دینداری از منظر فلسفی افزایش قابلیت انسانی است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از برنامه رادیویی دارالفنون، دکتر رضا شاه کاظمی، اسلام شناس و اندیشمند معاصر ایرانی-پاکستانی مقیم انگلستان و بنیانگذار و مدیر سازمان گزارش جهانی اسلام در انگلستان، با اشاره به عرفان اسلامی گفت : در عرفان اسلامی با دو وجهه روبرو می شویم. نخست عرفان نظری و دیگری عرفان عملی.

وی افزود: مطالعه آکادمیک عرفان از یکسو و عمل به این جنبه های درونی از سوی دیگر، دو شاخه مورد بحث خواهند بود.

دکتر شاه کاظمی با اشاره به این نکته که آثار سید حسین نصر، در دو دهه شصت و هفتاد میلادی برای نخستین بار عرفان اسلامی را در محافل آکادمیک غرب معرفی و رواج داد گفت : پیش از آن البته آثاری وجود داشتند که مثلاً تصوف را به orientalism و اسکولاستسیزم غربی ترجمه و تبدیل کرده بودند و این رسم بود که اغلب تنها از دیدگاه غربی به تصوف می‌نگریستند و سید حسین نصر بود که محافل علمی غرب را از ماهیت ذاتی پدیده تصوف آگاه کرد.

وی در ادامه اظهار داشت: یکی از بزرگترین خطرات عرفان اسلامی در غرب این بود که اساتید به اصطلاح عرفان اسلامی غربی ادعا می کردند که دیدگاههای عرفا، هیچ ارتباطی با اسلام نداردند و سعی می کردند و می کنند جنبه‌های عرفانی شریعت را از جنبه‌های شرعی آن جدا کنند.

وی افزود: سید حسین نصر، عرفان اسلامی را به شکل ترکیبی به ما معرفی می کند. بنابراین دنیای غرب از معرفی کامل این چهره‌ها، از نظر آکادمیک و نیز از منظر عرفان عملی بهره مند شده است. در چنین حالتی است که مناسک اسلامی با حقایق عرفانی پیوند می یابند.

دکتر شاه کاظمی با اشاره به این نکته که می توان گفت فلسفه و دین قابل تطبیق و یا مکمل یکدیگر هستند و نیز در هماهنگی با یکدیگرند گفت : اگر بگوییم این دو یکی هستند خیلی دقیق نیست. فلسفه از لحاظ لغوی یعنی حب حکمت که در این بحث ترمینولوژی اهمیت می یابد. حکمت یا (wisdom) به انحای مختلف با دین مرتبط است اما با دین یکی نیست. باز دین هم معانی گسترده تری دارد. البته یکی از این جنبه ها همان حب حکمت است.

وی افزود: بنابراین وقتی شما در متن دین به دانش و حکمت عشق می ورزید و یا از منظری فلسفی دینداری می کنید دین را به بالاترین قابلیت انسانی خود رسانده اید. خب در اینجا است که به حرف دکتر نصر می رسیم که بارها و بارها، اعلام کرده بود که عقل تنها به معنای (Reason) یا عقل جزیی نیست.

عقل تنها به معنای قوه فلسفه ورزیدن؛ آنهم به معنای سطحی آن نیست. در مکتب نصر، عقل در بالاترین معنا، قوه‌ای معنوی است؛  قوه‎‌ای که قادر به ارتباط انسان با بالاترین سطوح حقایق معنوی است. پس اگر در بالاترین مقام لحاظ شود ما را با همان حقایقی پیوند می زند که حقایق وحیانی از آنها سخن گفته اند. از این جهت تنها وقتی می توانیم فلسفه و دین را معنایی یکسان بدهیم؛ گاهی است که عقل در رفیع ترین مقامش مورد توجه باشد.