام گیوه با سنجاق، سوزن و امثال آن وصف شده اند سکهای قالی‌بافی هستند و قلابی که معمولاً در سر آن‌ها با پیکره‌های کوچک گوزن، بز کوهی و ... ساخته‌شده به‌طور مشخص برای گرفتن با انگشتان و کوبیدن قالی است.
گلیم، نمونه دیگری از صنایع‌دستی لرستان
گلیم یا در زبان محلی «له» یکی دیگر از دست بافته های عشایر لرستان است. این دست بافته که برای مفروش کردن سیاه‌چادرها به‌کاربرده می‌شود به وسیله تمدار بافته می شود. گلیم را در ابعاد متفاوتی می‌بافند که معمولاً اندازه گلیم های بافته‌شده توسط زنان عشایر ۲*۱.۵ یا ۳* ۱.۵ است.
مدت زمان لازم برای بافت هر گلیم حدود یک هفته است و در صورتی که زنان همسایه باهم همکاری داشته باشند شاید کمتر از این مدت لازم باشد.
زنان عشایر معمولاً در ییلاق به بافت «له» یا گلیم اقدام می‌کنند زیرا در ییلاق تقریباً شیر دوشی و تهیه لبنیات به علت آبستن بودن دامها متوقف می‌شود لذا زن‌ها اوقات بیشتری برای بافتن به دست می‌آورند.
زنان عشایر پس از ریسیدن نخهای نسبتاً ظریف، آن‌ها را رنگ کرده و سپس برای تثبیت آن‌ها کلاف نخ را در ماده ای به نام گنل که در یک گیاه کوهی به همین نام‌گرفته شده قرار می‌دهند بدین ترتیب نخ‌ها برای بافت آماده می‌شوند سپس تمدار (دار افقی) را آماده کرده و بافتن «له» را شروع می‌کنند.
سیاه چادر، همزاد کوچ عشایر لرستان
سیاه چادر که در گویش عشایر لک، «داوار» یا «سیاه مال» و در گویش‌های لری و بختیاری به ترتیب «داوار» و «بهون» خوانده می‌شود مهم‌ترین و شایع‌ترین گونه مسکن عشایری است که از موی بز سیاه بافته می شود.
هر سیاه چادر از دو قسمت مساوی به نام لت تشکیل می‌شوند و هر لت از ۵ تا ۶ تخته - نوارهای به عرض ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر و به طول ۶ تا ۱۶ متر - فراهم می‌آید که تعداد تخته‌ها و طول آن‌ها با وضعیت اقتصادی خانوار، ارتباط مستقیم دارد.
در بافت سیاه چادر حداکثر وجود چهار زن ماهر بافنده کفایت می‌کند. در بین زنان عشایر، در مراحل بافتن سیاه چادر، نوعی همیاری و تعاون وجود دارد.
چیت، نمونه دیگری از صنایع‌دستی لرستان
چیت یکی از رایج‌ترین دست بافته های زنان عشایر لرستان بوده که در میان همه عشایر لرستان به همین نام موسوم است. مواد اولیه موردنیاز برای این دست بافته نی، پشم و مو است. به دلیل وفور «نی» در زیست بوم قشلاقی عشایر، این وسیله در منطقه گرمسیر بافته می شود.
چیت تقریباً با اندکی تغییر در میان همه عشایر کوچ رو لرستان اعم از بختیاری‌ها و عشایر شمالی لرستان تهیه و بافته می شود و موارد استفاده از آن نیز یکسان است. چیت حصاری حصیری مانند است که اطراف چادر را با آن محصور می‌کنند.
ماشته، دست بافته ای رنگارنگ از هنر زنان لر
یکی از هنرهای بومی رایج در این استان ماشته است که با دار مخصوصی به نام جیلا بافته می شود. این دست بافته از چهار قطعه نواری شکل به عرض ۵۰ سانتی متر و به طول ۲ متر تهیه می‌شود سپس به صورت عرض به هم دوخته و متصل می‌شوند و یک‌تخته کامل را به ابعاد ۲ در ۲ به وجود می آورند.
ماشته موارد استفاده متعددی دارد که اهم آن‌ها عبارتند از رختخواب‌پیچ که معمولاً در جهیزیه دختران دو یا چند تخته قرار می‌دهند، زیرانداز کف اتاق و سیاه چادر و ...
بافت ماشته با توجه به‌ضرورت و نیاز آن در زندگی به سالهای دور می‌رسد و در مورد پیشینه تاریخی و سوابق حضور آن در این خطه نمی‌توان به‌آسانی سخن گفت؛ اما به استناد برخی متون و شواهد عینی از زمان سلجوقی، صفوی تا عهد قاجار از رونق زیادی برخوردار بوده است. چنانچه دهکده «کارخانه» در دشت سیلاخور محل اسکان کارگران بافنده بوده است.
برای تهیه این دست بافته از دو نوع نخ استفاده می‌شود. نخهای پشمی که به طور عمده با همان رنگهای طبیعی سفید، سیاه و قهوه‌ای مورد استفاده قرارگرفته و در صورت نیاز توسط رنگرز رنگ می شود و دوکهای نخ مصنوعی خارجی که از رنگ‌بندی و استحکام بیشتری برخوردارند.
عمده ترین طرحی که در بافت ماشته استفاده می‌گردد طرح شطرنجی است که آن را حقه می‌گویند.
ورشو، اوج هنرمندی مردمان لرستان
صنعت ورشو سازی درگذشته‌های نه‌چندان دور در شهر بروجرد رونق فراوانی داشت و بخش وسیعی از بازار قدیمی این شهر را به خود اختصاص می‌داده است.
گستردگی این هنر به حدی بوده است که نام شهر بروجرد و ورشو باهم آمیخته‌شده است. این فلز به صورت ورق از کشور آلمان و لهستان به ایران وارد می شده است و با داشتن جلا ومقاومت طولانی در مقابل پوسیدگی، آن را «ژرمن سیلور» نیز اطلاق می‌کردند.
هنرمندان دیار بروجرد، با استفاده از فن چکش‌کاری و خم‌کاری با استفاده از دستگاه‌های ساده و همچنین نیروی بازوی خود، به خلق آثار فلزی بسیار زیبایی از ورقه‌ای ورشویی می‌پرداختند که از جمله می‌توان به ظروف غذاخوری، سماور، سینی، قندان، چایدان، گلاب‌پاش و ... اشاره کرد.
از برجسته ترین هنرمندان این حرفه می‌توان استاد علی میناگر، مرحوم استاد رئوف، مرحوم استاد قریب، استاد رضا گلدوز، استاد محمد باد آور، استاد علیرضا شاد دل، استاد ماشان اله فرخی و ... را نام برد.
گیوه دورزی
گیوه‌دوزی یکی از صنایع‌دستی رایج در لرستان است. گیوه از دو قسمت اصلی «زیره» و «رویه» تهیه می‌شود. ساخت زیره به وسیله دو لایه چرم که یکی از آن‌ها توسط اشخاصی به نام «آجیه کو» با نخهای نسبتاً ضخیمی آج انجام می‌شود. پس از آج با استفاده از لایه های مقوا و چرم زیر آجیه شده دوره دوزی و آماده اجرا و مراحل بعدی کار که شامل بافت دور گیوه و نیز رویه آن است با استفاده از نخهای نازک‌تر و ظریف‌تری با سوزنهای کوچک و ریز بافته می شود.
در مرحله آخر بافت قسمتهای خارجی به طرز زیبا و ماهرانه‌ای انجام می‌شود. پس از اتمام کار بافت که توسط زنان خانه‌دار و به عنوان کاری جنبی صورت می‌گیرد استادکار گیوه‌دوز، مابقی کار یعنی قرار دادن پارچه مناسب و چسباندن آن داخل گیوه به وسیله سریشم و نیز چرم‌دوزی پشت پاشنه و بعضاً میخ‌کوبی پاشنه جهت جلوگیری از ساییدگی را انجام می‌دهد
به‌هرروی مطابق اظهار نظر مسئولان میراث فرهنگی استان لرستان صنایع‌دستی لرستان به لحاظ تکنیک و فن شناسی در رتبه اول کشور قرار دارد.
نظر شما