خبرگزاری مهر- گروه استانها، آرش صالحی: ادبیات کودک و نوجوان گونه‌ای از ادبیات است که جدا سازی آن از بخش‌های دیگر ادبیات با سن مخاطبان آن انجام می‌شود. این گونه ادبی هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش‌های شناختی و ویژگی‌های رشدی خود آماده پذیرش متن‌های سنگین نیستند بلکه به متن‌هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد آنها باشد.
تاریخ ادبیات کودکان و نوجوانان در قزوین به سال ۱۳۵۵ بازمی گردد. در آن زمان نخستین ناشر قزوینی کتابی را تحت عنوان «آی بچه‌های خوب» چاپ کرد.
گونه‌های متفاوت آثار ادبی کودک و نوجوان
مدیر امور استان‌های مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری این حیطه را به ۳ بخش تقسیم بندی کرده و می‌گوید: آثار این عرصه برای کودکان و نوجوانانی که در دوره‌های آموزشی پیش دبستانی، ابتدایی (دبستان) و راهنمایی تحصیل می‌کنند و به نوعی برای خردسالان، نونهالان، کودکان و نوجوانان نوشته شده است.
کمال شفیعی درباره ویژگی‌های شعر کودک و نوجوان می‌گوید: شعر خردسال باید تک لایه باشد زیرا برای کودک نمی‌توانیم از شعرهای چندلایه استفاده کنیم و بهره گیری از صنعت ادبی تشخیص یا جاندار پنداری در حدی که بچه‌ها متوجه شوند، خالی از لطف نیست.
جریان‌های پس از انقلاب در ادبیات کودک
این شاعر با ذکر اینکه ادبیات کودک و نوجوان استان قزوین، پیدا کردن این نسل پرتحرک را مدیون انقلاب است، گفت: از این دوره به بعد نسل تازه‌تری می آیند که در ۲ دهه ۶۰ و ۷۰ خورشیدی فرصت بروز و ظهور می‌یابند.
شفیعی افزود: نسل شعرا و نویسندگان کودک دهه ۶۰ قزوین که در گاهواره ادبیات انقلاب پرورش پیدا می‌کنند، آدم‌هایی متعهد و دین باورند و با خلاقیت‌هایی که به خرج می‌دهند، نهال ادبیات کودک را به باغی بزرگ مبدل می‌کنند.
وی با این بیان که ادبیات کودک دهه ۶۰ فقط برای تعلیم، تربیت و سرگرمی نبوده و کارکردهای دیگری هم پیدا می‌کند، ادامه داد: در همین دوره دسته بندی در ادبیات کودک بوجود می‌آید که مشتمل بر ۴ نوع است. یکی ادبیاتی که کودکان می‌گویند و ۲ حالت دارد که یا ادبیات کودکانه است و یا ادبیاتی است که کودکان به تقلید از بزرگسالان می‌گویند.
شفیعی تصریح کرد: در دوگانه دیگر بزرگسالان کودکانه می‌نویسند و ادبیاتی که بزرگسالان برای کودکان می‌نویسند.
دهه ۶۰ دهه شور و دهه ۷۰ دهه شعور ادبیات کودک
یک شاعر مینودری هم دهه ۷۰ را بستر ظهور چهره‌های جوان‌تر، توانمندتر و اندیشه ورزتر در عرصه ادبیات کودک استان دانست و گفت: این شاعران دیگر دغدغه حرف زدن و حتی چگونه حرف زدن ندارند، بلکه دغدغه شأن این است که چه مفهومی را انتقال بدهند و این اتفاق یعنی یک گام از شاعران و نویسندگان دهه ۶۰ جلوتر بودن است.
سعید عاشقی با تاکید بر اینکه دهه ۶۰ دهه شور و دهه ۷۰ دهه شعور است، عنوان کرد: در دهه ۶۰ شاعران به جای کودکان فکر می‌کنند، ولی شاعران دهه ۷۰ با هدف اندیشه ورز کردن کودکان و نوجوانان، آنها را به فکر کردن فرا می‌خوانند و برای این قشر حرمت قائل می‌شوند.
وی یکی از ایرادهای ادبیات دهه ۶۰ را بیان بیش از حد مستقیم و کلی آن دانست و اضافه کرد: شعری که در دهه ۶۰ برای کودک یا نوجوان سروده شده، بیشتر موعظه گر و سرگرم کننده بوده و چون از منظر دانای کل به کودک می‌نگرد، چندان تأثیرگذار نیست.
عاشقی ادامه داد: اما ادبیات دهه ۷۰ روانشناسی کودک را در نظر می‌گیرد، کودک و نوجوان را به مشارکت دعوت می‌کند و به لحاظ دایره مفاهیم، خزانه کلام، تنوع قالب‌ها و زاویه دیدها می‌بینیم که بسیار گسترده‌تر است. می‌گوید «بروید با هم فکر کنید» نه اینکه من حرف می زنم، شما فقط گوش دهید.
بایدهای امروز ادبیات کودک
مدیر کارگاه شعر حوزه هنری قزوین با بیان این نکته که تفاوت کودکان هم نسل من با کودکان امروز تفاوت تیله و تبلت است، گفت: ما با «تیله» بازی می‌کردیم و کودکان امروز با تبلت. تیله ما را دور هم جمع می‌کرد، ولی تبلت افراد یک خانواده را به مجمع الجزایر کاملاً پراکنده تقسیم کرده است.
علت دگرگونی زیاد دایره واژگان کودکان این دوره را رو به رو شدن آنها با چنین فن آوری های نوینی عنوان کرد و افزود: پس بر ماست که فرهنگ مان را روزآمد کنیم و لازمه اش این است که شاعران ما خلاق باشند، اطلاعات به روزی داشته باشند و ضمن آگاهی از دانش‌های روانشناسی و جامعه شناسی، باید کودک باشند و با کودکان «کودکانه» صحبت کنند.
حضور فعال قزوینی‌ها در نشر آثار کودک و نوجوان
اما چند سالی است که ناشران هم استانی فعالیت‌های خوبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان داشته اند، تا جایی که می‌توان قزوین را از قطب‌های نشر کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران محسوب کرد.
رئیس اتحادیه تعاونی ناشران استان با اشاره به رشد چشمگیر ناشران بومی کودکان و نوجوان در چند سال اخیر، گفت: در حال حاضر عمده ناشران فعال و پرکار قزوینی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان حضور دارند و می‌توان اذعان کرد قزوین از استان‌های پیشرو کشور در نشر آثار ادبی ویژه کودکان و نوجوان است.
سعید مدرسی افزود: با توجه به اینکه تنوع و میزان فروش کتاب‌ها در حوزه کودک و نوجوان بیشتر از حوزه بزرگسالان است، ناشرهای هم استانی بیشتر در این حوزه فعالیت می‌کنند.
وی با بیان اینکه میزان رشد کتاب‌های کودک و نوجوان در سال‌های اخیر قابل توجه بوده عنوان کرد: با این حال هنوز در استان قزوین فاصله زیادی با استانداردهای ملی و جهانی داریم و خرید کتاب برای کودک یا نوجوان هنوز به دغدغه جدی خانواده‌ها تبدیل نشده و بیشتر فروش ما در نمایشگاه‌های کتاب شکل می‌گیرد.
مدرسی، گرانی قیمت ارز را تهدیدی برای بازار کتاب و نشر دانست و ادامه داد: گرانی ارز تأثیر مستقیمی روی قیمت کاغذ و چاپ دارد و قطعاً سبب گرانی کتاب، به ویژه کتاب‌های کودک و نوجوان خواهد شد؛ چرا که نوع کاغذ و چاپ این کتاب‌ها با کتب معمولی فرق دارد و معمولاً برای نشر آنها از چاپ‌های گران قیمت استفاده می‌شود.
به بهانه کمبود کاغذ ادب کودکان را رها نکنیم
وی با اینکه این روزها کمبود و گرانی شدید کاغذ و چاپ، امان مؤلفان و مصنفین را بریده، گفت: نباید اجازه دهیم که تولید و نشر آثار ادبی مؤثر در حوزه کودک و نوجوان مغفول واقع شود؛ چرا که این دوره، بهترین زمان شکل گیری شخصیتی سالم در روان هر فرد است و مطالعات نشان می‌دهد بهترین راه برای حفظ هویت انسانی و ایجاد آرمان‌های ذهنی متناسب با این هویت در هر کودک و نوجوانی، آشنایی او با آثار ادبی ارزشمند این حوزه است.
لازم است بیشتر به ادبیات کودک و نوجوان خود اهمیت دهیم و با توجه به آثار تخصصی این حوزه زمینه حمایت از فعالان عرصه نشر کودک را هم مهیا کنیم.
۰۸:۵۴ - ۱۳۹۸/۰۵/۰۲
نظر شما