گلبن آغازگر پژوهش درباره تطور شعر فارسی است / گردآوری سفرنامه ها تاریخ ایران را شناختنی تر می کند

به گزارش خبرنگار مهر، در این مراسم مهیار خلیلی (پسر عباس خلیلی پژوهشگر) در سخنانی به دو کتاب گردآوری مجموعه مقالات " ملک " و " یادنامه فردوسی " پرداخت و گفت: این کتاب ها گرچه امروز ممکن است جالب توجه نباشند، اما در سال های آغازین انتشار بسیار مورد توجه بودند. گلبن مجموعه مقالات مفصل دیگری را هم با عنوان تطور شعر فارسی گردآوری کرده که متاسفانه کسی تاکنون به سراغ آن نرفته است تا از روی آن تغییرات در شعر فارسی را به رشته تحریر درآورد.

وی سپس به جدل نوشتاری احمد کسروی و ملک پرداخت و افزود: نقد مرحوم ملک بر مقاله شیر و خورشید کسروی، در آن سال ها دشمنی بین این دو نفر را دامن زد و این مقالات در کتابی که گلبن پدید آورده آمده است.

فرزند عباس خلیلی سپس به سابقه فعالیت های پدرش اشاره کرد و گفت: او پس از بازگشت از عراق در روزنامه " رعد " سید ضیاء الدین و سپس در روزنامه " اقدام " مشغول به کار شد و نثر بسیار تندی داشت. در سال 1304 کتاب " روزگار سیاه " را نوشت که می توان گفت نخستین پژوهش درباره زجر زنان ایرانی بود که بعدها به زبان روسی ترجمه شد. گلبن با تلاش بسیار مجموعه آثار او را در پنچ مجلد گردآوری کرده است که یک جلدش منتشر شده و چهار جلد دیگر نیز در حال انتشار است.

مهدی ابراهیمی از همراهان قدیمی گلبن نیز به شرح جدایی طولانی مدت اش از وی پرداخت و گفت: نخستین آشنایی ام با گلبن در سال های 40 و 41 و در انجمن ادبی ایران در خیابان منیریه برمی گردد. اما از سال 43 که با کمک روزنامه کیهان توانستم برای ادمه تحصیل به آمریکا بروم تا 38 سال بعد دیگر گلبن را ندیدم و این در حالی بود که جدایی ما خواست هیچکدام از ما نبود.

وی ادامه داد: در این مدت برخی به من اطلاع دادند که گلبن درگذشته است اما بعدها دریافتم که او نه تنها فوت نکرده بلکه در انزوای خود سرگرم پژوهش و تحقیق است و خوشبختانه سال گذشته توانستم یار دیرین خود را در تهران ملاقات کنم. 

ع. روبخشان ویراستار کتاب " یونانیان و بربرها " نیز در این مراسم گلبن را پیشگام در تصحیح سفرنامه ها خواند و گفت: اهمیت سفرنامه همانطور که خود وی گفته در این است که سفرنامه بخش مهمی از منابع تاریخ ایران را نشان می دهد.

وی در یک تقسیم بندی سفرنامه ها را به دو گونه متفاوت تقسیم کرد و گفت: برخی سفرنامه ها را ایرانیان نوشته اند و برخی دیگر را بیگانگانی که به ایران سفر کرده اند. سفرنامه نویسی به زبان فارسی از قرن پنجم به بعد آغاز شد.

این پژوهشگر، توجه بیش از حد به سفرنامه ها را از ویژگی های آثار گلبن دانست و اضافه کرد: این مقوله در میان آثار گلبن جایگاه نخست را دارد چرا که تاکنون بیش از 15 سفرنامه را تصحیح و چاپ کرده است که در این میان می توان به سفرنامه سیف الملک به روسیه در سال 1271 هجری قمری سفرنامه صنیع الدوله (اعتماد السلطنه) به تهران و سفرنامه خسرو میرزا نوه فتحعلی شاه، به پترزبورگ اشاره کرد. به جرات می توان گفت که با خواندن این سفرنامه ها با تمامی جنبه های تاریخ ایران آشنا می شویم.  

سپس احمد شکیب آذر پژوهشگر و همکار محمد گلبن در سخنانی کوتاه به ویژگی های شخصیتی وی پرداخت و گفت: سختکوشی، پشتکار، پایداری و هدفمندی از ویژگی های برجسته گلبن است. او روزها کار می کرد و معیشت خانواده اش را تامین می کرد و در فرصت های دیگر مطلعه می کرد. به همین دلیل هر چقدر فرصت آزاد داشت، آن را صرف مطالعه می کرد.

در مراسم شب گلبن پیام قمر آریان (همسر عبدالحسین زرین کوب) و ناصر الدین پروین از دوستان و همکاران وی نیز قرائت شد.

در پایان نیز محمد گلبن ، پژوهشگر در حوزه تاریخ مطبوعت و مشروطیت ایران در سخنانی کوتاه که با ابراز احساسات حضار روبرو شد، از برگزارکنندگان مراسم قدردانی کرد و گفت: به نظر من کسی که با علاقه درباره کشورش شروع به پژوهش می کند، کوتاهی اش نابخشودنی است و من سعی کرده ام کوتاهی نکنم و تا جایی که توانستم به اعتلای فرهنگ کشورم پرداختم و داوری را واگذار می کنم به استادان.

گفتنی است در شب نکوداشت محمد گلبن که در آن بسیاری از پژوهشگران حوزه تاریخ، ادبیات و سیاست از جمله جلال خالقی مطلق، هرمیداس باوند، فرید قاسمی، اسدالله امرایی، دکتر سبحانی و ... حضور داشتند، فیلمی مستند از فعالیت های پژوهشی وی در عرصه های مختلف برای حضار به نمایش درآمد.