به گزارش خبرنگار مهر، صنعت سدسازی طیف بسیار متفاوتی از انواع سدها را شامل می‌شود. از سدهای Tailings تا سدهای بزرگ چند منظوره و سدهای کنترل سیلاب و سدهای انحرافی همه و همه در مفهوم کلمه سد می گنجند. بر این اساس تعداد سدهای ایالات متحده از نظر مفهومی ۸۰۰۰۰ تا ۲ میلیون سد را می‌تواند شامل شود. قصد داریم سدهای بلند و با حجم بالا که استفاده در هیدروپاور دارند را از نظر پروتکل‌های طرح و ساخت توسط کشور سوئیس و آمریکا مورد ارزیابی فنی قرار دهیم. اما ابتدا باید از سیاست سدسازی و پروتکل‌های در برگیرنده ساخت سدهای بزرگ در ایالات متحده آمریکا شروع کنیم. قبل از ورود به این موضوع اول باید عنوان کنیم این سیاست امروز به دلایل متعددی با شکست رو به رو شده است. قدم به قدم در نقد سیاست سدسازی در امریکا با دلایل شکست این سیاست می‌پردازیم.
حامد محرمی، کارشناس حوزه آب درگفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه پروتکل‌های ساخت سدها در آمریکا طی سال‌های دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی شکل گرفته است، گفت: این پروتکل‌ها باعث شد تا آمریکا طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ میلادی بیشترین و بالاترین حجم سدهای چند منظوره و بزرگ را بسازد. اکنون که سدهای بزرگ ایالات متحده آمریکا به متوسط سنی ۶۰ تا ۷۰ سالگی نزدیک شده اند و برخی منابع از سن بالای ۹۰ سال بیش از ۳۰ درصد از سدها صحبت می‌کنند بررسی تجربه این کشور دستاوردهای ارزشمندی برای ما جهت تبیین سیاست صحیح سدسازی به ارمغان می‌آورد.
سدسازی با هدف تأمین آب کشاورزی
وی افزود: اصولاً سدهای مخزنی بزرگ در آمریکا برای توسعه کشاورزی در پایین دست و ذخیره آب و مهار سیلاب‌ها طرح شده اند. برخی منابع گزارش می‌کنند تنها کمتر از ۱۰ درصد از سدهای هیدروپاور در آمریکا صرفاً برای تولید انرژی در این کشور طرح و ساخته شده اند و اغلب سدهای طرح شده به اهدافی غیر از تولید انرژی ساخته شده اند. می‌توان ادعا کرد در واقع هدف اصلی سیاست سدسازی در این کشور تولید انرژی نیست.
این فعال اکومدرنیست با اشاره به اینکه سدهای چندمنظوره آمریکا همان طور که عنوان شد دارای مخازن بزرگ جهت کنترل سیلاب و مهار و ذخیره کرد جهت کشاورزی هستند، ادامه داد: این موضوع پس از چند دهه باعث شکل گیری نقدهای جدی بر این سیاست شد. برخی سدهای طرح شده مثل «گلن کانیون» به دلیل سطح مخزن بسیار بزرگ و شرایط محیطی بیابانی محیط مناسبی جهت تبخیر از پشت مخزن را فراهم آورد. به طوری که سالانه نزدیک به ۶ درصد آورد سالیانه متوسط رودخانه «کلورادو» توسط مخزن این سد تبخیر می‌شد. این موضوع سبب شد مسئولان سد از بهره برداری سد به خصوص برای هیدروپاور صرف نظر کنند. از این جهت سد تنها جهت کنترل سیلاب کارکرد دارد. پس تبخیر بالا از مخازن بزرگ برخی از سدها امروزه با توجه به افزایش قیمت آب از جمله دلایل عدم مقبولیت سیاست سدسازی آمریکا است.
افزایش سن مفید سدهای آمریکا
وی اظهار داشت: مخازن بزرگ طرح شده روی سدهای آمریکا امروزه با گذشت زمان و بالا رفتن سن برخی از سدها به مشکل جدی مهندسی در این کشور تبدیل شده است. سدهایی با میلیاردها مترمکعب آب اکنون می‌توانند در صورت بروز مشکل تهدیدی علیه شهرهای پایین دست باشند. تهیه گزارش از برخی از سدها در آمریکا توسط دولت ممنوع اعلام شده و برخی به سبب عدم اطمینان در تاب آوری لازم عملاً کارکردی در خصوص مهار سیلاب‌ها نیز ندارند.
به گفته محرمی طبق برآورد برخی منابع بهسازی، سدهای آمریکا به بودجه ۷۰ میلیارد دلاری نیازمند است. با توجه به عدم توجیه اقتصادی برخی از همین سدها اختصاص این بودجه نیز باید با میزان بودجه لازم جهت برداشت سد محاسبه شود. این موضوع سبب شده تا حل این معضل بیش از پیش در آمریکا محل بحث باشد.
انتقال ماهی‌های سالمون به مخازن سدها
این کارشناس انرژی آسیب‌های محیط زیستی در ایالات متحده آمریکا را بیشتر مربوط به سدهای کوتاه دانست که باعث کاهش مساحت زیستگاه ماهی‌های سالمون در ا. متحده شده است و گفت: در آمریکا طبق برآوردی بیش از ۲ میلیون سد وجود دارد که تنها ۸۰۰۰۰ سد را می‌توان سد بزرگ دانست. برخی نهادها در این کشور طی سالیان گذشته اقدام به انتقال ماهی‌های سالمون به پشت مخازن سدهای بزرگ توسط تکنولوژی‌های خاصی کرده اند. در هر حال این موضوع که سدها باعث آسیب به اکوهیدرولوژی می‌شوند جزو آسیب‌های اثبات شده است که در برخی موارد این آسیب‌ها قابل توجه و در برخی موارد قابل چشم پوشی است.
وی ادامه داد: برداشت سدهای کوتاه سیاستی است که توسط برخی نهادها جهت احیای زیستگاه ماهی‌ها در جریان است. ۲ درصد از سدهای بزرگ برداشت شده نیز بیشتر به سبب مشکلات ژئومورفولوژیک و رسوب برداشته شده اند. ما با این مشکل بیشتر در حوضه آبریز دریای خزر دست به گریبان هستیم.
نظر شما