بایدها و نبایدهای مشاوره تلفنی روانشناسی و مشاوره

خبرگزاری مهر، گروه جامعه- محمدباقر سبط الشیخ*: روان شناسی را می توان به عنوان بررسی علمی رفتار و فرآیندهای ذهنی تعریف کرد. روانشناس از یک طرف رابطه بین عملکرد مغز و رفتار و از سوی دیگر ارتباط بین محیط و رفتار را بررسی می کند. روانشناس رفتار، انگیزه ها، افکار و احساسات افراد را بررسی کرده و در کنترل و غلبه بر مشکلات به آنها کمک می کند.

مطابق مطالعات صورت گرفته احساسات و بیان مطالب هر فرد در قالب موارد زیر ابراز می گردد- زبان بدن در ارتباطات(حدود ۵۳ درصد)، تن صدا(حدود ۴۰ درصد) و محتوای کلام(حدود ۷درصد)- لذا یادگیری و برقراری ارتباط با مُراجع و همچنین مُراجع با مشاور از طریق ارتباط غیر کلامی میسر است.

کلمات آگاهانه بیان می‌شوند پس می‌توان بسیاری از نیات و احساسات را پشت آنها مخفی کرد، اما زبان بدن توسط بخش ناهُشیار مغز کنترل می‌شود بنابراین دخل و تصرفی در آن نداریم، و به همین دلیل است که می‌تواند بازتاب احساسات واقعی و درونی ما باشد و روانشناسان ( مشاوران) با در نظر گرفتن زبان بدن پی به عمق مشکل مراجع و تجزیه و تحلیل او می برند.  

مک دانیل، مشاوره را به صورت زیر تعریف می کند: «مشاوره یک سری تماس های مستقیم با مراجع است که هدف آنها، ارائه کمک برای سازش دادن مؤثرتر مراجع با خود و محیطش است».

حال با توجه به موارد فوق بایدبررسی شود چرا این همه مشاوره تلفنی می دهند و می گیرند؟

فرض کنید کسی قلب٬ سر یا چشمش درد می کند آیا می توان از طریق تلفن به مداوای این فرد اقدام کرد؟ روح عین جسم نیازمند بررسی است. همانگونه که برای درمان جسم به صورت تلفنی نمی توان اقدام کرد در مورد روح نیز نمی توان با تلفن یا فضای مجازی و یا تلویزیون  به درمان پرداخت.

در صورت بروز اختلال و یا حتی مشاوره نیز باید با مراجعه حضوری رفتار، گفتار، کلمات و زبان بدن ما مورد بررسی روانشناسی مشاور قرار گیرد.

در مشاوره تلفنی معایب و مشکلات زیر دیده می شود:

- دو نفر در هنگام صحبت تلفنی فقط اطلاع وسیع به شنونده خود می دهد.

- در تلفن صرفاً تنالیته صدا شنیده می شود (حدود ۴۰ درصد  از برقراری ارتباط)

- مشاور به علت محدودیت تلویزیون و تلفن و شبکه مجازی بصورت کامل با مشکل ارتباط برقرار نمی کند.

- به علت محدودیت تلویزیون و یا فضای مجازی اطلاعات لازم داده نمی شود و تنها میزان و حجمی محدود از  اطلاعات منتقل شده ونه القاء وانتقال همچنین فاکتورهای ریزدیگری مانند تنالیته وزبان بدن را نمی تواند انتقال دهد.

- بررسی متخصص توسط همه حواس پنجگانه باید اتفاق بیفتد که در اینگونه مشاوره دادن ها این امر محقق نمی شود (عدم دریافت اطلاعات کافی به علت محدودیت سیستم از طرف روانشناس مشاور (درک ناکافی و غیر صحیح از بیماری و مشکل مُراجع).

به علت محدودیت در سیستم تلفن در مُشاوره تلفنی احساس تعهد به فرآیند درمان ایجاد نمی گردد ودر نتیجه مواردی که از طرف روانشناس مشاور ارائه می گردد انجام نمی شود .

روانشناسان و مشاوران بایستی در روند  درمان را بنحوی ثبت و  ضبط نمایند که در مشاوره های تلفنی اینکار را نمی توان انجام داد و در نتیجه نمی توان روند درمان بیمار یا مُراجع را بدرستی ترسیم نمود (این مورد  خصوصاً در رفتار درمانی و روان درمانی که در طول درمان و پس از آن نیاز به ایجاد رابطه مرشدی و پرورشی بین روانشاس مشاور و مُراجع دارد ، برقرار نمی شود )

زبان بدن و نقش آن در مشاوره:

 (شناخت کد های اصلی: کد سخن، لحن، صوت، طنین، کد شناخت چهره و صورت وکد بدن) . تیپ شناسی مراجع و شخصیت شناسی مُراجع به وسیله زبان بدن (شناخت مراجع از نحوه دست دادن، شناخت مُراجع از نحوه نشستن، نحوه راه رفتن، بیان کلمات، حرکات چشم، حرکات دست و پا و مکان نشستن از قواعد مهم در خواندن زبان بدن می شود.

واقعیت ها همواره آن چیزی نیستند که ابراز می شوند، بلکه در بسیاری از اوقات در حالات و ژست ها نهفته هستند که یک درمانگر بایستی با استفاده از زبان بدن، افکار و احساسات مُراجع خود را بشناسد و مداخلات موثر لازم را داشته باشد.

زبان بدن مناسب مشاور کدام است؟ شناخت افکار منفی و شناخت دروغ در مُراجع  اثربخشی بالایی بر ارتباط موثر دارد. زبان بدن به شکل‌های متفاوت ارتباط غیر کلامی اطلاق می‌شود و فرد بدون آنکه کلامی صحبت کند می‌تواند با دیگران ارتباط برقرار نماید. اهمیت این مسئله تا آنجاست که از سال ۱۹۶۰ میلادی در این زمینه مطالعاتی صورت گرفته است و از جمله آن‌ها می‌توان به حالاتی که در بالا ذکر شد اشاره کرد.

در مراجعه تلفنی صحبت از درمان نمی شود . متخصصان روانشناسی معتقدند که مشاوره تلفنی صرفاً جهت اطلاع رسانی است و نه دانش رسانی ونه درمان، و در مشاوره های تلفنی باید صرفا اعلام شود: "به نظر می رسد این مشکل را دارید و باید به این متخصص مراجعه کنید تا درمان بگیری "

مشاوره تلفنی نمی تواند از نظر علمی جوابگوی درمان شما باشد در نهایت مراجع تلفنی نسبت به فرآیند درمان سرد و بی تفاوت (به عبارتی سِرو بی حس) می گردد  و ممکن است به  پیشروی بیماری و وخیم تر شدن وخامت وضع روحی و روانی در فرد بیانجامد .

مشکل دیگر اینکه وقتی افراد از یک سیستم ارتباطی غلط استفاده می کنند پس از مدتی به خاطر بیفایده و بی اثر بودن سیستم نسبت به درمان بی تفاوت شده و در جلسات مختلف نیز درمان حضوری تأثیر درست و مفیدی در برروی مُراجع نخواهد داشت . (و بعبارتی گوش وقتی که از چیزی پر می شود دیگر نمی شنود)

فرق است بین اطلاعات و دانش یعنی اطلاعات دریافت می شود و دانش الزاماً جنبه کاربردی  دارد.

مُراجع تلفنی پس از چندی باشلوغ و مغشوش شدن ذهنش فکر می کند(توهم پیدا می کند) دانایی و فهمیدن مشکل را هم داراست. در حالی که به هیچ  عنوان این طور نیست در اصل مشکل بد و بدتر می شود.

بیماریهای شخصیتی و وسواسی نیز دقیقاً دارای  این خصوصیات هستند.

در مراجعه حضوری وقتی مُراجع  بصورت حضوری نزد روانشناس مشاور می آید و روانشناس مشاور در کلینیک/ مطب خود چهره به چهره با او صحبت می کند هر دو متعهد می شوند تا روال درمان و برطرف کردن مشکل را طی نمایند .

اگر پول صرف می کنید و چنانچه درمان واقعی می خواهید بایستی مراجعه حضوری داشته باشید.

شرکت در کلاسهای مجازی ممکن است نکات خوبی به شما ارائه بدهد می دهد اما با گوش کردن به صحبت های روانشناس مشاور بصورت حضوری زمین تا آسمان با هم  فرق می کند .وقتی  سرکلاس حاضر می شوید قادر خواهید بود تا زبان بدن استاد راببینید٬ از او سئوال کنید و با استاد مسایل خودرا و یا سئوالاتی که در ذهنتان است در میان بگذارید و کارهای موثردر زمینه موارد طرح شده در کلاس را انجام دهید.

در پایان خاطر نشان می شود در مشاوره تلفنی هیچ خاصیت درمانی واقعی وجود  ندارد و رابطه صحیح نیز برقرار نمی شود و فرآیندها ضعیف تر و محدودتر از آن هستند که فایده و خاصیت لازم را داشته باشند و به نظر می رسد وقت گذاشتن و در برخی موارد پول صرف کردن بابت این فرآیند ها کار بیهوده ای است.

*روانشناس و نوروتراپیست