به گزارش خبرنگار مهر، مراسم رونمایی از کتاب "پرونده کاریکاتور" صبح روز گذشته با حضور مرتضی گودرزی دیباج مدیر پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، محمدرفیع ضیایی کاریکاتوریست و مؤلف کتاب و یوسفعلی میرشکاک شاعر و طنزپرداز در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار شد.
"پرونده کاریکاتور" هیچ نمونه‌ای در آسیا و آفریقا ندارد
گودرزی دیباج در ابتدای این مراسم بیان داشت: ما در پژوهشگاه به دنبال طراحی مجموعه‌ای از آثار پایه‌ای و بنیادین در مقولات هنری هستیم که انتشار این کتاب نیز مصداقی از این تلاش است. درباره کاریکاتور نیز ما نیازمند منبعی بودیم که بتواند به سؤالات علاقمندان به اینگونه هنری پاسخ دهد و این کتاب توانایی انجام این عمل را دارد.
این مقام مسئول با تاکید بر این که پژوهشگاه درصدد تدوین مجموعه کارهای تئوریکی در راستای پاسخگویی به نیاز جامعه هنری است ادامه داد: ما به سراغ حوزه‌های تخصصی هنر چون هنر انقلاب، هنر اسلامی و همچنین کاریکاتور رفتیم. این کار در نوع خود اثری بدیع است. تا آن‌جا که همکاران من در پژوهشگاه به تحقیق پرداخته‌اند نمونه‌ای مشابه این کتاب را در کشورهای شرقی، آسیای میانه و همچنین آفریقا نتوانسته‌اند پیدا کنند.
گودرزی در ادامه تصریح کرد: اگر بنا باشد از برخی تعصبات گریخت و خارج از این دسته بندیهای مرسوم از گفتمانهای حاکم بین جناحها رهایی پیدا کرد باید دست به دامان طنز شد. اگر ارزش، حیثیت و قدر طنز را بدانیم بهترین راه برای حل مسائل و تفرقه‌های دنیای معاصر است. کاریکاتور هم همانند حوزه‌های دیگر طنز، نیاز بخش فرهنگی و هنری هر جامعه‌ای است.
"پرونده کاریکاتور" زاده سی سال تجربه من در این حوزه است
محمدرفیع ضیایی کاریکاتوریست و مؤلف کتاب "پرونده کاریکاتور" نیز در این مراسم بیان داشت: کاریکاتور در ایران علیرغم فعالیت زیادی که داشته و دارد بسیار مهجور افتاده است. از منظر تئوریک برای اینگونه هنری کمتر منبع و دستاویزی اعم از کتاب و مقاله وجود دارد. من مسئولیت تالیف این کتاب را به پیشنهاد پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی پذیرفتم.
وی ادامه داد: چندین دهه است که من در حوزه کاریکاتور فعال هستم و مقالاتی نیز در این زمینه نوشته‌ام. ابتدا هدف من این بود که این کتاب در 500 صفحه و قطع A4 منتشر شود اما پس از مدتی دیدم به دلیل وفور مطلب نیاز است که این کار در دو جلد تالیف شد.
ضیایی گفت: در تالیف این کتاب من ابتدا به تعریف واژه کاریکاتور پرداخته‌ام و پس از آن هم به تاریخچه اینگونه هنری پرداختم. در این کتاب همچنین تاریخ کاریکاتور در ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
این کاریکاتوریست اظهار داشت: در بخشی از این کتاب تمامی مجلات و نشریات کاریکاتور ایران و جهان معرفی شده اند. در این کتاب همچنین بیش از سه هزار کاریکاتور نیز آورده شده است. من این کتاب را ثمره 30 سال فعالیتم در زمینه کاریکاتور می دانم.
مؤلف کتاب "پرونده کاریکاتور" با اشاره به اینکه در این کتاب نام کاریکاتوریستهای جوان ذکر نشده است اذعان داشت: قصد دارم در کتاب سوم به فعالیت کاریکاتوریستهای جوان بپردازم. در بعضی از کاریکاتورها به دلیل چاپ سنگی امضای کاریکاتوریستها چندان خوانا نیست در نتیجه در بخش معرفی کاریکاتوریستها به دلیل خوانا نبودن امضای پای آن با مشکلاتی مواجه شدم. این کتاب 1100 صفحه‌ای بیش از هفت مرتبه خوانده شده است.
در ادامه جلسه یوسفعلی میرشکاک شاعر و طنزپرداز، عبدالجواد موسوی طنزپرداز و عضو دفتر طنز حوزه هنری و منصور فارسی کاریکاتوریست و طنزپرداز در یک میزگرد به نقد و بررسی این کتاب پرداختند.
نویسنده قلم رسایی برای بیان مطالبش ندارد
میرشکاک درابتدای صحبتش با اشاره به تعداد کم حضار در این مراسم بیان داشت: این مراسم جلوه بارز مهجوریت فرهنگ است و من را به یاد اولین شب شعر انقلاب اسلامی پس از پیروزی انقلاب می‌اندازد. با اینکه دو ماه برای برگزاری آن شب شعر تبلیغ شد 19 نفر در مراسم حاضر شدند که شامل 17 شاعر و دو شنونده بود.
وی در تبیین این کتاب عنوان کرد: از نظر من این کتاب یک جنگ کاریکاتور است و ویژگی کتابهای مرجع و دایرة‌المعارفی را ندارد. نویسنده کتاب توانایی القای نظرات خود به مخاطب را ندارد. نه تنها ادیبان بلکه هر خواننده‌ای که این کتاب را به دست بگیرد متوجه خواهد شد که نویسنده قلم رسایی برای بیان مطالبش نداشته است.
میرشکاک اظهار داشت: گویا نویسنده هرگز فرصت توجه به زبان و ادبیات فارسی را نداشته است. از نظر من مسئولان نشر این اثر هم قصور کرده‌اند از آن جهت که باید کتاب را پیش از انتشار به یک ویراستار می‌سپردند.
این شاعر در ادامه گفت: مشکل دیگر این کتاب از نظر من در تعاریفی است که ضیایی سعی کرده ارائه کند. وی در تعریف و تبیین تعاریف این کتاب گاهی به فلسفه گریز می‌زند و گاهی به ادبیات سرک می‌کشد. نکته دیگر استفاده نادرست و نابجا از کلمات و واژه‌ها است. برای مثال عبارت "اغراق مبالغه آمیز" که از اساس اشتباه است.
میرشکاک اضافه کرد: از نظر من معرفی مجلات کاریکاتور غربی، کاریکاتوریستهای غربی وهمچنین کاریکاتوریستهای ایرانی کاری هنگفت و قابل ستایش است. من این بخشهای کتاب را درخور و شایسته می‌دانم اما در بخش تعاریف این کتاب اهالی صاحب اهلیت را برمی‌آشوبد و خواننده مبتدی را هم به هیچ طریق مشخصی هدایت نمی‌کند.
"پرونده کاریکاتور" با توجه به شرایط کاریکاتور در ایران یک نقطه عطف است
منصور فارسی طنزپرداز و کاریکاتوریست نیز در این مراسم بیان داشت: با توجه به شرایط کاریکاتور در جامعه امروز ما تالیف این کتاب دو جلدی خود نقطه عطفی به شمار می‌رود که بسیار راهگشا هم خواهد بود. بسیاری از تنگ‌نظریهای موجود باعث می‌شود که نویسنده و هنرمند سختی کار در تنش بماند و نه تنها کار را ادامه ندهد بلکه آن را اصلاح هم نکند.
وی ادامه داد: از نظر من کاریکاتور طنز ترسیمی نیست بلکه پدیده‌ای است حاوی هجو، هزل و طنز. ما گاهی در کاریکاتور با هجو هم روبروییم. بسیاری از کاریکاتورها فقط قصد عیب‌جویی دارند و هجوآمیزند اما بعضی کاریکاتورها با زبانی نرمتر و هنرمندانه به بررسی مسائل می‌پردازند.
فارسی با انتقاد از بررسی واژگانی واژه کاریکاتور در این کتاب بیان داشت: از نظر من اینکه بیاییم و از روی واژه به مفاد چیزی پی ببریم کار صحیحی نیست. همچنین تحلیل نویسنده درباره کاریکاتور از عصر گوتنبرگ و عصر چاپ نیز تحلیل درستی نیست از آن جهت که کاریکاتور پیشینه‌ای قدیمی دارد.
بسیاری از احکامی که در کتاب صادر می‌شود به راحتی نقض می‌شوند
عبدالجواد موسوی طنزپرداز و عضو دفتر طنز حوزه هنری نیز در این میزگرد گفت: من با عنوان این کتاب موافق نیستم. از آن جهت که این کار را یک پژوهش درخور در این باره می‌دانم. لفظ پرونده بیشتر کاری مطبوعاتی را در ذهن متبادر می‌کند.
وی ادامه داد: در این کتاب گاهی تعاریف به صورتی کاملاً مطلق ارائه می‌شوند که از نظر من کار صحیحی هم نیست. از سوی دیگر بسیار راحت و سریع درباره موضوعات احکامی صادر می‌شود که به راحتی می‌توان نقیض آنها را ارائه کرد. صرف نظر از این مسائل مبانی به صورتی درخور در این کتاب عرضه می‌شوند.
موسوی گفت: در تالیف این کتاب به هیچ وجه در معرفی کاریکاتوریستها سیاسی برخورد نشده است و کاریکاتوریستها فارغ از رویکردهای سیاسی‌شان معرفی شده‌اند.
نظر شما