خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: به طور کلی می‌توان سیمای شهری را نمای ساختمان‌ها، باجه‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس، نورپردازی معابر، فضاهای سبز و آب‌نماها، تبلیغات ثابت و متحرک، وسایل نقلیه عمومی، ویترین و تابلوی مغازه‌ها و کاربرد رنگ در فضاهای شهری عنوان کرد که در زیبایی شهر اثرگذار هستند.
زیباسازی شهری به تمام اقدامات آگاهانه‌ای گفته می‌شود که به ارتقاء کیفیت محیط شهری و ارتباط بیشتر شهر و شهروند بینجامد؛ بنابراین باید مفاهیم اصولی از جمله سازماندهی فضا و کالبد شهر، هویت و دلبستگی فرهنگی، ایمنی شهر و شهروند و سلامت وی و رفاه و آسایش را در کلیات زیباسازی شهری دید.
گرچه زیباسازی باید توسط همه سازمان‌ها و ادارات مد نظر قرار گیرد اما شهرداری‌ها به عنوان یکی از ارکان مهم و تأثیرگذار در مدیریت شهری، می‌تواند نقش بسزایی در این زمینه داشته باشد زیرا عدم توجه به این مسأله می‌تواند مشکلات روحی برای شهروندان ایجاد کند.
گسترش آلودگی‌های بصری در گرگان
در گرگان هم با توجه به ساخت‌وسازهای بی‌رویه و عدم توجه کافی به مقوله کیفیت زندگی، آسیب‌های ناشی از آلودگی‌های بصری رو به گسترش است و این امر سبب نارضایتی شهروندان شده است.
بیگانگی بیشتر معماران با حوزه جامعه‌شناسی و روانشناسی و مطالعات مردم شناختی و مباحث فرهنگی می‌تواند مانع از گسترش شهرهای انسان‌محور شودبرای بررسی این مسأله با پژوهشگر حوزه مسائل اجتماعی گفتگو کردیم، حسین جعفری به خبرنگار مهر گفت: در معماری نوینِ کشورهای توسعه یافته، بازخورد و پیامدهای اجتماعی و روانی فضاهای شهری برای معماران مهم است زیرا در مدل معماری آن‌ها طراحی هر بنایی متناسب با خواست فرهنگی و نیازهای روانی ساکنان و یا شهروندان اتفاق می‌افتد.
وی در خصوص مبلمان های شهری گفت: مبلمان شهری عمدتاً با هدف افزایش رفاه شهروندان، ماندگاری بیشتر افراد در سطح شهر، گسترش تعاملات اجتماعی، توجه به سلامت شهروندان، گذراندن اوقات فراغت، تأمین امنیت و غیره اجرا می‌شود.
آلودگی بصری پل‌های هوایی
جعفری گفت: به طور مثال می توان گفت که پل‌های هوایی کارکرد امنیتی و ترافیکی دارد اما متأسفانه پل‌های هوایی در شهر گرگان بیشتر کارکرد تبلیغاتی داشته و در مرکز شهر - میدان شهرداری و ولیعصر – آلودگی بصری جدی‌ای را به وجود آورده است.
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: طرح‌های مبلمان شهری باید زیبا و با توجه به نیازهای فطری و روانی شهروندان باشد زیرا آن‌ها نقش مهمی در افزایش رضایت مخاطب و ماندگاری آن‌ها در سطح شهر دارد.
جعفری گفت: عمدتاً در طراحی مبلمان شهری گرگان خلاقیت خاصی به کار نرفته و آن‌ها طبق طرحی منظم و الگویی استاندارد ساخته نمی‌شود.
مهم‌ترین آسیب‌های روانی مبلمان‌های شهری گرگان
وی افزود: عدم توجه به الگوهای زیبا، نبود نورپردازی مناسب، عدم استفاده از رنگ‌های شاد، نوع مصالح مورد استفاده در مبلمان شهری، بی‌توجهی به طراحی متناسب با نیازهای کنشگران – کودکان، سالمندان، معلولان و غیره- از جمله مهم‌ترین آسیب‌های روانی مبلمان‌های شهری در گرگان است.
جعفری توضیح داد: نبود طراحی متناسب سبب خستگی روحی و جسمی و باعث ایجاد مشکلات روانی، اضطراب و افسردگی در افراد می‌شود و شهروند رغبتی به ماندن در فضای عمومی ندارد.
وی گفت: توجه به پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی در طراحی فضای شهری و کاهش آلودگی‌های بصری نیازمند حضور نخبگان حوزه‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی به عنوان مشاور در شهرداری است.
جعفری گفت: بیگانگی بیشتر معماران با حوزه جامعه‌شناسی و روانشناسی و مطالعات مردم شناختی و مباحث فرهنگی می‌تواند مانع از گسترش شهرهای انسان‌محور شود.
گلستان جزو ۵ استان اول کشور در زمینه خشونت
این پژوهشگر اجتماعی اضافه کرد: تابلوها و بیلبوردهای تبلیغاتی، دست‌نوشته‌های روی دیوار ساختمان‌ها و مکان‌های عمومی از جمله پارک شهر، مکان‌گزینی نادرست پل‌های هوایی، کوچه‌های تنگ و باریک و فاقد نور، نمای زشت ساختمان‌های در حال ساخت، کابل‌ها و خطوط برق‌رسانی و زباله‌دان‌های لبریز از زباله از جمله آلودگی‌های بصری گرگان است که سلامت روحی شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی اظهار کرد: گلستان در زمینه خشونت جزو پنج استان اول کشور بوده و آلودگی‌های بصری را می‌توان به عنوان یکی از عوامل اثرگذار در آن مطرح کرد زیرا عدم توجه به این مسأله سبب گسترش خشونت در بین شهروندان می‌شود.
المان ها هویت شهر هستند
طبق گفته این مدرس دانشگاه، روانشناسی محیط گرگان به ما می‌گوید که آلودگی بصری در سطح شهر دیده شده و این امر در درازمدت شهروندان را دچار پریشانی‌های ذهنی می‌کند، موضوعی که یکی از هنرمندان استان هم آن را تأیید کرد. جواد عظیمی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: المان‌ها، نمادها و فضاهای طراحی شهری جدا از مبحث زیبایی در زمینه هویتی هم مطرح هستند و باعث می‌شود که شهروندان از زندگی در آن مکان احساس رضایت کنند.
عظیمی افزود: از منظر دیگر، نو و معاصر بودن آثار، نه صرفاً فرم‌های ساده بلکه «نگاه نو» به مسأله هویت باعث می‌شود که مخاطب با فضای خلاقانه تأثیرگذار مؤاجه شود.
این نقاش و مجسمه‌ساز با بیان این‌که «تناسب» مؤلفه دیگری در این زمینه است، اظهار کرد: این ماهیت باید در همه آثار رعایت شود. آیا آن المان، نماد و هر اثر دیگر خلاق و زیبا است؟ آیا متناسب با فضا انتخاب شده است؟ و غیره.
عمدتاً در طراحی مبلمان شهری گرگان خلاقیت خاصی به کار نرفته و آن‌ها طبق طرحی منظم و الگویی استاندارد ساخته نمی‌شودوی گفت: گاهی دیده شده فُرمی را صرفاً به خاطر آن‌که خریداری شده در جایی که تناسبی ندارد نصب می‌کنند، این عدم تناسب بر روحیه افراد تأثیر می‌گذارد.
عظیمی ادامه داد: فرم، رنگ، بافت، فضاهای مثبت و همه عوامل مؤثر در زیبایی‌شناسی در شادابی و سلامت شهروند نقش دارد.
وی گفت: حال اگر تمام مؤلفه‌هایی که در بالا گذشت در نظر گرفته نشود دقیقاً عکس آن چیزی که گفته شد اتفاق می‌افتد؛ یعنی عدم هارمونی، بی‌هویتی و عدم تناسب در روحیه شهروند اثر منفی می‌گذارد.
عظیمی تصریح کرد: بخشی از ناراحتی‌ها و فشارهای مردم در طول روز به خاطر این آشفتگی‌هاست و در درازمدت هم تأثیر ریشه‌ای بر روحیات افراد دارد.
ناهمسانی ساختمان‌ها
وی در خصوص ناهمسانی ساختمان‌ها گفت: در بسیاری از شهرها و کشورها تناسب و همسانی ساختمان‌ها رعایت اما در استان و شهر ما به این مؤلفه‌ها توجهی نمی‌شود.
عظیمی با بیان این‌که بافت قدیم و جدید در کشورهای توسعه یافته کاملاً از هم متمایز هستند، ادامه داد: در بافت سنتی فضاهای تاریخی حفظ و اگر بنایی ایجاد می‌شود متناسب با فرم و هویت آن مکان ساخته شده تا آن فضا را از بین نرود و در بافت مدرن هم عوامل مخل تناسب را از بین می‌برند.
وی با بیان این‌که صِرف داشتن زمین دلیل نمی‌شود که مالک هر بنایی را با هر شکلی اجرا کند، گفت: در شهرها توریستی این مقوله بااهمیت‌تر است زیرا توریست متعلق به مردم بوده و بخش اقتصادی شهر به آن نیاز دارد بنابراین کسی اجازه ندارد به فرم و زیبایی شهر لطمه بزند.
تشکیل شورای هنری
عظیمی گفت: شوراهای هنری متشکل از هنرمندان برجسته آن رشته که شناسایی آن‌ها بر پایه سابقه کار، حضور در مجامع ملی و بین‌المللی و گذراندن دوره‌های تخصصی باشد، باید ایجاد شود.
وی تأکید کرد: این شورا باید ترکیبی از مجسمه‌سازها، نقاش‌ها، طراح‌ها، گرافیست‌ها و معماران باشد و هر کس در بخش تخصصی خود فعالیت کند.
عظیمی با بیان این که متأسفانه چنین شورایی در شهرداری گرگان وجود ندارد، خاطرنشان کرد: اغلب دیده شده که در واگذاری بسیاری از پروژه‌ها رابطه حرف اول را می‌زند و صلاحیت هیچ نقشی در این زمینه ندارد.
وی گفت: نکته مهم دیگر به دانش گروهی که آثار را تأیید می‌کنند، برمی‌گردد، آن‌ها در چه سطحی از هنر هستند که توان تشخیص کیفیت طرح را دارند.
شهرداری نمی‌تواند کسی را ملزم به نمای خاص کند
شهرداری به عنوان یک سازمان مؤثر بر سیمای شهری مطرح است، در همین رابطه معاون شهرسازی شهرداری گرگان به خبرنگار مهر گفت: شهرداری نمی‌تواند کسی را ملزم به نمای خاص کند.
مجید طاهری ادامه داد: یک طرح جامع سیما و منظر شهری مصوب شورای عالی در سال ۸۷ داریم که تنها الزامات کلی در آن بیان شده است، به طور مثال در آن چگونگی نصب کولر مشخص شده و یا این که تأسیساتی روی ساختمان و نمای تمام شیشه‌ای اجرا نشود و غیره. متولی این اقدامات نظام مهندسی و ناظران ساختمان‌ها هستند.
وی با بیان این‌که در نمای ساختمان‌های ما آشفتگی وجود دارد و کوتاهی‌هایی در این زمینه است، افزود: سلبی وارد شدن مشکلی را برطرف نمی کند بلکه ما نیازمند آن هستیم که فرهنگ‌سازی در این زمینه صورت گیرد.
طاهری گفت: ارائه طرحی در زمینه شیوه ساخت وظیفه شهرداری نیست بلکه ما می‌توانیم تنها چارچوب‌های کلی را تعریف کنیم که هم اکنون سازمان سیما و منظر در حال فراخوان انتخاب مشاور است.
جانمایی بناها
وی اظهار کرد: جانمایی بناها یک مشکل اساسی در شهر ما است. طرح‌های توسعه‌ای که هر ۱۰ سال عوض و به دنبال آن ضوابط تغییر می‌کند سبب ایجاد بناهای ناهمگون در شهر می شود.
طاهری توضیح داد: به عنوان مثال در خیابان گلشهر شمالی و جنوبی در طرح‌های سابق، یک سمت خیابان تجاری دیده نشده بود بنابراین قسمت شمالی حیاط دار و قسمت جنوبی خانه از بن خیابان ساخته می‌شد بنابراین ساختمان‌ها یکنواخت می‌شد.
طرح‌های توسعه‌ای که هر ۱۰ سال عوض و به دنبال آن ضوابط تغییر می‌کند سبب ایجاد بناهای ناهمگون در شهر می شودوی گفت: در طرح‌های بعدی این شیوه تغییر و محور تجاری شد، در نتیجه نماها و اندازه ساختمان‌ها نسبت به قبل به هم خورد و ناهمگون شد.
طاهری اضافه کرد: نکته مهم دیگر این است که قطعات زمین در شهرها متفاوت است در چنین شرایطی ناخودآگاه ساختمان‌ها در یک راستا قرار نمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: شهرداری در سال‌های اخیر سخت‌گیری‌های خود را شروع و ضوابط بیشتری را تعریف کرده که در جانمایی حجم بنای آن پلاک، استقرار بنا متناسب باشد ولی معمولاً همه این موارد انجام نمی‌شود زیرا شهرداری چنین توانی را ندارد که روی تک‌تک بناها نظارت کند.
طاهری افزود: این امر باید در حوزه نظام مهندسی اتفاق بیفتد و ناظران سختگیرانه تر برخورد کنند که متأسفانه رعایت نمی‌شود.
مجموعه‌ای از دستگاه‌ها نظارت می‌کنند
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گلستان اما به اظهارات طاهری واکنش نشان داد و عنوان کرد که نظارت بر اجرای نما به وسیله مهندسان نظام مهندسی صورت می‌گیرد اما در حالت کلی متولی نظارت بر نمای ساختمان‌ها شهرداری‌ها هستند و نظارت عالیه هم بر عهده راه و شهرسازی است.
سید مجتبی موسوی به مهر گفت: مجموعه‌ای از دستگاه‌ها در این کار نظارت دارند و هرکس مطابق قانون اختیاراتی و وظایفی دارد؛ در ابتدا مهندسان طراح و سپس ناظران که عضو سازمان هستند بر نمای ساختمان‌ها نظارت می‌کنند.
شهرداری می تواند طرح را متوقف کند
موسوی با بیان این‌که نظارت نظام مهندسی بر کار ناظران موردی است، ادامه داد: ما نمی‌توانیم بر کار همه نظارت کنیم. مطابق قانون مسئولیت ساخت بر عهده مهندس ناظر است و شهرداری طرح را کنترل می‌کند و اگر مطابق با قانون نباشد می‌تواند کار را متوقف کند.
وی گفت: مراجع صدور پروانه (شهرداری‌ها) نقش مهمی در این کار دارند و باید مغایرت‌ها را اعلام کنند.
موسوی تصریح کرد: مقرر شده طرح جامع سیما و منظر با همکاری سازمان نظام مهندسی، راه و شهرسازی، استانداری و شهرداری آماده شود و اگر مصوب شود ضوابطی برای جداره‌ها، خیابان‌های اصلی و غیره مشخص کرده که به یکسان‌سازی کمک می‌کند.
وی ادامه داد: در بافت تاریخی این ضابطه وجود دارد و میراث فرهنگی و شهرداری آن را نوشته و براساس آن، کار انجام می‌شود.
موسوی تصریح کرد: چون ضابطه‌ای برای نما نداریم و در اختیار مالک است هر کس برای خود یک نما می‌سازد ولی اگر طرح تصویب شود الگوی کلی ارائه و در قالب آن کار نما انجام می‌شود که می‌تواند متناسب با معماری محلی، سنتی، اسلامی و غیره باشد.
وی همچنین در خصوص تعداد طبقات ساختمان و مواردی از این دست، گفت: طرح جامع شهر گرگان که توسط شهرداری ایجاد شده اگر مصوب شود الگو و قالب اصلی ساخت و ساز شهر است و در آن محله بندی، فضای سبز، فضای آموزشی، مذهبی و درمانی مشخص شده و همچنین با توجه به عرض گذر خیابان، تعداد طبقات، سطح اشغال، سطح تراکم و میزان تراکم تعیین می‌شود.
وی ادامه داد: کسانی که می‌خواهند در این حوزه ساخت و ساز کنند به شهرداری مراجعه و به استناد طرح جامع یک برگه «دستور و نقشه» می‌گیرند که مطابق با آن باید طرح ساختمان تهیه شود؛ بعد از تهیه طرح، پروانه گرفته و هم زمان ناظر انتخاب می‌شود و بعد به پروسه اجرای ساختمان می‌رود.
توجه سازمان‌ها و مدیران شهری به مسأله آلودگی بصری و همچنین فرهنگ‌سازی در این زمینه و توانمندسازی شهروندان و استفاده از ظرفیت کنشگران اجتماعی و هنرمندان می‌تواند سبب کاهش آلودگی‌های بصری در سطح شهر شود.
تشکیل کمیته‌ای با هدف جلوگیری و یا کاهش آلودگی‌های بصری در سطح شهر یکی از نیازهای مبرم و اساسی مدیریت فضای شهری در گرگان است و اگر ما خواهان جامعه سالم هستیم باید توجه بیشتری در این زمینه شود.
نظر شما