گسترش آتلانتیک گرایی در مقابل پان اروپائیسم / بلر "ستون پنجم" بوش در اتحادیه اروپا

به گزارش خبرگزاری مهر، تونی بلر در حالی پس از 10 سال حضور در راس قدرت در انگلیس، کناره گیری می کند که وی پیش از این وعده داده بود دوره سوم نخست وزیری خود را که تا سال 2009 یا 2010 است، به طور کامل به پایان برساند.  با این حال به دلیل کاهش شدید محبوبیت مردمی حزبش و افزایش انتقادها علیه وی، بلر نتوانست این دوره را به پایان ببرد و در نیمه راه متوقف شد؛ در این میان استعفای چند مقام عالی رتبه دولت و شکست حزب کارگر در انتخابات شوراها و مجالس محلی در انگلیس تاثیرعمده ای را بر تصمیم بلر برای استعفا گذاشت .   

اما بلر روز 7 سپتامبر 2006 ، به دنبال مخالفت حزب کارگر با موضعگیری وی در قبال جنگ اسرائیل علیه لبنان( جنگ 33 روزه تابستان که با شکست تل آویو به پایان رسید) به ناچار اعلام کرد ظرف یک سال استعفا خواهد داد .

تونی بلر در سن 43 سالگی و در دوم می 1997 به عنوان جوانترین نخست وزیر انگلیس از سال 1812 انتخاب شد؛ اگرچه وی در سال 1997 وعده داده بود که صادق باشد، اما دولت او از تعداد زیادی از رسوایی ها رنج برده است که آخرین آنها " پول نقد برای افتخار" می باشد که وی را تبدیل به اولین نخست وزیری کرد که در جریان بازجویی پلیس مورد سوال قرار می گیرد. در این قضیه طرفهای سیاسی در قبال دریافت، پول کرسی های مجلس لردها را می فروختند.

بررسی سیاست های بلر در قبال آمریکا ؛ توسعه روند آتلانتیک گرایی در برابر روند پان اروپائیسم

نقطه برجسته عملکرد دولت بلر، روابط نزدیک آن با آمریکا بود؛ دولت تونی بلر روند آتلانتیک گرایی را در برابر روند پان اروپائیسم که معتقد به تواناییهای مستقل اروپا است، گسترش داد؛ آتلانتیک گرایی پذیرش مصممانه وابستگی اروپا به آمریکا ، بر پایه اعتقاد اشتراک منافع میان دو منطقه دو سوی آتلانتیک و برتری آمریکا بر اروپا است . آتلانتیک گرایی بر آن است که آمریکا نسبت به اروپا از مواضع بهتری برای دفاع از منافع اروپای غربی برخوردار است و این به معنای قبول رهبری آمریکا است .  انگلیس سیاست آتلانتیک گرایی را در دوره تونی بلر، سر لوحه سیاست خارجی خود قرار داد و همواره خواهان نظارت و برتری در اروپا، از طریق نزدیکی با آمریکا بوده است . هر چند که به دلیل پیگیری این استراتژی همواره سوء ظن کشورهای اروپایی را بر انگیخته  است . در میان کشورهای اروپایی در زمان بلر، انگلیس به "ستون پنجم آمریکا " در اتحادیه اروپا مشهور گشت . انگلیس به ویژه در سیاستهای دفاعی و خارجی خود در سراسر جهان به این همکاری نزدیک و مناسبات دیرینه اتکای خاصی دارد و دنباله روی آن از آمریکا در جنگ علیه افغانستان و عراق و همچنین در مسئله هسته ای ایران اعتراض بسیاری از محافل آکادمیک و سیاسی داخل انگلیس را برانگیخت .

با این حال مسئله ای که بیشترین ضربه را بر محبوبیت مردمی تونی بلر و حزبش وارد کرد؛جنگ عراق بود . روز 16 فوریه 2003 بزرگترین راهپیمایی تاریخ انگلیس در لندن و علیه تصمیم بوش و بلر برای جنگ علیه عراق برگزار شد که بیش از یک میلیون نفر در لندن در این راهپیمایی شرکت کردند؛ با این حال دو روز پس از این حادثه، پارلمان انگلیس اعزام نیروهای انگلیسی به عراق را تصویب  کرد و روز 19 مارس حمله به عراق آغاز  شد . در این جنگ انگلیس دوشادوش آمریکا قرار گرفت؛ یک هفته بعد بی بی سی فاش کرد که دولت انگلیس در اطلاعات مربوط به تسلیحات کشتار جمعی عراق اغراق کرده است . به دنبال این رسوایی  دیوید کیلی متخصص تسلیحاتی انگلیس و منبع این خبر روز 17 جولای به طور مرموزی اقدام به خودکشی کرد.

 برای نشان دادن میزان وابستگی انگلیس به آمریکا می توان به این جمله چرچیل در سال  1944 اشاره کرد که خطاب به دوگل اظهار داشت : بدانید هر بار که ما مجبور باشیم میان اروپا و آن سوی اقیانوس یکی را انتخاب کنیم، همیشه آمریکا را انتخاب خواهیم کرد . 

 روابط انگلیس و اروپا در دوران بلر

درباره روابط انگلیس با دیگر قدرتهای اصلی اروپا ، یعنی آلمان و فرانسه باید خاطر نشان کرد که انگلیس به طور سنتی از پدید آمدن یک قدرت تعیین کننده و برتر در سطح اروپا هراسان بوده بدین منظورکوشید از تبدیل کشورهایی همچون فرانسه و آلمان به قطب رهبری اروپای آینده ممانعت به عمل آورد . دولت تونی بلر همواره مخالف قدرت بیشتر برای پارلمان و رای گیری بر اساس اکثریت مطلوب در سیاست خارجی و امنیتی بود . همچنین  از طرح موضوعات امنیت داخلی نظیر مواد مخدر و مهاجرت در چارچوب پیمانهای اتحادیه ناخرسند بوده  است ؛ بلر با اتحاد پولی اروپا نیز مخالف بود. 

در قبال تشکیل یک ارتش واحد اروپایی در قالب اتحادیه اروپا که  از اهداف کشورهای قدرتمند از جمله آلمان و فرانسه بوده است ؛ انگلیس به صورت یک نیروی حمایت کننده از حضور آمریکا در معادلات امنیتی اروپا در اغلب اوقات موضعی مخالف داشته است، اما تلاش آمریکا برای اعطای مسئولیت مشارکتی بیشتر به اروپایی ها و تصمیم فرانسه برای بازگشت به ناتو زمینه را برای این تصمیمگیری در لندن فراهم کرد که انگلیس برای پایان دادن به 50 سال مخالفت با روند همگرایی دفاع اروپایی بکوشد .
در جولای 1998 تونی بلر تصمیمی سرنوشت ساز درتاریخ انگلیس گرفت و سیاست دفاعی اروپایی را در راس سیاستهای خود قرار داد . دولت انگلیس برنامه " تجدید نظر در دفاع استراتژیک " این کشور را اعلام کرد . در این طرح برای نخستیم بار از عبارت " نقش حیاتی " سیاست خارجی و امنیتی مشترک اروپایی استفاده شد . در 4 دسامبر 1998 و در " نشست سنت مالو " نیز انگلیس از صلاحیت نظامی اتحادیه اروپا حمایت کرد و به این ترتیب پروژه صلاحیت دفاع اروپایی را تایید نمود. با این حال این تصمیم به منزله گسستن انگلیس از اتحادیه آتلانتیک نبوده است . به ویژه آنکه حادثه 11 سپتامبر و قرار گرفتن ملاحظات امنیتی در راس دغدغه های آمریکا بار دیگر دو همیار قدیمی را به یکدیگر نزدیکتر کرد. 

با وجود حمایت انگلیس از آمریکا در مقابل قدرتهای کهن اورپا ( همچون آلمان و فرانسه)، بلر نه تنها اعتقاد به کنار ماندن از اتحادیه را ندارد، بلکه خواستار حضور فعال انگلیس در اتحادیه است . وی حزب محافظه کار را متهم می کند که درصدد بیرون راندن این کشور از اتحادیه است. رهبری حزب کارگر تصور می کرد که آینده انگلیس در اروپا رقم زده می شود و انگلیس باید در قلب اروپا قرار داشته باشد و منافع انگلیس در گرو همکاری تمام عیار با EU  است. بلر خواستار همکاری سازنده با اتحادیه است و البته اختلافات این کشور با اتحادیه را نیز انکار نمی کند.

یک روز بعد از پیروزی حزب کارگر، روزنامه معتبر لوموند در سر مقاله خود نوشت :" به نظر می رسد "دوران نه" در اتحادیه اروپایی که با مخالفت های پی در پی انگلیس عینیت یافت، به پایان رسیده و جان میجر که به "آقای نه" در اتحادیه اروپایی شهرت یافته بود جای خود را به تونی بلر داده است که حداقل می توان گفت به اندازه محافظه کاران مخالف با وحدت اروپا نیست."

با این حال این امیدها با درگرفتن جنگ عراق و شکاف بین کشورهای اروپایی درباره این جنگ بر باد رفت . در این زمان اتحادیه اروپا عملا به دو دسته تقسیم شد کشورهای مخالف جنگ همچون آلمان ، فرانسه و کشورهایی که آمریکا آنها را اروپای قدیم می نامد و کشورهای موافق جنگ از جمله انگلیس و کشورهای جدید الورود اتحادیه اروپایی؛ اروپا در جنگ عراق عملا ضعیف ترین موضع را داشت و این جنگ در حقیقت شکست اروپا در برابر آمریکا به شمار می آمد.

بنابراین در دوره بلر روند گرایش به آمریکا همچنان ادامه داشت و روابط فرا آتلانتیکی یکی از اهداف عمده انگلیس در سیاست خارجی بود . به گونه ای که اوج آن را در حمایت انگلیس از آمریکا در جنگ علیه افغانستان و به ویژه عراق می توان دید .

با وجود مخالفت فرانسه و آلمان قدرتهای دیگر اتحادیه اروپا، حزب حاکم انگلیس یعنی حزب کارگر حمایت همه جانبه ای از آمریکا در حمله به عراق و اشغال این کشور کرد و پس از آمریکا این کشور بیشترین تعداد سربازان را در بصره جنوب عراق دارد . چنین حمایتی همواره توسط مجلس و مردم انگلیس مورد انتقاد بود، اما از نظر اقتصادی، جایگاه انگلیس را اعتلا بخشید و در نتیجه حزب کارگر برای سومین بار نیز در انتخابات این کشور پیروز شد .

انگلیس و ایران  در دوران حکومت بلر

این ضعف کشورهای اروپایی در مدیریت بحران عراق سبب شد آنها تلاش کنند در مسئله برنامه هسته ای ایران نقش فعالتری داشته باشند. انگلیس به همراه فرانسه و آلمان از پایه های اصلی مدیریت بن بست درباره برنامه هسته ای ایران به شمار می آمد . ابتدا در بیانیه تهران این کشورها تلاش کردند ابتکار عمل را به دست گیرند .

شکست بیانیه تهران سبب شد انگلیس و کشورهای اروپایی حمله پیشگیرانه دیپلماتیک را علیه ایران به کار گیرند . در این دوره به نظر می رسید انگلیس بیشتر نقش واسطه را بین آمریکا که مواضع تندتری داشت و اروپا که خواهان حل و فصل دیپلماتیک مسئله بود، ایفا کرد  .

با این حال به نظر می رسد استعفای بلر و روی کار آمدن گوردون براون سبب شود انگلیس نقش کمرنگ تری ایفا کند و از مواضع تند این کشور علیه برنامه هسته ای ایران بکاهند اگر چه انگلیس تلاش خواهد کرد همچنان "روابط ویژه" خود را با آمریکا حفظ کند.

جانشین بلر

روز چهارشنبه روزنامه ایندیپندنت گزارش داد : براون تلاش خواهد کرد تا کمی پس از استعفای بلر در ماه ژوئن، احتمالا از طریق اتحادیه اروپا به طور مستقیم با ایران از طریق گفتگوها درباره آینده عراق تعامل کند.

پس از آنکه دولت جرج بوش رئیس جمهوری آمریکا پیشنهاد گروه تحقیق عراق مبنی بر مذاکره مستقیم با ایران را رد کرد، بلر هیچ واکنشی از خود نشان نداد و با آن مخالفتی نکرد. دولت بوش از آن زمان به بعد تلاش کرده تا رویکرد خود را نسبت به ایران تغییر دهد، اما براون معتقد است که یک حرکت اساسی در جهت تعامل با ایران در خاورمیانه باید به منظور جلوگیری از فاجعه در منطقه ایجاد شود.

تغییراتی که احتمالا براون در سیاست خارجی کشورش در قبال خاورمیانه انجام خواهد داد؛ مورد استقبال رای دهندگان حزب کارگر قرار خواهد گرفت، اما براون شخصا به دوستان صهیونیستی حزب کارگر اطمینان داده که وی با حمایت بلر از حق وجود اسرائیل به عنوان یک کشور جداگانه موافقت نخواهد کرد.