کار مترجم خلق قالبهای جدید است / ترجمه زبان نقد و رمان را به ایران آورد

به گزارش خبرگزاری مهر، این مراسم با نمایش فیلمی کوتاه از نخستین مجله مترجم تا آخرین شماره آن آغاز شد. سپس علی دهباشی - مدیر مجله بخارا - با اشاره به اینکه اولین شماره مجله مترجم در بهار 1370 در مشهد انتشار یافت و تاکنون 44 شماره آن منتشر شده است، گفت: گفتن اینکه مجله مترجم در آغاز هفدهمین سال انتشارش قرار گرفته آسان است. اما اینکه در جریان هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌هایی که این مجله منتشر می‌شده دست اندرکاران نشریه چه رنجی را متحمل شدند حکایت پر غصه‌ایی است که در این شب جشن تولد مجله مترجم از آن می‌گذریم.

وی ادامه داد: در تاریخ یکصد و پنجاه ساله اخیر هیچ گاه مساله ترجمه در همه ابعادش از انتقال علوم تا ادبیات و فرهنگ برای ما همچون امروز ضرورت آنی نداشته است و به عبارت دیگر از نان شب برای ما واجب تر شده است.

دهباشی تصریح کرد: در چنین هنگامه‌ای که قافله علم و تمدن جهانی سرعتش با ساعت و دقیقه معین می‌شود اهمیت ترجمه برای فرهنگ ما و مردمی ‌که در این سرزمین زندگی می‌کنند ابعادی حیاتی پیدا می‌کند. در چنین شرایطی انتشار یک نشریه تخصصی که به امر ترجمه بپردازد تحسین آمیز است. مجله‌ای که علیرغم تخصصی بودنش برای دوستداران ادبیات در سطوح گوناگون خواندنی وجذاب است و این هنر سردبیر و همکارانش است که موفق شدند مباحث بسیار جدی را میان مخاطبین وسیع تری گسترش بدهند و این نکته یکی از موفقیت‌های مجله مترجم محسوب می‌شود.

وی اضافه کرد: از دیگر ویژگی‌های مجله مترجم این است که از پرداختن به بحث‌های انتزاعی پرهیز کرده و به آن دسته مباحث نظری و عملی ترجمه می‌پردازد که درعمل به کار مترجم می‌آید. از این جهات است که این مجله توانسته در میان مترجمان و دوستداران ادبیات جایگاه خاصی پیدا کند.

در ادامه مراسم، عبدالله کوثری به عنوان سخنران دوم جلسه ضمن قدردانی از مجله بخارا که بانی چنین مراسمی برای این مجله بوده است از تاریخچه مترجم برای حاضران حکایت کرد. وی گفت : وقتی دکتر خزاعی فر پیشنهاد انتشار چنین مجله ای را با من مطرح کرد، من که بر اساس ذوق و علاقه شخصی خودم ترجمه می کردم بعید دانستم که بتوان نشریه ای تخصصی را در شهرستان بتوان تا مدت زیادی منتشر کرد . اما با حسن ظن دوستان امروز مجله ترجمه جایگاهی خاص در جامعه و در عرصه ادبیات یافته است .

این مترجم با اشاره به روند ترجمه در ایران گفت: شروع نهضت ترجمه که از نیمه عصر ناصری آغاز شد راه دشواری را طی کرد و مترجمان قریب 150-100 سال است که بار گرانی را به دوش کشیده و به منزل برده اند. کار ترجمه تنها شناساندن ادبیات غرب و فلسفه نبوده ، گرچه هر کدام مهم است. ترجمه زبان دیگری را پدید آورد ، زبانی که بیش از آنکه نهضت ترجمه در ایران پای گیرد در زبان فارسی نبود. یعنی زبان رمان، زبان داستان کوتاه و زبان نقد که از طریق ترجمه به ما شناسانده شد. و می توان گفت مجله مترجم توانست فضای نقد و نقدپذیری را در بین خود اهل ترجمه رواج دهد. 

پس از آن علی صلح جو به بحث درباره " ویرایش در ترجمه " پرداخت و گفت : گاه ترجمه ای را قابل ویرایش می دانند و گاه آن را غیرقابل ترجمه . در صورتی که ممکن است در ادامه راه آنی را که قابل ویرایش ارزیابی کرده ایم غیرقابل ویرایش بیابیم و آنی را که غیرقابل ویرایش برعکس قابل ویرایش ببینیم . در حقیقت باید گفت که نباید متفاوت بودن نثر ترجمه ای ما را به بیراهه بکشاند بلکه ویراستار باید با همدلی متن را بخواند تا بتواند به ویرایش آن بپردازد و اصلا آن را قابل ویرایش ارزیابی کند.

سپس دکتر خزاعی فر ، بانی مجله مترجم از پیج و خم های پیدایش این مجله و چاپ آن طی شانزده سال گذشته حکایت کرد. خزاعی فر بر این نکته تأکید ورزید که ترجمه علم نیست و دلیل آن هم فردیت مترجم است که در عمل ترجمه دخالت دارد .

وی با بیان اینکه به گونه های مختلف می توان ترجمه صحیح ارائه داد، افزود: برای ترجمه مبناهای متعددی مطرح است که از آن جمله می توان کار مترجمان سرشناس را مبنا قرار داد یا آنکه مبنا اخلاق و تعهد به لفظ باشد. همچنین مبنا می تواند ، خواننده و خواننده مداری و یا قصد ناشر باشد. اما مبنا برای مجله مترجم زبان فارسی بوده است . بدان معنا که باید ترجمه را در واقع فارسی گردانی بدانیم که همین خود قابلیت ها و محدوده های زبانی را پدید می آورد. کار مترجم شکستن قالب ها و خلق قالب های جدید است .

در پایان، دکتر فرزانه فرحزاد، مدرس ترجمه در دانشگاه به بیان وجود تمایز و تفاوت بین سنجش کیفیت ترجمه و نقد ترجمه پرداخت. بنا به گفته دکتر فرحزاد، برای نقد ترجمه به چارچوب های نظری نیازمندیم و نقد ترجمه به هیچ روی به مقابله و سنجش منجر نمی شود تا به قضاوت خوب و بد در باب ترجمه برسیم.