به گزارش خبرگزاری مهر، چهاردهم مردادماه در تقویم رسمی کشور ما «روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» نام گرفته است. حقوق بشر، حفظ کرامت انسانی و ساز وکارهای منطقه ای و بین المللی حمایت از آن، از جمله دغدغه های جهانی است که نه تنها سازمانهای بین المللی، بلکه بسیاری از کشورها و حتی نهادهای غیردولتی را به استیفای آن برانگیخته است. به مناسبت این روز مصاحبه ای با «الهام امین زاده»، معاون حقوقی سابق ریاست جمهوری و عضو شورای راهبری مجمع جهانی صلح اسلامی انجام شده است، متن مصاحبه بدین شرح است:
*پیشینه نظام بین الملل در خصوص حقوق بشر و کرامت انسانی را چگونه ارزیابی می کنید؟ و به نظر شما وضعیت کنونی جهان در این خصوص چگونه است؟
اگرچه توجه به حقوق انسانها از بدو خلقت بشریت موضوعیت داشته و به تدریج با ظهور پیامبران توحیدی و ابلاغ آیین‌های زندگی همراه باحفظ حقوق دیگران شکل قانونمند به خود گرفت و در برهه های مختلف مکاتب اخلاقی، فلسفی هم حقوق بشر را مورد توجه قرار دادند، لیکن با ترسیم مرزها و استقرار دولتها، در زوایای قوانین اساسی و قوانین عادی هرکشورتوجه به حقوق مردم گنجانده شد شد. ضمانت اجراهایی برای نقض حقوق ملت پیش بینی شدند که با توجه به درجه مردم‌سالاری موجود در سیستم حکومتی هر کشور این ضمانت اجراها قابلیت اجرا پیدا می کردند. با تشکیل سازمانهای بین المللی این کشورهای کمتر توسعه یافته بودند که بر نگاه جدی بنیانگذاران این سازمانها به حقوق بشر تاکید داشتند.
نهایتا حقوق بشر در قالب اسناد بین المللی تدوین شد و به شکل غیر الزام آوری مورد توصیه قرار گرفتند. لکن این امر نه تنها به تقویت حقوق بشر نیانجامید بلکه دولتهای اقتدارگرا در عرصه بین‌الملل با استفاده های ابزاری از مقوله حقوق بشر و با توجه به شکاف‌های سیاسی و ایدئولوژیک اعضای سازمانهای بین المللی، حقوق بشر را در فضایی از بیم و امید و ابهامات مختلف قرار دادند تا حدی که به نام دفاع از حقوق بشر و حمایت از دمکراسی بر علیه حقوق بشر ملتها اقدامات ناقض قواعد بین الملل را مرتکب شدند. امروزه حقوق بشر دستاویزی سیاسی برای سلطه گری از طریق مداخله در امور داخلی است. دولتهایی که به سلطه بر دیگران می اندیشند به ضمانت اجرا برای کاهش نقض حقوق بشر نمی اندیشند. حتی در مخاصمات جدید، بجای رودرویی نظامی مستقیم و پرهزینه ، از حقوق بشر به عنوان تضعیف و نهایتا اضمحلال یک کشور مستقل استفاده می شود.
*با توجه به اینکه اعلامیه حقوق بشر و منشور سازمان ملل متحد به عنوان دو سند مهم بین المللی بر حمایت از کرامت انسانی تاکید کرده اند، علت ضعف و ناکامی این اعلامیه را چگونه ارزیابی می کنید؟
در این میان اسناد بین‌المللی به دلیل ضعف در مکانیسم‌های بی طرفانه واقعی در حمایت از حقوق بشر گاهی بدون استفاده و گاهی با استفاده گزینشی و جهت دار مورد بهره‌برداری‌های غیر حقوق بشری می‌شوند. دیده نشدن خاستگاه‌های بومی-ملی و سنتی کشورها وتلاش برای ازاله ملتها از ارزشهای ملی خود به نام حقوق بشر از جمله مشکلات اجرای این اسناد است.
*به نظر شما وجوه تمایز و تشابهات حقوق بشر اسلامی و حقوق بشر در متون بین المللی چیست؟
از جمله هجمه‌های حقوق بشری در دهه‌های اخیر به نظام حقوقی اسلامی بوده است. وانمود کردن فاصله میان این سیستم حقوقی با معیارهای حقوق بشری سیاست روزمره کشورهای سلطه طلب شده است . این در حالی است که در زمان طلوع اسلام معیارهای حقوق بشری آن بود که جهان تاریک و جاهل و ظالم آن زمان را روشنی بخشید ودانش و فرهنگ را بسط داد، به نظامهای بی دادگر و ظالم پایان داد، اخلاق نیکو را ترویج داد و به طور کلی تعلیماتی حیات بخش را در جهت خروج از سیطره نظامهای خودکامه به راه انداخت. هدف پیامبر اسلام (ص) ایجاد یک تمدن اسلامی بود. ریشه حقوق بشر اسلامی در نگاه خاص این نظام حقوقی به انسانها اعم از مسلمان و غیر مسلمان از هرنقطه از جهان می باشد. حقوق بشر اسلام علاوه بر کرامت ذاتی انسانها به کرامات اکتسابی و تلاش برای علو ویژگی‌های اخلاقی و علمی ارزش قائل است.
بسیاری از آموزه های قرآنی و سیره نبوی در زمان‌هایی شکل گرفت که مدعیان حقوق بشر امروز در غرب در جهل و تاریکی بسر می‌بردند. اندیشمندان اروپا چون گالیله و کریستف کلمب به جرم تفکر آزاد و علمی زندانی می شدند. اما در طول زمان حکومتهای اسلامی نقش خود را در گسترش، ارتقا و نهادینه شدن حکومتهای اسلامی به خوبی ایفا نکرده و با فاصله گرفتن از آموزه های حیات بخش اسلام و تاسی از پیامبر اکرم(ص) و رویه ائمه اطهار در پاسداشت حقوق انسانها، دچار خودکامگی و وابستگی‌هایی شدند که کشورهای اسلامی را تبدیل به نظام‌هایی بیگانه با حقوق بشر کردند.
*جایگاه و نقش سازمان های بین المللی اسلامی مانند سازمان کنفرانس اسلامی در تدوین مبانی حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی را چگونه ارزیابی می کنید؟
در اینجا وظیفه سازمان کنفرانس اسلامی و سایر سازمانهای اسلامی است که با سر لوحه قرار دادن حقوق بشر اسلامی و حفظ ارزشهای دینی، جوامع اسلامی را از سردرگمی، ظلم و ارائه الگوهای غربی برای روابط بین مردم که امروزه خود کشورهای غربی با آثار سوء آن در گیر هستند به تشویق ارتقاء نظامهای حقوق بشر اسلامی در کشورهای اسلامی بپردازند. بدون شک احترام به حقوق انسانها با حس مسئولیت بیشتر در بین مسئولین و آحاد مردم با بسط فرهنگ حقوق بشر اسلامی به راحتی نهادینه می شود. تفکیک رفتارهای ضد حقوق بشری برخی از متولیان اداره کشورهای اسلامی از اسلام ناب محمدی نیز از جمله ضروریات است که نسلهای فعلی و آتی، رفتارهای دون شان انسانی را به پا ی نظام حکومتی واداری اسلام نگذارند. و این امر نیازمند اهتمامی ویژه در سطح منطقه ای و بین الملل است.
نظر شما