حجت الاسلام سیدحسین حسینی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سوال که چرا در ایران بیشتر کتاب‌های نقد به نقد ادبی می‌پردازند و کمتر کتابی با عنوان نقد منتشر می‌شود؟ گفت: این نکته درستی است که مباحث نقد ادبی در این میان، رواج بیشتری دارد و بنده نیز در مقاله «تحلیل الگوی مفهوم نقد علمی» به آن پرداختم و توضیح دادم که قواعد، شاخصه‌ها، روش‌شناسی، و فلسفه نقد ادبی و نقد هنری با نقد علمی، متفاوت است.
وی ادامه داد: اما علت کم‌رونقی یا بی‌رونقی مطالعات نقدپژوهی (م ن پ) در جامعه علمی ما را می‌توان در چند مساله جستجو کرد.
وی افزود: اول اینکه ادبیات بحث و منابع مطالعاتی درخصوص نقد ادبی، نسبت به مطالعات نقدپژوهی (م ن پ)، رونق بیشتری دارد. چند کتاب یا مقاله پژوهشی در حوزه پرسشهای جدّی و بسیار کاربردی مطرح در باب نقدپژوهی (مباحث کلی و فلسفی نقدپژوهی در دامنه مطالعات علوم انسانی) می‌توان پیدا کرد؟؛ مسائلی مانند مفهوم نقد، تفاوت نقد علمی با سایر حوزه‌های نقد، فلسفه نقد، روش‌شناسی نقد، نظریه نقد، و غیره.
وی گفت: دوم اینکه از این مهم‌تر، بدلیل اینکه روش‌شناسی مطالعات نقدپژوهی (م ن پ) منقح نشده، بصورت طبیعی نویسندگان و پژوهشگران کمتری جرأت قلم زدن در این قلمرو را به خود می‌دهند. پرسشهایی از این دست که مطالعات نقدپژوهی (م ن پ) درچه دسته یا گرایش تخصصی قرار می‌گیرند؟، مسائل آن با کدام حوزه تخصصی مشابهت و اشتراک مَنظر دارد؟، اختلاف‌های متدیک در کجاست؟، و غیره.
حسینی ادامه داد: مطلب سوم اینکه این نوع مطالعات در جامعه علمی ما، از یک آسیب جدّی‌تری نیز رنج می‌برد و آن، نگاه درجه دوم و ثانوی به مقوله نقد است که بنده در نوشته‌های خود به آن پرداختم مانند: کتاب نقد در تراز جهانی، مقاله آسیب شناسی نقد متون، مقاله منظومه نقد پژوهی، اصول راهنمای مقاله نقد، مصاحبه ما آداب نقد را نمی‌دانیم، نقد مقدمه تحول، پیش زمینه‌های متافیزیکی نقد، تفاوت نقد با مرور کتاب، وغیره.
وی افزود: این پندار غیرعلمی که فعالیت نقد، امری فرعی و غیر اصیل است، سبب شده بسیاری از پژوهشگران، به مسائل این حوزه، توجه درخوری نداشته باشند و همین امر به کم‌رونقی مطالعات نقدپژوهی (م ن پ) دامن زده است.
وی ادامه داد: نکته چهارم اینکه با مشکل دیگری نیز روبرو هستیم: در مجامع علمی ما، نقد علمی به معنای دقیق آن رواج ندارد و بجای آن، نقدهای صوری، ذوقی، سلیقه‌ای، ژورنالیستی، و سیاسی بچشم می‌آید. یکی از دلایل؛ در اختیار نداشتن ضوابط و اسلوب‌های پژوهشی نقد علمی است که سبب می‌شود به سمت نقدهای رهزن و غیرمتدیک تمایل پیدا کنیم. این امر مستلزم آن است که مطالعات مفهومی و روش‌شناسی دقیقی دراین خصوص صورت گیرد تا قواعد علمی-روشی و سپس، آداب اخلاقی آن بیش از پیش، روشن شود. بایستی توجه کنیم که نقد علمی، اصول و قواعد ویژه خود را دارد و نمی‌توان با هر شیوه و روشی، بدان پرداخت.
نظر شما