عشق ورزی باید آگاهانه باشد/ عشق برای تعالی زندگی ضروری است

به گزارش خبرگزاری مهر، «معنای زندگی» در پانزدهمین برنامه سری جدید خود، سه شنبه ۳۱ اردیبهشت، با اجرا و کارشناسی سید محمد تقی موحد ابطحی میزبان خسرو باقری، استاد دانشگاه تهران بود تا به موضوع «عشق و معنای زندگی» بپردازند.

عشق بسط حیات و حیات برتر است

باقری در ابتدا به تبیین عشق از دیدگاه کلی پرداخت: عشق پدیده‌ی عجیبی است از آن جهت که برخی آنرا بسیار مذمت کرده اند و به عنوان چیزی غیر قابل قبول عنوانش کرده اند و برخی دیگر به شدت آن را اساسی و معنا بخش به زندگی انسان می‌دانند. به نظر می‌رسد عشق یعنی بها دادن به چیزی غیر از خود، وقتی انسان عاشق کسی یا چیزی می‌شود، خودش را به نحوی در خدمت آن قرار می‌دهد و در نتیجه به نظر می‌رسد که در ظاهر خلاف اصل حیات است چون در اصل حیات حفاظت از خویشتن اصل اول زندگی است. بنابراین این سوال پیش می‌آید که آیا عشق ضد حیات است؟ لزوماً همواره گذر از خود به معنای عمل کردن ضد خودمان نیست. گاهی این گذر از خود، ما را بزرگ می‌کند و به نحوی توسعه می‌دهد طوری که دغدغه دیگری دغدغه من می‌شود. یعنی من آنقدر بزرگ شده ام که می‌توانم رنج دیگری را رنج خودم بدانم. پس عشق به نحوی بسط حیات و حیات برتر است.

وی تمایز بین عشق و محبت را اینطور توضیح داد: اگر محبت را به عنوان یک رشته‌ی ارتباطی بین خود و دیگری در نظر بگیریم، به نحوی می‌تواند از جنس عشق باشد زیرا ما ارتباطی از جنس دلبستگی با دیگری برقرار می‌کنیم. گرچه محبت هم می‌تواند شدید و قوی داشته باشد اما در عشق شدت و حدت است و جنبه‌ی رومانتیک و هیجاناتش بیشتر است.

باقری در تعریف عشق منفعل و فعال بیان کرد: در عشق منفعل چیزی ما را متأثر کرده ولی ما در واقع به آن نگاه ابزاری داریم. در این حالت ممکن است هوس، عشق نامیده شود. اما در عشق فعال گویی من در خدمت دیگری هستم و خواسته‌های او بر خواسته‌های من ارجحیت دارد.

لازمه بینا شدن پرهیز از کانالیزه بودن است

وی در توضیح تفاوت عشق کور و بینا اظهار داشت: عشق کور با فهم و درایت همراه نیست. عشق بینا با فهم و عقلانیت همراه است و فرد می‌تواند از انتخاب خود دفاع کند. لازمه‌ی بینا شدن پرهیز از کانالیزه بودن است. یعنی هر ارتباطی که ما را کانالیزه کند و ما را از سایر منابع اطلاعاتی محروم کند در بیم کور شدن قرار دارد. از مؤلفه‌های عشق واقعی دو سویه بودن آن و فداکاری و بینایی است.

باقری درباره ی رابطه‌ی عشق و معنای زندگی گفت: وقتی می‌گوئیم عشق انسان را بسط می‌دهد، این بسط دادن با معنای زندگی ارتباط پیدا می‌کند. یک کلمه باید در جمله قرار بگیرد تا معنا یابد بنابراین توسعه با معنا ارتباط دارد. ما برای یافتن معنای زندگی نیازمند بسط خویشتنیم و عشق سبب بسط انسان می‌شود.

آیا عشق یک فرآیند ارادی است؟

باقری پاسخ به پرسش آیا عشق یک فرآیند ارادی است؟ گفت: تجربه‌ی افراد نشان داده است که عشق اغلب یک امر اتفاقی است. از طرفی جنبه‌ی ارادی نیز در عشق مهم است. زمینه‌هایی که ما چیده ایم یا از قبل تجربه کرده ایم سبب اتفاق افتادن عشق می‌شود. فرآیند عشق ورزی باید آگاهانه باشد. در تحلیل نهایی نباید بین عقل و عشق منافاتی باشد، اگر اینطور باشد شاید دیگر نتوان اسم عشق بر آن گذارد. عشق برای اعتلای زندگی ضروری است، منتها موضوع عشق گسترده است و ممکن است انسان، عاشقِ یک آرمان باشد.

برنامه «معنای زندگی» به تهیه کنندگی محسن کرمی، محصولی از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه ۴ سیما است که در ماه رمضان هر روز ساعت ۱۹ راهی آنتن این شبکه می‌شود.