مسائل اجتماعی چشم‌انداز اصلی فیلمسازان حاضر در بخش‌های مختلف بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر است

درخشنده فعالیت در زمینه فیلمسازی را از سالهای ابتدایی انقلاب اسلامی آغاز کرده و تاکنون موفق به تولید 8 فیلم بلند سینمایی شده است. وی طی این سالها همواره در ژانر اجتماعی و ملودرام فعالیت داشته و به سراغ دیگر گونه های فیلمسازی نرفته است. این امر روی افزایش کیفیت تولید این کارگردان تاثیر زیادی گذاشته است و به خاطر افزایش سطح شناخت وی از این ژانر هر فیلم نسبت به اثر بعدی کیفیت بالاتری در پی داشته است.

این کارگردان زن سینمای ایران با ساخت فیلم "رابطه" و "پرنده کوچک خوشبختی" شروع می کند که هر دو به شرایط زندگی و فعالیت دو نوجوان کر و لال در سنین مختلف و با وضعیت خانوادگی کاملا" متفاوت می پردازد. پس از آن، وی در سایر مسایل و موضوع اجتماعی نیز به تحقیق می پردازد. "شمعی در باد" از جمله آثار خوب این کارگردان محسوب می شود که مسئله رواج قرص های روانگردان در بین جوانان را با بازیگردانی خوبی انعکاس می دهد. در حال حاضر فیلم سینمایی "رویای خیس" یکی دیگر از ساخته های همین کارگردان بر پرده سینماهای تهران قرار دارد.

فیلم "رئیس" جدیدترین ساخته سینمایی مسعود کیمیایی در جشنواره فجر امسال حضور دارد. داستان فیلم زندگی جوانی به نام سیامک را بیان می کند که باید به 25 نفر از مشتریان خود موادمخدر برساند. از طرف دیگر، پدر سیامک که خلافکار است به کشور برمی گردد تا وظیفه پدری اش را انجام دهد. فرامرز قریبیان، لعیا زنگنه، امین تارخ، پولاد کیمیایی، مهناز افشار، اکبر معززی و خسرو شکیبایی در این فیلم بازی می کنند.

مسعود کیمیایی به اندازه ای برای علاقمندان به سینما نامی آشناست که نیاز به معرفی ندارد. وی تاکنون 24 فیلم ساخته است. آغاز فعالیت های حرفه ای این کارگردان از سال 47 با فیلم "بیگانه بیاگ آغاز می شود. در آثار قبل از انقلاب این کارگردان "قیصر" و "گوزنها" به جهت ساختار، نوع روایت و مضمون قابل توجه بسیار شاخص هستند و هنوز ساخته های جدید وی با کیفیت و جایگاه آن فیلم ها در سینمای ایران مقایسه می شود.

فیلم "خط قرمز" کیمیایی که در نخستین جشنواره فیلم فجر حضور داشت، هرگز به نمایش عمومی درنیامد. فیلم سینمایی "سلطان" که در سال 75 ساخته شد، تکرار امروزی "رضا موتوری" است - البته با کیفیتی به مراتب پایین تر- که تاحدودی یادآور جایگاه این فیلمساز در سینمای ایران و توانایی های وی در جذب مخاطب با استفاده از استعدادهای جوان عرصه بازیگری بود. فیلم های سینمایی "حکم" و "سربازهای جمعه" آخرین ساخته های این کارگردان را در بر می گیرد که به جهت جذب مخاطب عام و خاص به موفقیت چندانی دست پیدا نکرد. شاید "رئیس" فیلمی متفاوت در سینمای خاص کیمیایی باشد.

داریوش مهرجویی امسال "سنتوری" را به جشنواره فیلم فجر آورده است. این اثر زندگی جوانی علاقمند به هنر موسیقی است که با مخالفت خانواده برای ادامه فعالیت هنری مواجه می شود. این جوان بعد از ازدواج با وجود عشق و علاقه زیاد به هنر موسیقی و شهرتی که به دست می آورد، بر اثر مشکلات به دام اعتیاد می افتد. بهرام رادان، گلشیفته فراهانی، مسعود رایگان، رویا تیموریان، نادر سلیمانی و مائده طهماسبی بازیگران اصلی فیلم هستند.

مهرجویی یکی از سینماگران مولف و صاحب سبک سینمای ایران محسوب می شود. وی تاکنون 20 فیلم را به مرحله ساخت رسانده و در طول زمان همواره بر عنصر استفاده هنر و جذابیت بصری تاکید خاصی کرده که گاه از تلفیق این دو عنصر اثر قابل توجهی خلق شده که هر دو نوع بینندگان را تحت تاثیر قرار داده و گاه اثری متوسط بر پرده ارایه شده است. اما به هر تقدیر فیلم ضعیف در کارنامه این هنرمندان سینما وجود ندارد.

وی در زمینه به کارگیری ژانرهای مختلف با استفاده از بیان خاص سینمایی خود نیز تبحر خاصی نشان داده است. مهرجویی در فیلم "گاو" اثری بسیار متفاوت در سینمای ایران خلق می کند. "اجاره نشین ها" یکی از فیلم های شاخص کمدی محسوب می شود که بر اساس یکی از مشکلات همچنان پایدار شهرنشینان شکل گرفته است. فیلم "هامون" با توجه به تحصیلات وی در زمینه فلسفه جلوه و زیبایی خاصی دارد. سه گانه "سارا"، "پری" و "لیلا" که به مسایل و مشکلات زن امروز جامعه در شکل های مختلف می پردازد، هر چند کیفیت های متفاوتی دارند، اما جزو آثار ماندگار سینمای ایران محسوب می شود. "مهمان مامان" ساخته قبلی وی محسوب می شود که بخشی از توانایی های این کارگردان در استفاده از مضمونی کلیشه ای و ساده را بیان می کند.

"قاعده بازی" اثر احمدرضا معتمدی دیگر اثر با مضمون اجتماعی در جشنواره فیلم فجر است. داستان این اثر درباره مردی است که دو زن دارد؛ یکی از محلات پائین شهر و دیگری ساکن محله ای در شمال شهر. او از هر همسر خود چند فرزند دارد، اما همسران و فرزندان این مرد از وجود یکدیگر بی خبرند. این مسئله و تلاش مرد برای مخفی کاری باعث بروز موقعیت های طنزآمیز می شود. داریوش ارجمند، اکبر عبدی، سعید پورصمیمی، گوهر خیراندیش و مهران رجبی بازیگران اصلی فیلم هستند.

این فیلم تنها اثر جشنواره امسال است که به طور مستقیم مضمونی کمدی دارد. فیلم های جشنواره امسال از بیانی جدی برخوردارند و به نظر می رسد برخلاف امسال که اکران نوروزی سینماها با فیلم های کمدی و پر فروش انجام شد، نوروز آینده چنین شرایطی را نداشته باشد. این فیلم در کارنامه معتمدی نیز اثر متفاوتی است. چون وی در کارهای قبلی خود بیشتر به مسایل فلسفی و اعتقادی پرداخته است و اساس آنها را قصه های اساطیری تشکیل می دهند. در حالی که قصه ساخته جدید این کارگردان کاملا" واقعگرا و بیانگر بخشی از مشکل جامعه امروز است و طنز رکن اساسی آن را تشکیل می دهد.

معتمدی وروی به عرصه سینما را از نگارش فیلمنامه آغاز کردو نخستین متن وی در سال 72 تبدیل به فیلم شد. در همان سال وی نخستین فیلم بلند سینمایی خود با عنوان "هبوط" را جلوی دوربین برد که مضمونی فلسفی داشت و به مسئله هبوط آدم ابوالبشر بر کره خاک می پرداخت. وی از این زمان به بعد تقریبا" هر 5 سال یک فیلم ساخت. فیلم های سینمایی "زشت و زیبا" و "دیوانه ای از قفس پرید" دیگر ساخته های وی را تشکیل می دهد. "دیوانه ای از قفس" را معتمدی با همکاری دو فیلمنامه نویس دیگر به نگارش درآورد. این اثر با آنکه قصه ساده ای داشت و درباره زندگی یک جانبار و تغییر ارزش ها در جامعه است، اما از دیالوگ نویسی دشوار و پیچیده ای برخوردار بود. چنانکه مخاطبان باید تمام حواس خود را برای درک فیلم متمرکز می کردند. پختگی دیالوگ نویسی معتمدی در این فیلم به اوج می رسد. باید دید از این ویژگی تا چه اندازه در ساخته جدید خود بهره گرفته است.

"مصائب دوشیزه" به کارگردانی مسعود اطیابی دیگر فیلم جشنواره فجر امسال است. این اثر ملودرامی اجتماعی درباره یک دختر مسیحی است که تقابل او و پدرش و همزمانی آن با یک سانحه رانندگی زندگی دختر را به مسیری تازه می کشد. پوریا پورسرخ، بهزاد فراهانی، مهدی پاکدل و بهنوش طباطبایی بازیگران فیلم هستند.

کارگردان این فیلم فعالیت در زمینه سینما را از اوایل دهه 60 با فیلمبرداری از جبهه های نبرد آغاز کرده است. البته بیشترین فعالیت او در سمت تهیه کننده و مدیر تولید متمرکز بوده است. هر چند در چند پروژه سینمایی و تلویزیونی به عنوان دستیار کارگردان و برنامه ریز نیز فعالیت کرده است. البته بیشتر آثاری که وی در زمینه تولید آنها فعالیت داشته است در ژانر آثار دفاع مقدس و دینی قرار دارد که فیلم سینمایی "دکل" و مجموعه - فیلم "مریم مقدس" از جمله فعالیت های وی در عرصه تولید آثار تصویری محسوب می شود.

"مینای شهر خاموش" که پیش از "رنگ خاطره ها" نام داشت با کارگردانی امیرشهاب رضویان در جشنواره امسال حضور دارد. این فیلم ماجراهای سفر یک پزشک متخصص، یک مقنی و یک راننده به شهر بم بعد از گذشت دو سال از زلزله است. عزت اله انتظامی، فریبا کامران و مهران رجبی تعدادی از بازیگران فیلم هستند.

رضویان از ساخت فیلم های کوتاه و مستند وارد عرصه سینما شده و به همین خاطر در تولید 3 فیلم بلند سینمایی که تاکنون عرضه کرده به استفاده از ساختار مستندگونه تمایل داشته است. فیلم سینمایی "تهران 7 صبح" اجتماعی ترین ساخته این کارگردان به شمار می آید که به صورت قصه در قصه ارایه می شود. این کارگردان جزو گروه فیلمسازانی است که آثار خاصی را تاکنون ارایه کرده است و آثارش با فیلم های منسوب به سینمای بدنه کمتر ارتباط داشته و تلاش چندانی برای جذب گیشه نکرده است.

رخشان بنی‌اعتماد دیگر فیلمساز شناخته شده کشور است که امسال با "خون بازی" در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. داستان فیلم درباره دختری به نام سارا است که به هروئین اعتیاد دارد. نامزد این دختر که در تورنتو درس می خواند از اعتیاد او بی خبر است. یک ماه پیش از آنکه آرش برای برگزاری مراسم ازدواج به ایران بیاید، سارا تصمیم به ترک می گیرد. باران کوثری، مسعود رایگان، بیتا فرهی و بهرام رادان در این فیلم ایفای نقش کرده اند.

بنی اعتماد جزو کارگردان هایی است که سبک خاص فیلمسازی اش را بر روی ساخت آثار واقعگرا متمرکز کرده است. وی طی 12 فیلمی که از سال 1366 تاکنون ساخته، به مسایل و مشکلات روز اجتماع توجه کرده است. نکته اصلی و اساسی درباره آثار این کارگردان تمرکز بر روی یک مشکل خاص و خودداری از اشاره به چندین موضوع است. به نحوی که موضوع مورد نظر فیلم به خوبی کالبد شکافی شده است و بیننده به خاطر نگاه عمیق و نوع پرداخت دقیق و منطق با واقعیات اجتماعی دچار نوعی تزکیه نفس می شود. همان تلنگر یا قرار دادن در موقعیت ترسیم شده در فیلم که بیشتر کارگردان ها دوست دارند از سوی مخاطبانشان درک شود.

بنی اعتماد از ساخت فیلم "خارج از محدوده" کار خود را آغاز می کند که به مشکل مسکن می پردازد و سپس "زرد قناری" را می سازد که مشکل افزایش کلاهبرداران در جامعه را نشان می دهد. در این دو فیلم و بیشتر ساخته های بعدی کارگردان مشکلات اجتماعی با نوعی فانتزی و حتی طنز موقعیت بیان می شود تا چندان تلخ و گزنده نباشد. اما از سال 70 با ساخت فیلم "نرگس" وی مضامین آثارش را با نهایت تلخی بیان می کند و بیننده از این همه رک گویی دچار حیرت می شود. در "زیر پوست شهر" صراحت لهجه این کارگردان به اوج می رسد و گم شدن شخصیت اصلی داستان در سیاهی و تباهی برای مخاطبان تکاندهنده است. فیلم "گیلانه" اوج بیان سینمایی این فیلمساز مولف است که با وجود استفاده از همان رک گویی گزنده به دل مخاطبان می نشیند و از معدود آثار دفاع مقدسی است که بیننده خوبی پیدا می کند. 

دیگر فیلم حاضر در جشنواره فجر امسال با مضمون اجتماعی "باز هم سیب داری" به کارگردانی بایرام فضلی است. داستان فیلم درباره قومی قدرتمند به نام داس داران است که در بی زمان و بی مکان امور کشورهایی را در دست دارند. مردی ایلیاتی به همراه دخترش کنترل اوضاع را از دست این افراد خارج می کنند. محسن اله ویسی، ذبیح افشار، لیلا موسوی، علی یعقوبی، احمدرضا اکبری، مریم بوبانی، احمد نقده و مسعود مهرگان تعدادی از بازیگران فیلم هستند.

فضلی فعالیت در سینما را با حضور در گروه فیلمبرداری "زیر آسمان" در سال 71 آغاز کرده و نخستین فیلمبرداری مستقل خود را در سال 80 با ضبط تصاویر "نامه های باد" انجام داده است. وی تاکنون با محسن امیر یوسفی، حسین قناعت و حمید رحمانیان به عنوان فیلمبردار همکاری کرده است. این فیلم نخستین ساخته بلند سینمایی وی محسوب می شود که علاوه بر کارگردانی، نگارش فیلمنامه، طراحی صحنه و لباس، فیلمبرداری و سرمایه گذاری آن را برعهده داشته است.