خبرگزاری مهر- گروه استانها: امام حسن مجتبی(ع) فرزند علی بن ابی‌طالب(ع) در شب نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود. در سن ۳۷ سالگی با ایشان برای خلافت و جانشینی امام علی(ع) بیعت شد؛ امام حسن(ع) شش ماه و سه روز خلیفه بودند و ۱۰ سال نیز امامت را عهده دار بودند.
پس از آن تحت شرایط و عوامل خاص در سال ۴۱ ه.ق با معاویه صلح کردند و به مدینه مراجعت نمودند و مدت ۱۰ سال در مدینه زندگی کردند، سرانجام با دسیسه و نیرنگ معاویه به دست همسرشان جعده دختر اشعث کندی به شهادت رسیدند و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شدند.
موضوع صلح امام حسن(ع) با معاویه ابن ابوسفیان یکی از بحث‌برانگیزترین و شاید آموزنده‌ترین اتفاقات تاریخ اسلام است؛ اما این صلح توسط صاحب‌نظران از جوانب مختلفی بررسی شده است برخی از صاحب‌نظران در دلیل قبول صلح توسط امام حسن(ع) و عوامل آن تحقیق کرده اند؛ ایشان به خاطر خدا با بدترین خلق خدا مدارا کردند. این اقدام امام حسن(ع) از نظر مقام معظم رهبری به «شکوهمندترین نرمش قهرمانانه تاریخ» تعبیر شد.
امام خمینی(ره) در یکی از بیانات خود به یکی از دلایل اصلی پذیرش صلح یعنی وجود افراد ناصالح در کنار امام مجتبی(ع) اشاره می‌کنند: «معاویه یک سلطان بود در آن وقت؛ حضرت امام حسن(ع) بر خلافش قیام کرد در صورتی که آن وقت همه هم با آن مردک بیعت کرده بودند و سلطانش حساب می‌کردند. حضرت امام حسن(ع) قیام کردند تا آن وقتی که می‌توانستند. وقتی که عده‌ای نگذاشتند که کار را انجام بدهند، با آن شرایط صلح کردند که مفتضح کرد معاویه را. آن قدری که حضرت امام حسن(ع) معاویه را مفتضح کرد به همان قدر بود که سید الشهداء(ع) یزید را مفتضح کرد. مقابله همیشه بوده است. بعدها هم علمای بزرگ همیشه، همیشه علمای بزرگ مخالفت می‌کردند؛ با قدرت‌ها همیشه علمای بزرگ مخالفت می‌کردند».
تفاوت شرایط زمان امام حسن مجتبی(ع) و امام حسین(ع)
یکی از اعضای هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه عالم سیاست یک عالم دائم التغییر است و حوادث سیاسی و اجتماعی هر روز ممکن است به شکلی اتفاق بیفتد، اظهار داشت: در عرصه تصمیم‌گیری مسائل سیاسی باید هر روز منتظر باشیم و ببینیم چه وقایع و شرایطی اتفاق می‌افتد تا متناسب با آن وقایع و اتفاق تصمیم‌گیری شود.
حجت‌الاسلام محسن غرویان ادامه داد: گاهی شرایط به گونه‌ای اقتضا می‌کند که انسان باید برخورد تند و قهری با طرف مقابل داشته باشد و گاهی مصلحت در برخورد مسالمت‌آمیز است. صلح امام حسن(ع) و قیام امام حسین(ع) در همین رابطه مقایسه می‌شود وگرنه هر دو بزرگوار از فرزندان امیرالمؤمنین(ع) و از نور واحد هستند.
وی با ذکر تفاوت در شرایط زمانه امام حسین(ع) و امام حسن(ع)، افزود: امام حسن(ع) مصلحت کلان جامعه اسلامی را در صلح با معاویه دیدند و در واقع شرایط جامعه را مناسب نمی‌دیدند که قیام با شمشیر علیه معاویه و حکومت او داشته باشند؛ اما شرایط دوران امام حسین(ع) به گونه‌ای بود که خون مردم به جوش آمده بود و امام می‌توانستند مقابل یزید بایستند و الگوی رفتاری و تصمیم این دو برادر می‌تواند برای ما الگو وراهنما باشد.
فراهم کردن زمینه برای قیام امام حسین(ع)
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه گفت: زمینه قیام برای امام حسن(ع) فراهم نبود چون معاویه هم با یزید فرق داشت، معاویه از نظر ظاهر اسلامی‌تر بود اما یزید مشهور به فسق و فجور بود، معاویه تا حدودی ظواهر را حفظ کرده و در نهان گناه می‌کرد اما مردم همه بر این موضوع آگاه نبودند و اگر امام می‌خواست با معاویه بجنگد، مردم از ایشان نمی‌پذیرفتند.
وی ادامه داد: در تاریخ نقل شده که حکومت معاویه آن‌قدر ذهن مردم را خراب کرده بود که امام حسن(ع) پشتیبانی نداشتند، امام با این صلحشان فرصتی را گرفتند که یک عده یارانی را پرورش دهند و زمینه برای برادرشان امام حسین(ع) آماده کنند.
روشنگری‌های امام حسن(ع) مقدمات و زمینه‌های روحی در جامعه را فراهم کرد تا مردم پی به ماهیت حکومت بنی‌امیه ببرند
حجت‌الاسلام غرویان با اشاره به اینکه ما یک شرایطی قرار می‌گیریم که باید قطعنامه ۵۹۸ را بپذیریم، عنوان کرد: شعار امام خمینی(ره) در دوران جنگ تحمیلی «جنگ، جنگ تا پیروزی» بود اما وقتی شرایط تغییر کرد ایشان – به تعبیر خودشان- جام زهر را نوشیدند و مصلحت را در این دیدند که قطعنامه ۵۹۸ را بپذیرند و جنگ را تمام کنند؛ این‌ها نمونه‌هایی است که در انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که حاکم اسلامی با درایت، تدبیر، مشورت و مطالعه در همه مسائل سیاسی و اجتماعی به یک جمع بندی و تصمیم نهایی می‌رسد.
وی در واقع صلح امام حسن محتبی(ع) را یک آتش‌بس موقتی دانست و گفت: روشنگری‌های امام حسن مجتبی(ع) مقدمات و زمینه‌های روحی در جامعه را فراهم کرد تا مردم پی به ماهیت حکومت بنی‌امیه و اهداف سیاسی آن‌ها ببرند و بعد می‌بینیم که مردم کوفه نامه به امام حسین(ع) برای احیای دین و اسلام می‌نویسند.
به گفته این استاد حوزه و دانشگاه، پیشوایی و اقتدار امام حسن(ع) در فکر، قلب و عقل ملت همچنان محفوظ بود، ولو این که در ظاهر تن به صلح دادند؛ بنابراین اگر امامت را در قلب و عقل انسان‌ها بدانیم این رفتارهای ظاهری هیچ منافاتی با امامت باطنی ندارد.
نظر شما