پرتاب ماهواره توسط ایران شباهتی به آزمایش موشکی ندارد

خبرگزاری مهر- گروه بین الملل: «مایکل المان» کارشناس برجسته حوزه دفاع موشکی به تشریح شباهت ها و تفاوت های ماهواره بر سیمرغ و موشک های بالستیک قاره پیما می پردازد و علت نظامی نبودن این اقدام را توضیح می دهد. این تحلیل در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک امریکا منتشر شده و ترجمه آن در ادامه می آید.

در حالی که ویژگی های فنی و کارشناسانه نشان دهنده آن است که ماهواره بر سیمرغ اهداف نظامی را دنبال نمی کرده است برخی سعی دارند این اقدام را بهانه ای قرار دهند تا ایران را متهم به تخطی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل کنند.

راه‌اندازی ماهواره توسط ایران آزمایش موشک بالستیک قاره پیما نیست

بنا بر گفته «مایکل المان»، آمریکا و متحدانش باید مواظب باشند که ریسک تلاش اخیر ایران برای راه اندازی موشک را بزرگ نکنند. او تحلیل دقیقی از تکنولوژی که این ماهواره بر آن استوار است و برنامه هایی که سیاست گذاران به جای تمرکز بر این مساله باید به آن توجه کنند را ارائه داده است.

ایران ۱۵ ژانویه برای در مدار قرار دادن ماهواره پیام با استفاده از راکت سیمرغ تلاش کرد و شکست خورد.

نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو به خبرنگاران گفت آنچه ایران به عنوان یک ماهواره در راستای صلح معرفی می کند در واقع اولین گام پرتاب موشک بالستیک قاره پیما بود که خلاف توافقات بین المللی است.

پمپئونیز اظهاراتی نه چندان بهتر از او را بیان می دارد، او در توییتی می نویسد: در دفاع از جامعه بین المللی و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، ایران امروز وسیله ای را به فضا پرتاب نمود که یک بار دیگر نشان می دهد ایران درپی توانایی های موشکی پیشرفته برای تهدید اروپا و خاورمیانه است.

کاری که ایران در قالب راه اندازی ماهواره انجام داد نه تخطی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و نه یک موشک قاره پیمای بالستیک بود.

برنامه فضایی ایران

علاقه ایران به پژوهش های فضایی به سال ۱۹۶۷ برمی گردد که با انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ فاصله زیادی دارد. پژوهش های جدی به منظور ساخت ماهواره بر تا سال ۲۰۰۰ آغاز نشد و اولین تلاش ایران برای در مدار قرار دادن ماهواره در سال ۲۰۰۸ بود که تلاش برای در مدار قرار دادن یک ماهواره کوچک توسط ماهواره برهای سفیر بود.   

ایران در سال ۲۰۱۰ مدل سیمرغ را رونمایی کرد. پس ازمدتی ایران دوبار اقدام به راه اندازی سیمرغ کرد، در آوریل ۲۰۱۶ و پس از آن در جولای ۲۰۱۷ که هر دو آنها ناموفق بود. سومین اقدام برای راه اندازی آن در ۱۵ ژانویه نیز شکست خورد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، محمدجواد آذری جهرمی گفت دو مرحله اول این ماموریت هوایی با موفقیت انجام شد ولی مرحله سوم سیمرغ نتوانست سرعت لازم برای در مدار قرار گرفتن ماهواره پیام را تامین کند.

سیمرغ یک راکت سه مرحله ای است. در اولین مرحله وزن ۷۵ تن است و نیروی لازم توسط  مجموعه ای از چهار موتور Nodong و چهار موتور قابل کنترل تامین می شد. تامین نیرو در مرحله دوم توسط موتورهایی با نیروی محرکه کم انجام شده بود که در اصل برای هدایت موشک دریاپایه اتحاد جماهیر شوروی R-۷  یا SS-N-۶ طراحی شده بودند و فرسوده بودند. در مرحله سوم از موتوری سوخت جامد که به تازگی توسط ایران طراحی شده بود استفاده شد که وزنی کمتر از یک تن داشت. به نظر می رسد این موتور جدید یا نتوانسته است از مرحله دوم جدا شده و مشتعل شود یا در زمان انجام عملیات دچار نقص فنی شده است.

تفاوت میان ماهواره‌برها و موشک‌های بالستیک قاره پیما

تکنولوژی‌ها و عناصری که در ماهواره‌برها استفاده می شوند از جمله در سیمرغ و موشک های بالستیک قاره پیما شبیه هم هستند. هر دو آنها موتورهای موشک قدرتمند، بدنه قوی و سبک، جهت یابی درست، واحدهای هدایت، ساز و کار جداسازی در مرحله لازم یا جداسازی محموله، سیستم رهیابی و دورسنجی برای پشتیبانی پیشرفت ها و عملیات را دارا می باشند. علیرغم این شباهت ها متهم کردن ایران و استفاده ایران از سیمرغ برای راه اندازی ماهواره ها به عنوان پوششی برای پنهان کردن گسترش موشک های بالستیک قاره پیما اشتباه است.

برای مثال محموله های موشک بالستیک باید بتوانند فشار ورود دوباره به زمین و بالا رفتن دمای سیستم حفاظت حرارتی-مکانیکی را تحمل کنند. ماهواره برها از جمله سیمرغ محموله هایی دارند که برای انجام عملیات در فضا می مانند و در نتیجه احتیاجی به تحمل چالش های ورود دوباره به زمین را ندارند.

ماهواره برها و موشک های بالستیک مسیر پرتابی دارند که به روشنی ماموریتشان را مشخص می سازد. ماهواره برها زمانی خوب عمل می کنند که از موتورهایی با نیروی محرکه کم و مدت عمل طولانی استفاده کنند در حالی که موشک های بالستیک قاره پیما برای داشتن حداکثر برد، ارتفاع خود را از سطح دریا به بالاترین حد ممکن می رسانند. این به تجهیزات پیشرفته تری با قدرت محرکه بالا نیاز دارد. ترتیب قرارگیری اجزا فضایی سیمرغ نشان دهنده آن است که در مرحله دوم و سوم از موتورهایی با نیروی محرکه کم استفاده شده است که با خط سیر موشک بالستیک همخوانی ندارد و برای راکتی که جهت راه اندازی ماهواره است همخوان است.

احتمالا اختلاف جزئی بین این دو سیستم در ملزومات عملیاتی آنهاست. پیش از ترک زمین به سوی فضا، ماهواره برها از جمله سیمرغ اگر نه چند هفته دست کم چند روز باید آماده شوند. اجزا و سیستم ها باید بیش از یک بار چک شوند. اگر مشکل فنی در زمان شمارش معکوس به وجود بیاید راه اندازی باید به بعد از حل شدن مشکل موکول شود. همچنین راه اندازی ماهواره برها باید در وضعیت جوی ایده آل انجام شود. در حالی که موشک های بالستیک مانند سیستم های نظامی دیگر باید بدون تاخیر و در هر شرایط جوی عمل کنند. لازمه های عملیات موشکی، برنامه های معتبر دقیق تری را می طلبد، از جمله برنامه تست پرواز گسترده ای جهت آمادگی پیش از جنگ و برای این منظور باید حداقل چندین بار به طور آزمایشی به کار انداخته شود. 

در نهایت سیمرغ مانند دیگر ماهواره برها می تواند جهت راه اندازی در یک بازه زمانی طولانی در یک مکان مشخص شده و معلوم بدون ترس از آنکه توسط رقبا ممنوع شود آماده گردد. ولی موشک های بالستیک ممکن است توسط دشمن هدف قرار بگیرند و باید قابل حمل و پنهان شدن باشند و قابلیت آماده شدن سریع برای ممانعت از انهدام پیش از آغاز به کار را داشته باشند. اندازه کوچک و وزن کم در طراحی ماهواره برها یک مسئله جدی نیست چرا که احتیاج نیست از سکوهای قابل جا به جایی به فضا فرستاده شوند ولی در مرحله اول که سیمرغ طولی برابر ۱۷ متر، پهنایی معادل ۲.۴ متر و وزنی بیش از ۷۵ تن دارد مناسب پرتاب از سکوهای قابل جابجایی نیست و این ویژگی لازمه موشک های بالستیک قاره پیما است.

کار بر روی ماهواره برها به مهندسان ایرانی این فرصت را می دهد تا تجربیات و اطلاعاتی را گردآوری کنند که ممکن است در تلاش برای ساخت و گسترش موشک های بالستیک دارای برد بلند مورد استفاده قرار بگیرد ولی باید در نظر گرفت که نتایج به دست آمده کاربرد کمی در موشک های بالستیک دارد.

تنها بخشی از پیشرفت های به دست آمده در این زمینه می تواند در راه اندازی ماهواره برها کارایی داشته باشد. دیگر معیارها که مهمترین آنها تکنولوژی های بازگشت به زمین، لازمه های عملیاتی و تربیت نیرو است به اندازه کافی به راه اندازی سیمرغ مربوط نمی شوند.

اگر ایران تصمیم داشت از سیمرغ برای دستیابی به موشک هایی با برد بالا استفاده کند همچنان لازم بود مهندسان آن را از نظر پروازی تست کنند همانطور که موشک های بالستیک را بارها پیش از اینکه به عنوان سلاح قابل اعتماد و دقیق به حساب آیند تست می کنند. به این دلایل و دلایل دیگری گرایش کشورهای دیگر این بوده است که از تجربیات به دست آمده در موشک بالستیک در ماهواره ها استفاده کنند و نه برعکس. گذشته از آن فعالیت های انجام گرفته در این زمینه به طور قطع به پیشرفت موشک های با برد بلند نمی انجامد و سیمرغ نیز استثنا نیست.

تصمیم در به دست آوردن قابلیت

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در جولای ۲۰۱۵ صادر شد تصدیق کننده برجام است. برخلاف برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ به نیروی موشکی ایران و نقش بالقوه این کشور در رساندن سلاح های هسته ای به هدف هایی که در فاصله های طولانی قرار گرفته اند می پردازد. در این قطعنامه آمده است: از ایران «خواسته شده است» هیچگونه فعالیتی در رابطه با موشک هایی که برای حمل سلاح های هسته ایی طراحی شده اند انجام ندهد.

طبق آنچه در کتاب موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، تحت عنوان «موارد پیش بینی نشده در آینده: برجام و برنامه های موشکی» آمده است قطعنامه ۲۲۳۱، موشک های ایران را نه بر اساس ویژگی های فنی موشک بلکه بنا به هدف آنها ممنوع می کند - بنا بر اینکه آیا برای حمل سلاح هسته ای در نظر گرفته شده اند یا نه.

دیگر موشک ها مانند شهاب یک و دو به ترتیب بر پایه انواع صادراتی (Scud-B (R-۱۷E و (Scud-C (R-۱۷M دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق هستند. صادرات انواع موشک های Scud (نوعی موشک کوتاه برد زمین به زمین) به طور ویژه برای کلاهک جنگی معمولی در نظر گرفته شده است. مدل هسته ای (Scud-B (R-۱۷ به طور قابل ملاحظه‌ای از نظر ابعاد خارجی نسبت به مدل های صادراتی آن متفاوت است. موشک هایی که بر پایه موشک اسکاد ساخته شده بودند و توسط ایران از کره شمالی وارد شده بودند مشابه R-۱۷ E بودند و در نتیجه برای مقاصد غیر هسته ای طراحی شده بودند.

در پایان موشک قیام، سجیل و گونه های مختلف موشک های قدر که به یک دماغه مخروطی شکل داری سه سر مخروطی مجهز هستند بسیار کوچکتر از آنند که دستگاه انفجار هسته ای طراحی شده توسط ایران را که در مدارک به دست آمده و ارائه شده توسط اسرائیل توصیف شده اند را در خود جای دهند، ایران می گوید که آنها قابلیت هسته ای ندارند.

سیمرغ همانطور که در بالا گفته شد به عنوان یک ماهواره بر طراحی شده است و نه یک موشک بالستیک در نتیجه حمل سلاح های هسته ای را کنار بگذارید. مطمئنا این ممکن است به راه اندازی موشک بالستیک بیانجامد ولی موشک بالستیک طراحی و ترکیب بندی دیگری می خواهد و گذشته از آن برای آنکه اعتبار آن در استفاده‌های نظامی تایید شود باید آزمایش های پروازی را با موفقیت پشت سر گذارد. به هر حال روشن است که ماهواره بر سیمرغ از متن و هدف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تخطی نکرده است.

حفظ سرمایه‌های دیپلماتیک

 ایران بدون آنکه از قطعنامه های شورای امنیت تخطی کرده باشد به راه اندازی ماهواره ادامه می دهد ولی استفاده از سیمرغ خطراتی دارد. راه اندازی های بعدی به ایران تجربیاتی می دهد که به کارشناسان موشکی ایران برای تلاش های آتی برای توسعه ساخت موشک بالستیک قاره پیما کمک می کند.

هرچند تلاش های انجام شده به طور چشمگیری زمان و هزینه لازم برای موشک بلند برد را کاهش نمی دهد ولی آمریکا و متحدانش باید عدم گسترش سیاست هایی را  در اولویت قرار دهند، سیاست هایی که به آن دسته از فعالیت های ایران مربوط می شود که ممکن است مستقیما به ساخت موشک های بلند برد بینجامد.

به طور خلاصه قدرت های سیاسی نباید نیروی خود را صرف اعتراض به استفاده ایران از ماهواره بر سیمرغ کنند.