اتصال چابهار به ریل مهمتر از افزایش ظرفیت بندر

به گزارش خبرنگار مهر، سید میثم لاجوردی، کارشناس حوزه حمل و نقل ریلی در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است، به اهمیت اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی و اولویت داشتن این پروژه بر اجرای فاز دوم توسعه بندر شهید بهشتی پرداخته است که متن کامل یادداشت از نظرتان می گذرد: 

سعید محمد، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) در بازدیدی از فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار که سال گذشته با حضور رئیس جمهور به بهره برداری رسیده بود، بر ضرورت توسعه این بندر به عنوان دروازه توسعه‌یافتگی محور شرق کشور تأکید کرد و خبر از آمادگی قرارگاه خاتم برای اجرای فاز دوم طرح توسعه بندر شهید بهشتی داد.

اهمیت چابهار به عنوان کانون اتصال ۳ قاره

موقعیت ممتاز جغرافیایی چابهار سبب شده تا از این شهرستان به عنوان نقطه کانونی اتصال ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا شناخته و از بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان دروازه ملل نام برده شود.

فراهم شدن دسترسی آسان کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب‌های آزاد، امکان برقراری ارتباط تجاری میان هند با کشورهای افغانستان، روسیه، قفقاز و CIS از جمله مواردی هست که اهمیت ساخت و بهره برداری از این بندر تجاری را نسبت به سایر بنادر در جنوب کشور بیشتر ساخته است.

بیرون از تنگه قرارداشتن این بندر، دسترسی نزدیک‌تر به آب‌های آزاد (فاصله زمانی ۳۰ ساعته نسبت به بندر شهید رجایی) و امکان توسعه فیزیکی در آینده از جمله مزیت‌هایی بود که سبب شده تا طرح توسعه این بندر در دستور کار دولت‌ها قرار بگیرد.

بهره­ برداری از ظرفیت خالی بندر با اتصال به شبکه ریلی

طرح توسعه بندر شهید بهشتی پس از انقلاب در سال ۱۳۸۶ آغاز شد و فاز اول آن با هزینه‌ای بالغ بر هزار میلیارد تومان در پاییز سال ۹۶ مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

ظرفیت اسمی این بندر پس از تکمیل و بهره‌برداری فاز نخست از ۲.۵ میلیون تن به ۸.۵ میلیون تن ارتقاء یافت. هرچند که طبق نظر کارشناسان در همین مرحله، ظرفیت عملیاتی بندر تا ۱۲ میلیون تن قابل افزایش خواهد بود.

اما با بررسی عملکرد این بندر، در سال‌های اخیر پر واضح است گلوگاه فعال شدن این ظرفیت ترانزیتی در بندر نیست. زیرا طبق آمار سازمان بنادر و دریانوردی، ظرفیت عملیاتی این بندر در طول سال‌های بهره برداری هیچ‌گاه تکمیل نشده و دلیل اصلی آن نیز ضعف در زیرساخت‌های پس کرانه بندر بوده است.

به عبارت دیگر عدم وجود زیرساخت مناسب حمل‌ونقلی نظیر بزرگراه، آزادراه و مهم‌تر از آن عدم اتصال این بندر به شبکه ریلی سبب شده است تا نه ­تنها هیچ گاه ظرفیت قبلی بندر به تکمیل برسد بلکه اولویتی هم برای توسعه بندر نسبت به اتصال به شبکه ریلی وجود نداشته باشد.

محمد راستاد مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی نیز اخیرا اعلام کرد: علی رغم افزایش ظرفیت بندر شهید بهشتی، پیش بینی می شود تا پایان سال ۶ میلیون تن از ظرفیت این بندر خالی بماند.

محدودیت منابع دولتی عامل پیشرفت کند پروژه های زیرساختی

پروژه اتصال چابهار به شبکه ریلی (راه آهن چابهار ـ زاهدان) از سال ۸۹ وارد بودجه مصوب کشور شد. پس از گذشت ۴ سال از آن، در سال ۹۳ پیمانکار این پروژه قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) تعیین شد که از آن سال تا کنون، این پروژه ۶۱۰ کیلومتری با پیشرفتی کمتر از ۴۰ درصد در دست احداث قرار دارد.

آنچه سبب شده تا پیشرفت این پروژه ریلی کند شود عدم تخصیص منابع دولتی بوده است. برای روشن‌تر شدن این محدودیت می‌توان به بودجه پیشنهادی ۱۱۰ میلیارد تومانی برای این پروژه در لایحه بودجه سال ۹۸ اشاره کرد.

به طور کلی احداث هر کیلومتر خط آهن در دشت حدوداً نیازمند ۱۰ میلیارد تومان است و برای تکمیل این قطعه از پروژه احداث خط آهن چابهار ـ سرخس (قطعه چابهار ـ زاهدان) نیاز به ۴ هزار میلیارد تومان اعتبار دیگر است.

این درحالی است که کل بودجه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای کشور که وظیفه ساخت جاده اصلی، بزرگراه، آزادراه و خطوط ریلی را دارد در سال جاری بیش از ۲ هزار میلیارد تومان بوده که در لایحه بودجه سال آینده، این رقم به بیش از ۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.

بنابراین اگر شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل­ونقل کشور، تمام منابع خود در سال جاری را فقط به ساخت این پروژه تخصیص دهد، بازهم هزینه مورد نیاز برای تکمیل این خط ریلی تأمین نخواهد شد.

ضرورت مشارکت بخش غیردولتی برای تکمیل پروژه­ های زیرساختی

باتوجه به موارد فوق‌الذکر این‌طور می‌توان جمع‌بندی نمود که قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا که تاکنون به‌عنوان پیمانکار پروژه‌های کلان زیرساختی کشور شناخته‌شده است، باید با تغییر رویه از کار پیمانکاری و با استفاده از مدل‌های قراردادی مشارکت عمومی ـ خصوصی نظیر BOT، به کمک دولت بیاید و در ساخت و بهره‌برداری از پروژه‌های سود ده شریک دولت شود.

در این خصوص پرواضح است که برای بهره‌مندی از منابع خرج شده برای ساخت فاز نخست توسعه بندر شهید بهشتی باید پروژه ریلی چابهار ـ سرخس ساخته و تکمیل شود.

بدین ترتیب ضمن بهره ­مندی از عواید ملی حاصل از افزایش ترانزیت، مقدمات لازم برای توسعه و پیشرفت استان های کمتر برخوردار شرق کشور نظیر سیستان­وبلوچستان و خراسان جنوبی فراهم خواهد شد.