اینجا منطقه جنگی نیست!

تا رسیدن به خانه با صداهای انفجار ترقه های مختلف چندین بار شوکه می شوی و با دیدن نوری کوچک از دور بلافاصله با دو دست گوشهایت را می گیری و منتظر یک صدای وحشتناک می شوی. تا زمانی که به خانه برسی هزار بار دعا می کنی که شب عیدی بلایی به سرت نیاید و مجبور نشوی که تعطیلات عید را در بیمارستان سپری کنی.

به گزارش خبرنگار مهر ، همه ساله مراسم چهارشنبه سوری در کشور ، به ویژه در کلانشهری مثل تهران ؛ با شکوه ، هیجان و سر و صدای بیشتری برگزار می شود طوری که هر سال اقلام مورد استفاده در برگزاری این مراسم بیشتر ، متنوع تر و کوچک اما پر صداتر و نورافشان تر می شود.

ضمن اینکه از یکی دو ماه قبل از رسیدن چهارشنبه آخر سال ، این وسایل محترقه در دسترس اغلب جوانان و نوجوان پسر بوده و هر از چند گاهی صدای ترقه در کوچه و خیابان ها شنیده می شود.

اما طی سال های اخیر از پریدن روی آتش و شنیدن جملاتی چون "زردی من از تو، سرخی تو از من" دیگر خبری نیست ضمن اینکه فالگوش ایستادن برای شنیدن خبری خوش از آنچه مورد انتظار است و یا اینکه قاشق زنی و جمع کردن خوراکی و پول به کلی فراموش شده و تنها شاید اگر از مادر بزرگ ها بپرسی چیزی از این موارد به یادشان بیاید.

ح. احسانی ، مرد میانسالی از اهالی آذربایجان غربی است. او از خاطرات نوجوانی خود در شب های چهارشنبه سوری این چنین می گوید: در آن زمان من به همراه دیگر دوستانم تا می توانستیم کاغذ باطله، روزنامه، چوب و حتی جعبه تخم مرغ جمع می کردیم و در شب چهارشنبه سوری با ذوق و شوق آنها را کم کم در وسط کوچه آتش می زدیم و و از روی آن می پریدیم آن موقع رسم بر این بود که هر کس حین پریدن از روی آتش می گفت: "زردی من از تو، سرخی تو از من".

او ادامه می دهد: البته نوجوانان پارچه ای روی سر و صورت خود می انداختند تا شناسایی نشوند و با همین وضعیت ظاهری به درب منازل همسایه ها می رفتند و با کوبیدن قاشق یا ملاقه به یک کاسه فلزی ، از صاحبخانه می خواستند تا چیزی بدهد که همسایه ها معمولا شیرینی ، آجیل و گاهی هم پول در کاسه ها می گذاشتند.

مردم خراسان شمالی نیز این آداب و رسوم را با پریدن از روی آتش و گفتن آن جمله معروف برگزار می کردند.

مریم شادلو ، ساکن شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی، مراسم قاشق زنی را در شهرستان خود مختص پسر بچه های 8 تا 13 ساله می داند و می گوید: این پسربچه ها در حین ملاقه زنی جمله این عبارت ترکی "خَله، خَله خَلتمه بِه سواگلیم یمرتمه به" را به معنی خاله خاله به من لباس بده / فردا میام به من تخم مرغ بده" را تکرار می کنند تا صاحبخانه خوراکی یا پول در کاسه آنان بگذارد.

این هموطن بجنوردی یادآور می شود: نوع برگزاری مراسم چهارشنبه سوری در این منطقه مانند تهران که در کوچه و خیابان و با حضور همسایه ها برگزار می شود نیست و معمولا در منطقه بجنورد این مراسم بصورت خانوادگی برگزاری شده و طی آن شکلات و شیرینی بین حاضرین پخش می شود. همه برای  هم دعا می کنند که تا سال بعد صورتشان از شادی و خوشحالی سرخ بوده و هرگز رنگ زردی به نشانه بیماری در آنها نمود پیدا نکند.

شادلو ادامه می دهد: در بجنورد چهارشنبه سوری هر سال باشکوه تر از سال قبل و با گردهم آمدن خانواده ها در کنار یکدیگر برگزار می شود.

علی اکبر فروزان ، یکی از هموطنان قائمشهری است که درباره چهارشنبه سوری های قائم شهر می گوید: مراسم آنجا به شدت تهران نیست پریدن از روی آتش و قاشق زنی همانند تهران برگزار می شود اما بیشتر شرکت کنندگان جوانان و بچه های کم و سن و سال هستند، بیشتر بزرگتر ها کنار می ایستد و آن ها را تماشا می کنند البته آنجا هم بالای شهر و پایین شهر دارد و نوع و میزان برگزاری مراسم تاحدودی با هم فرق دارد.

فروزان برپایی چهارشنبه سوری در این منطقه را نوعی جشن برای مردم قائم شهر عنوان می کند و معتقد است: علاقه مردم این منطقه برای برپایی وبزرگداشت این جشن به دلیل گردهم آمدن افراد فامیل و شادی آنها در کنار یکدیگر است.

محمد رضوانی ، اصلیت مشهدی دارد و برگزاری مراسم چهارشنبه سوری مشهد را یکی از جشن های مشهدی ها می داند و می گوید: این مراسم چیزی متفاوت از مراسم دیگر شهرها نیست و عموما برای دور هم جمع شدن اقوام برگزار می شود جالبترین مراسمی که در چهارشنبه سوری برگزار می شود فالگوش ایستادن زنان حامله یا کسانی که در انتظار شنیدن خبر یا آمدن مسافری هستند می داند.

او ادامه می دهد: البته ملاقه زنی و درست کردن آتش و پریدن از روی آن هم از دیگر مراسم های چهارشنبه سوری است که با خوردن آش رشته در کنار اقوام و آشنایان خاتمه می یابد.

علی اسحاقی نیز یکی از اهالی جنوبی کشور است که چهارشنبه سوری را جشنی برای اهالی جنوب کشور عنوان کرده و یادآور می شود: آن زمان ها بچه های 10- 12 ساله دور هم جمع می شدند و در روستاها نفری هفت بته خاشاک جمع کرده و بعد روی هم تلنبار می کردند و با آتش زدن این بته ها و پریدن از روی آن "زردی من از تو سرخی تو از من" را می خواندند.

او می گوید: مراسم قاشق زنی هم فقط برای بچه های 14-15 ساله بود که روسری روی سر خود می انداختند و به درب منازل مردم رفته و می خواستند خوراکی در کاسه آنها بریزند بطور معمول صاحبخانه ها هم باسلق- شیرینی- پول می ریختند البته میزان این مواد بستگی به ظرف بچه ها و استطاعت مالی صاحبخانه ها داشت اما الان مثل تهران فقط به روشن کردن آتش و ترقه زدن اکتفا می کنند.

اما چگونگی برگزاری مراسم چهارشنبه سوری در تهران را از یکی از تهرانی های قدیمی جویا شدیم.

محبوبه بیات ، خانم میانسال و تهرانی اصیل است. او در این باره می گوید: قدیم چهارشنبه سوری که می شد همه خانم ها جمع می شدند و وسایل چوبی کهنه خانه هاشان رو که به خاطر خانه تکانی جمع کرده بودند در وسط کوچه و محله جمع می کردند آقایون هم مسوول روشن کردن آتش می شدند.

او ادامه داد: همه به نوبت جمع می شدیم و از روی آتش می پریدیم هر کس به اندازه توان مالی اش خوراکی می آورد و در بین حاضرین پخش می کرد شیرینی، شکلات، آجیل و ... بعد هم مراسم قاشق زنی بچه ها شروع می شد چیزی شبیه به روسری روی سر خود می انداختند و به در خانه ها می رفتند و اقلام مختلفی از خوراکی جمع می کردند و خوشحال و شاد به خانه های خود بر می گشتند.

بیات یادآور می شود: کمتر پیش می آمد که فالگوش بایستند اما خانم ها عموما فالگوش می ایستادند و بعد هم آنچه شنیده بودند را برای هم تعریف می کردند می گفتند اگر در این شب خبر خوشی را بشنوی حتما سال  آینده آن خبر اتفاق می افتد.

به گزارش خبرنگار مهر، ذکر این خاطرات فراموش ناشدنی برای همه ایرانیان و ایران دوستان جذاب است اما طی سال های اخیر وضعیت کشور با برگزاری این مراسم به چه صورتی در آمده است؟

دکتر محسن ایمانی، روانشناس تعیلم و تریبت نسبت به حضور خانواده ها در مراسم چهارشنبه سوری به والدین هشدار می دهد: وجود سر و صدای زیاد در چهارشنبه سوری برای افرادی که در معرض این اصوات قرار می گیرند و همچنین کسانی که باعث تولید این صداها می شوند ، منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه می شود.

وی با بیان اینکه رفتارهای پرخاشگرانه می تواند با ایجاد مشکلات دیگری نظیر اقدام به ضرب و شتم دیگران باعث بروز عواقب خطرناک شود، می افزاید: سر و صدای زیاد ناشی از مواد منفجره موجب ایجاد استرس ، نگرانی و تشویش می شود. ضمن اینکه تحقیقات نشان می دهد امکان ابتلای افراد دچار پرخاشگری به رفتارهای بزهکاری و افت تحصیلی بسیار زیاد است.

به اعتقاد وی ، همچنین افراد دچار سوختگی با این مواد، به تدریج دچار افسردگی می شوند. چون صدمات ناشی از آن به علت رفتارهای ضد اجتماعی که مناسب با هنجار اجتماعی نیست ، رخ داده است. بنابراین افراد به لحاظ اجتماعی ، روانی و اقتصادی دچار زیان می شوند.

دکتر فرزاد پناهی، رئیس اورژانس کشور نیز در رابطه با تعداد مجروحان ناشی از حوادث چهارشنبه سوری سال 84 می گوید: بر اساس گزارش های موجود تعداد مصدومان ناشی از بازی با مواد محترقه خطرناک در کشور  810 مجروح و 4 کشته بود.

دکتر محمودرضا پیروی، رئیس اورژانس تهران نیز در رابطه با برگزاری چهارشنبه سوری در تهران می گوید: اگرچه هر روز در تهران شاهد بحران ها و حوادث زیادی هستیم اما چهارشبنه سوری یکی از روزهای حادثه ساز است که موجب مصدومیت و یا فوت تعداد زیادی از مردم به ویژه جوانان می شود.

او می افزاید: متاسفانه سال گذشته شاهد مصدومیت 979 نفر در سراسر کشور به دلیل برگزاری مراسم چهارشنبه سوری بودیم که 60 درصد مصدومان دانش آموز بودند البته آمار مصدومان ناشی از حوادث چهارشنبه سوری در سال 83 1600 مصدوم بود.

وی با بیان اینکه کاهش آمار مصدومان نشان دهنده فرهنگ سازی مناسب از سوی دستگاههای مختلف است، یادآور می شود: بیشترین عوارض چهارشنبه سوری پارسال 32 درصد جراحت دست، 23 درصد چشم و 18 درصد مصدومیت از ناحیه صورت بوده است.

پیروی با بیان اینکه عوارض ثانوی بعد از سوانح بسیار پر هزینه تر از عوارض اولیه آن است، می افزاید: بر این اساس در جهت پیشگیری و آموزش  مردمی  اگر اقداماتی انجام شود بسیار کم هزینه تر از پرداخت تبعات ناشی از این گونه سوانح خواهد بود.

سردار مرتضی طلایی ، فرمانده سابق نیروی انتظامی تهران بزرگ در رابطه با آمار کشفیات مواد محترقه ودستگیری افراد متخلف مرتبط با حوادث چهارشنبه سوری سال 84 اظهار داشت: با پیگیری های انجام شده 4 تن و 787 کیلوگرم اکلیل و سرنج کشف و ضبط و 169 نفر در ایام نزدیک به چهارشنبه سوری دستگیر شدند.

وی همچنین یادآور می شود: در 220 مورد حادثه چهارشنبه سوری سال گذشته 125 مورد مربوط به پرتاب مواد محترقه ، 90 پرتاب به واحدهای مسکونی،آسیب دیدگی 35 دستگاه خودرو که جمعا 38 میلیون تومان به اموال مردم خسارت وارد شد.