خبرگزاری مهر، گروه استانها- مریم گمشاد: استان سیستان و بلوچستان با وسعتی در حدود ۱۸۱۷۵۸ کیلومتر مربع، حدود ۱۱.۱ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است که بزرگترین استان کشور از نظر مساحت است.
این در حالیست که سیستان و بلوچستان دارای موقعیت جغرافیایی ویژه ای از جمله دسترسی به آب های آزاد بین المللی خارج از تنگه هرمز، امکان ارتباط با کشورهای شرق آسیا و شبه قاره هند و شیخ نشین های عربی و بازارهای آفریقایی است از سوی دیگر این استان در جنوب بیش از ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان و از شرق نیز۱۱۰۰ کیلومتر مرز بین‌المللی زمینی با دو کشور پاکستان و افغانستان دارد.
این استان علاوه بر موقعیت ممتاز جغرافیایی با داشتن معادن غنی و متنوع، اقلیم بسیار مناسب برای کشت انواع محصولات گرمسیری کشاورزی و همچنین دارا بودن منابع غنی دریایی و آبزیان و اراضی و اقلیم مناسب در سواحل جنوبی برای توسعه فعالیت های شیلاتی و صیادی و صنایع مرتبط با آن شرایط منحصر به فردی برای نقش آفرینی در بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی میان اروپا و آسیای مرکزی با آبهای شرقی و جنوبی و شاخ آفریقا دارد.
سیستان و بلوچستان بیشترین آمار بیکاری در ایران را به خود اختصاص داده و نرخ بیکاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹/ ۵ درصد رشد داشته استاما متاسفانه خشکسالی ۲ دهه اخیر در سیستان و بلوچستان بر دامنه مشکلات و محرومیت های این استان افزوده به طوری که بر اساس آخرین اعلام آمار، سیستان و بلوچستان بیشترین آمار بیکاری در ایران را به خود اختصاص داده و نرخ بیکاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹/ ۵ درصد رشد داشته است.
از سوی دیگر با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان جوانترین استان کشور از نظر جمعیتی است و با توجه به اینکه طی سال های اخیر میزان اشتغال به اندازه جمعیت رشد نکرده است این عامل نیز مزیت بر علت در روند رشد بیکاری در استان شده است.
از این رو توجه به بخش صنعت در این استان به دلیل تاثیرگذاری مستقیم بر اقتصاد ملی و ایجاد اشتغال می تواند موجب رشد سیستان و بلوچستان و حتی سایر استان های همجوار شود.
دولت طی چند سال گذشته برای تکمیل زیرساخت های اقتصادی سیستان و بلوچستان اقدام به توسعه خطوط راه آهن، گازرسانی به نقاط مختلف استان، پرداخت تسهیلات بلاعوض و اختصاص معافیت های مالیاتی و شرایط ویژه برای سرمایه گذاری کرد اما برخی مسئولان و کارشناسان معتقدند بخش تجارت، صنعت و معدن استان به دلیل شرایط خاص منطقه نیازمند حمایت بیشتر است به همین سبب با توجه به همه این شرایط در حال حاضر شاهد رشد صنعت در این خطه از کشور نیستیم.
طبق آخرین آمار در حال حاضر شاهد استقرار ۲۸ شهرک و ناحیه صنعتی فعال و برخوردار از امکانات زیربنائی و مناسب در سطح استان هستیم که بر طبق اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان تحویل زمین در آن ها در زاهدان یک روزه و در سایر شهرستان های استان تنها سه روز به طول می انجامد. اما با وجود همه این مسائل در حال حاضر بسیاری از این شهرک ها به حالت تعطیل و یا نیمه تعطیل درآمده اند که در این گزارش قصد پرداختن به ریشه یکی از آن ها داریم به عنوان مثال برخی از صنایع قبل از ایجاد و راه اندازی نیز در این منطقه دچار مشکل شده اند که کارخانه تولید لاستیک در سیستان یکی از آن هاست.
صنعت لاستیک یکی از صنایع استراتژیک و دارای سابقه در کشور است از همین رو توسعه صنعت لاستیک از جمله صنایعی است که میزان وابستگی ایران را به صادرات نفت کاهش می دهد طبق نظر کارشناسان صنعت لاستیک یکی از صنایع استراتژیک و دارای سابقه در کشور است از همین رو توسعه صنعت لاستیک از جمله صنایعی است که میزان وابستگی ایران را به صادرات نفت کاهش می دهد و نقش مهمی در کاهش نرخ بیکاری و توسعه کشور خواهد داشت.
از همین رو دولت برای رفع تبعیض و کاهش نرخ بیکاری در مناطق محروم سال گذشته کارخانه لاستیک سازی سیستان را در قالب کنسرسیوم ایران و چین کلید زد، این طرح با بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری ارزی و ریالی و اشتغال ۱۳۵۰ نفر به صورت مستقیم و تولید سالیانه ۵۰ هزار تن طایر خودرو در شهرک صنعتی «رامشار» واقع در منطقه سیستان از طریق فاینانس و بخشی از منابع داخلی شروع به کار کرد اما متاسفانه پس از یک سال از شروع این طرح با انصراف چینی ها طرح متوقف شد.
با توجه به اینکه این کارخانه در مسیر ترانزیتی کریدور شمال به جنوب قرار دارد نقش مهمی می تواند در بین المللی شدن منطقه سیستان و صادرات به کشورهای همسایه داشته باشد و نیز با توجه به این که در شرایط فعلی کشورهای آسیای میانه یکی از پر مصرف کننده ترین بازارهای لاستیک ایران در جهان هستند که برای دسترسی به آب های آزاد نیز باید از مسیر ایران تردد کنند از این رو توسعه کارخانه لاستیک سیستان نقش حائز اهمیتی در افزایش صادرات به کشورهای همسایه، آسیای مرکزی و قفقاز خواهد داشت.
لزوم شتاب در تغییرسیاست های اقتصادی در منطقه سیستان
مرز نشینان سیستان در طول سالیان متمادی به زندگی کشاورزی، دامداری، صیادی و همچنین فعالیت های محدود اقتصادی مرزی عادت و قناعت کرده اند به طوری که اغلب مردم این منطقه به حفظ وضع موجود رضایت داشته و خواهان پیگیری بهبود وضعیت رفاه خود نبوده‌اند، از سویی دیگر با توجه به اینکه پایه و اساس اقتصاد روستایی منطقه سیستان بر مبنای رودخانه هیرمند شکل گرفته معیشت مردم سیستان پس از خشک شدن این رودخانه با مشکلات عدیده ای مواجه شده است.
قطعا یکی از اهداف مهم سیاست گذاری های کلان کشورها، دستیابی همه شهروندان به شاخص های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کاهش محرومیت ها و نابرابری ها است که نقش مهمی در ارتقاء و کیفیت زندگی مردم خواهد داشت طبیعتا توسعه همه جانبه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نقش مهمی در کاهش نابرابری ها و دغدغه فقر و محرومیت در سیستان و بلوچستان خواهد داشت.
سیستان و بلوچستان در انتظار تحقق عدالت و توسعه اقتصادی
در خرداد سال گذشته محمدرضا نعمت زاده، وزیر صنعت و معدن و تجارت وقت درباره احداث کارخانه تولید لاستیک خودرو در زابل گفت: کارخانه تایر سازی زابل ۸۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری ارزی و ریالی دارد که از طریق فاینانس و بخشی از منابع داخلی تامین می‌شود.
نعمت زاده با بیان اینکه یکی از اهداف دولت سرمایه گذاری در زمینه لاستیک بوده است، ادامه داد: تولید لاستیک را به مناطق کمتر توسعه یافته بردیم و یک واحد در کردستان افتتاح شد و واحد دیگر در لرستان با مشارکت «ایدرو» آغاز شده است.
وی گفت: بخش کشاورزی در سیستان و بلوچستان به دلیل شرایط اقلیمی دیگر باعث ایجاد اشتغال نمی شود و تصمیم گرفتیم صنایع بزرگی چون واحد ۵۰ هزار تنی لاستیک سبک و سنگین دراین استان ایجاد کنیم.
وی افزود: تلاش می کنیم تا ۵۰ درصد تولیدات این کارخانه باتوجه به بازارهای هدف به افغانستان و کشورهای همسایه صادر شود.
علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت نیز سال گذشته در مراسم امضای قرارداد ساخت کارخانه لاستیک زابل در محل وزارت صنعت، معدن و تجارت بیان کرد: این پروژه از نظر دولت چند وجهی بوده و صرف ساخت یک کارخانه لاستیک سازی دنبال نشده است.
وی هدف دولت از اجرای این پروژه را عادلانه کردن سهم مناطق از رشد اقتصادی، ارتقای رشد منطقه‌ای و ارتقای سهم استان سیستان و بلوچستان از درآمد ناخالص داخلی عنوان کرد.
وی یادآور شد: بیش از یک هزار نفر به صورت مستقیم و تا ۲ برابر این تعداد به صورت غیرمستقیم در فاز نخست این پروژه مشغول به کار می شوند و حدود ۸۰۰ نفر نیز در مرحله ساخت ساختمان پروژه فعالیت خواهند کرد.
توقف طرح لاستیک سازی سیستان
البته این طرح با همه این صحبت ها پس از یکسال متوقف شد که به گفته نماینده مردم سیستان در مجلس دلایل مختلفی داشت.
حبیب الله دهمرده، نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی در این رابطه در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: درگذشته مبنای فعالیت های اقتصادی مردم سیستان بر مبنای رودخانه هیرمند شکل گرفته همانند کشور مصر که بر مبنای رودخانه نیل توسعه یافت به طوری که زمانی منطقه سیستان انبار غله آسیا بود و مردم با توجه به فعالیت های کشاورزی و دامداری زندگی شان را سامان می دادند.
وی افزود: با توجه به اینکه در دو سه دهه اخیر کشور افغانستان سد ها و بند های مختلفی بر روی رودخانه هیرمند ایجاد کرده و از همین رو میزان ورود آب به منطقه سیستان امسال تقریبا به صفر رسیده است معیشت مردم این منطقه مختل شده است.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی و به منظور اجرایی کردن سیاست های جدید اشتغال باید درصدی از توسعه این منطقه به صنعت واگذار شود و ایجاد صنعت لاستیک تنها می تواند بخش کوچکی از فعالیت های اقتصادی سیستان باشد.
نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی گفت: با توجه به اینکه درصدی از سرمایه گذاری را چینی ها متقبل شده بودند و از ادامه سرمایه گذاری انصراف داده اند، این طرح در حال حاضر تعطیل شده است.
وی افزود: از همین رو با امتناع چینی ها از سرمایه گذاری، دولت و یا هر بخشی که قصد سرمایه گذاری دارد فارغ از مسائل گشایش ارز باید وارد عمل شود و ما منتظر هستیم که دولت و وزارت صنایع و معادن با شدت بیشتری این طرح را دنبال کنند.
دهمرده ادامه داد: بر طبق آخرین دیدار با مسئولین وزارت صنایع یک سری برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت پیشنهاد شد که در فاز اول یک سری کارخانه های لاستیک برای ماشین های صنعتی با سایز بالا و در فاز های بعدی سرمایه گذاری داخلی و خارجی در نظر گرفته شده است.
وی بیان داشت: صنعت لاستیک در بازار داخلی و خارجی ایران نقش حائز اهمیتی دارد، به طور مثال افغانستان یک بازار محلی برای محصولات صادرات ایران است.
واردات و قاچاق ۲ مانع بزرگ عدم پیشرفت صنعت در سیستان و بلوچستان
از سوی دیگر به عقیده برخی از کارشناسان دلیل اصلی انصراف چینی ها وجود پدیده قاچاق و واردات بی رویه لاستیک به کشور و منطقه است از همین رو در این رابطه علی محمدی، کارشناس بخش صنعت در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: قطعا علاوه بر شرایط جدید بین المللی که به ناحق بر کشور ما تحمیل شده است عوامل دیگری نیز در این میان موثر است.
وی افزود: اینکه چرا از ابتدای این طرح به ورود یک کشور خارجی برای سرمایه گذاری در این طرح دل بسته ایم خودش جای ساعت ها بحث دارد اما نکته مهم این است که چرا آنها اصراف دادند.
وی ادامه داد: قطعا وضع تحریم های جدید بی اثر نبوده اما به نظر من عوامل متعدد دیگری نیز در این تصمیم گیری اثر گذار بوده است.
این کارشناس صنایع گفت: در سال‌های گذشته عده‌ای با قاچاق کالا بسیاری از کالاهای بی‌کیفیت را وارد کشور کردند که علاوه بر اینکه موجب آسیب به مردم می‌شود صنعت کشور را نیز فلج می‌کند.
وی بیان داشت: برخی محموله‌ها نیز از مبادی قانونی وارد می‌شوند، اما کیفیت لازم را ندارند و یا به درستی و بر اساس نیاز بازار وارد نمی شوند که موجب ضربه های جبران ناپذیری به صنعت می شوند.
محمدی با اشاره به اینکه صنعت لاستیک نیز در سال های اخیر از این امر مستثنی نبوده تصریح کرد: اگر به میزان واردات لاستیک نیز توجه کنیم مشاهده می کنیم که سال به سال افزایش یافته که قطعا در روند تصمیم گیری چینی ها بی تاثیر نبوده است.
از سوی دیگر زمانی که این صنعت بزرگ را با کارگاه ها و صنایع کوچک مقایسه می کنیم به روشنی دلیل وضعیت نامناسب شهرک های صنعتی در استان سیستان و بلوچستان را درک می کنیم.
البته استان سیستان و بلوچستان دارای مزیت های فراوان دیگری هم هست که کم و بیش همه با مشکلاتی مشابه دست و پنجه نرم می کنند.
عدم رشد بهینه در محصولات کشاورزی با مزیت نسبی
کشت خرما که یکی از مزیت‌های اصلی بخش کشاورزی سیستان و بلوچستان است که برغم بالابودن میزان تولید و سطح زیر کشت متاسفانه بهره‌وری در این بخش مطلوب نیست که درصورت بهبود بهره‌وری در آن می‌توان امیدوار بود ارزش افزودة بخش کشاورزی استان با افزایش همراه باشد.
در دامپروری نیز، با توجه به سازگاربودن شتر با اقلیم استان و نظر به مسئله جدی کم‌آبی، پرورش شتر یک مزیت نسبی به شمار می‌آید که به دلیل موانع قانونی و البته نبود صنایع تبدیلی برای فرآوری محصولات تولیدی و آماده‌سازی آنها برای بازار نهایی مصرف، این بخش نیز مغفول مانده است و بخشی از فعالیت دامپروی و کشتار دام نیز، ظاهراً وابسته به واردات دام از کشور پاکستان است.
شیلات و ماهیگیری، یکی دیگر از مزیت‌های اصلی استان است که به تنهایی حدود ۲۱% ارزش افزودة تولیدی در این بخش در کل کشور را به خود اختصاص داده است و برخلاف دو محصولی که به آن ها اشاره شد، صنایع تبدیلی در این بخش شکل گرفته است که البته این بخش نیز با مسائل خاص خود دست‌وپنجه نرم می‌کند که درصورت تدوام، این مزیت نسبی نیز با خطر و چالش‌های جدی مواجه کی شود زیرا با ورود کشتی‌های بزرگ صنعتی (ترال) اشتغال صدها صیاد بومی را با مشکل روبه‌رو کرده است.
در مجموع صنعت در استان سیستان و بلوچستان از جمله بخش‌هایی است که در صورت آماده شدن شرایط زیربنایی، تجهیز نیروی انسانی و تحولات اقتصادی و اجتماعی، امکان رشد و توسعه آن وجود دارد اما نکته حائز اهمیت این است که امروز اقتصاد مولدی در سیستان وجود ندارد فعالیت های مرزی هم به صورت قانونی در جریان نیست، کشاورزی، دامداری و صیادی نیز به واسطه خشکسالی از رونق افتاده است.
نظر شما