لزوم عبرت گرفتن از سرگذشت اقوام گذشته/ رمضان، فرصتی برای تفکر

به گزارش خبرنگار مهر، آیت‌الله سیدمحمدتقی مدرسی از مراجع تقلید شیعیان در کربلای معلی در ششمین جلسه تفسیر و تدبر سوره ابراهیم در ماه مبارک رمضان که ۱۳ اردیبهشت‌ماه با تدبر در آیات هشتم و نهم این سوره مبارکه از برنامه «زلال سخن» شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد، گفت: در آیه ۸ سوره ابراهیم خداوند متعال می‌فرماید: «وَقَالَ مُوسَی إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَمَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمِیدٌ»؛ حضرت موسی (ع) به بنی‌اسرائیل گفت: اگر همه بشر کافر شوند، بشوند؛ چون خدا احتیاجی به عبادت شما ندارد و خدا هم غنی و هم حمید است.

وی ادامه داد: غنی کسی است که امکانات داشته باشد؛ ولی غنی گاهی حمید می‌شود، که گاهی کار خوب می‌کند که مردم او را سپاسگزاری کنند و خدا در عین اینکه غنی است، حمید هم هست و به ما لطف دارد.

علت چرایی اهمیت و دانستن قصص قرآنی و سرگذشت اقوام گذشته

مؤلف تفسیر هدایت به علت اهمیت دانستن قصص قرآنی و سرگذشت اقوام گذشته اشاره و بیان کرد: در آیه بعد خداوند می‌فرماید: «أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَبَأُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِینَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَا یَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ جَاءَتْهُمْ»؛ خداوند این حقیقت را در قالب مثال بیان می‌کند و چند قصه از اقوام گذشته می‌گوید. سرگذشت قوم نوح، عاد و ثمود را بیان می‌کند و بعد خدا می‌فرماید: اقوام دیگری هم بودند و کسی از شما نمی‌داند، این دیگران که بودند!

وی ادامه داد: پیغمبران آمدند و معجزه هم داشتند تا مردم به خدا ایمان بیاورند، اما آنها قبول نکردند و خدا هم عذاب بر آن اقوام گذشته نازل کرد. و بعد از عذاب و نابودی این اقوام و تمدن‌ها هیچ اتفاقی هم برای خدا نیفتند و مثلاً نقصی برای خدا و مملکت خدا و مخلوقات خدا ایجاد نشد و آنها رفتند و اثری از آنها باقی نماند. و خداوند این قصص را برای ما بیان می‌کند که ما مثل آنها نشویم و از سرگذشت اقوام گذشته درس عبرت بگیریم.

آیت‌الله مدرسی بحث گفتمان بین انبیا و امم گذشته را برای ما بسیار با اهمیت دانست و گفت: علت این اهمیت دانستن سرگذشت امم گذشته به این دلیل است که این وسوسه‌هایی که آنها داشتند اکنون همان وسوسه‌ها در دل ما هم هست! این اقوام در یک جا و یک زمان نبودند، بلکه در جاهای مختلفی زندگی می‌کردند. قم نوح در بابل، قوم عاد و ثمود اطراف جزیره العرب، فرعونیان در مصر بودند و هر کسی در جاهای مختلف زندگی می‌کردند.

وی ادامه داد: اما یک چیز مشترک داشتند و این چیز مشترک جز سرشت بشر است و امروز هم هست و با گذشته فرق نمی‌کند و آن این است که شیطان یکی است و وسوسه‌های شیطان هم یکی است، و وسوسه‌های در دل این اقوام گذشته با وسوسه‌های دل ما هم یکی است و امروز شیطان همان شیطان و وسوسه‌های دل ما هم همان وسوسه‌ها است.

لزوم عبرت گرفتن از سرگذشت اقوام گذشته

این مرجع تقلید با تأکید بر لزوم عبرت گرفتن از سرنوشت امم گذشته، گفت: پس خواندن و دانستن این قصص برای ما مفید است و باید از آن درس عبرت بگیریم. آن وسوسه‌هایی که آن روز شیاطین در بین بشر منتشر می‌کردند، امروز هم شیاطینی هستند که از راه‌های جدید از جمله اینترنت، ماهواره، فضای مجازی، رادیو و تلویزیون‌های اجنبی همان وسوسه‌ها را پخش می‌کنند. از این جهت باید از این قصص و سرنوشت امت‌های گذشته عبرت بگیریم.

آیت الله مدرسی با اشاره به آیه ۹ سوره ابراهیم، که خداوند می‌فرماید: «جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّنَاتِ»، گفت: خداوند پیغمبران را فرستاد، اما پیغمبران دست خالی نیامده اند و با خود بینات آوردند. حالا یکی عصا آورد، دیگری کشتی آورد و یکی ناقه آورد و هر کس یک بی نه ای داشت که مهمترین بینات با وجدان مردم سخن گفتن وعقل آنها را برانگیختن بود. و این بینه مهم انبیا است که با عقل با مردم سخن می‌گویند. انسان اگر تعصب نداشته باشد و کهنه پرست نباشد و نگوید پدران ما چه بودند و چه گفتند؟! و به حقایقی که انبیا بیان فرمودند فکر کنند، می‌بینند این بیانات خیلی واضح است و همه عقل‌ها سریع به این حقایق می‌توانند برسند.

وی ادامه داد: اما در ادامه این آیه خداوند می‌فرماید: «فَرَدُّوا أَیْدِیَهُمْ فِی أَفْوَاهِهِمْ وَقَالُوا إِنَّا کَفَرْنَا بِمَا أُرْسِلْتُمْ»، به جای اینکه آنها به حرف رسولان گوش کنند و به خدا ایمان بیاورند، یک حرکات غریبی از آنها سر زد و دستهای خود را به خاطر اعتراض روی دهان‌های خود گذاشتند و بعد گفتند اصلاً ما کافر هستیم و نمی‌خواهیم ایمان بیاوریم! در این قسمت از آیه که خدا می‌فرماید: «فَرَدُّوا أَیْدِیَهُمْ فِی أَفْوَاهِهِمْ»، بیش از هشت قول بین مفسرین است و معمولاً همه اقوال هم به یک چیز اشاره می‌کند.

اهمیت بیداری وجدان در انسان

آیت الله مدرسی با اشاره به اهمیت وجدان درونی انسان اظهار کرد: این بحث در خاتمه آیه مهم است که خداوند می‌فرماید: «وَإِنَّا لَفِی شَکٍّ مِمَّا تَدْعُونَنَا إِلَیْهِ مُرِیبٍ»، بعد از اینکه کفر ورزیدند، تازه می‌گویند: ما شک داریم! ما نمی‌توانیم باور کنیم و شک داریم! اصلاً این شک ما این طور نیست که در یک لحظه یا دو لحظه باشد، این شک همیشه هست. کفر مثل سیاهی می‌ماند که بالاتر از سیاهی رنگی نیست. اما با اینکه گفته بودند ما کافر هستیم، اینک می‌گویند ما شک داریم! در درون خودشان یک جنگی بین وجدان و عقل و بین شهوات‌شان ایجاد شد که باعث این شک شد. معلوم است اینها نتوانستند مسئله را هضم کنند که حرف انبیا را قبول نکنند!

وی ادامه داد: من می‌خواهیم از این بخش آیه یک پیامی را استفاده و کسب کنم و در اینجا این است که وقتی انسان حقیقت را درک کرد، باید تصمیم بگیرد و آن حقیقت را قبول و باور کند و شک نکند. همچنین که از روایت به دست می‌آید، حضرت علی (ع) فرمودند: علم خود را جهل و یقین خود را شک مپندارید. چون دانستید، عمل کنید و چون یقین کردید، پای پیش نهید. وقتی علم دارید، کاری نکنید که عملتان جهل باشد! عالمی که علم دارد و به علم خود عمل نمی‌کند، با یک جاهل چه فرقی دارد؟ وقتی به یقین رسیدید، اقدام کنید و جلو بروید که اگر جلو نرفتید به شک می‌رسید.

ماه رمضان فرصتی برای تفکر و اندیشیدن

این مرجع تقلید در پایان سخنانش گفت: در سیره زندگی بعضی از اولیا آمده که ماه رمضان، ماه تفکر است. سعی کنید در این ماه مبارک رمضان در خودتان و در دیگران فکر کنید. به خودتان برگردید و فکر کنید که چه هستید؟ چه بودید و چه شدید؟ ماه رمضان ماه رحمت الهی است، ماهی است که شیطان در غل و زنجیر است و یک مقدار ما آزاد هستیم و می‌توانیم فکر کنیم.