غفلت از نقش سمن‌ها در توسعه بخش کشاورزی استان گیلان

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- مریم ساحلی: کشاورزی گیلان نیازمند فعالیت تشکل‌های مردمی است. ضرورت ایجاد سازمان‌های مردم نهاد، فعالیت‌های داوطلبانه و مشارکت‌های اجتماعی در مسیر توسعه بر همگان آشکار است. بی تردید حفظ منابع موجود، بهره مند شدن صحیح از ظرفیت‌ها، کاهش مشکلات در عرصه‌های گوناگون، تلاش برای ارتقای کیفیت زندگی، تحقق مطالبات مردمی و قدم برداشتن در مسیر توسعه پایدار در گرو فعالیت سمن‌های کارآمد است.

۲۲ مرداد ماه عنوان روز ملی تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی را بر تارک خود دارد. از این رو بر آن شدیم تا نگاهی داشته باشیم به نقشی که تشکلهای مردمی می‌توانند در توسعه کشاورزی به ویژه در استان گیلان داشته باشند.

کشاورزی از ارکان اصلی اقتصاد گیلان به شمار می‌رود و زندگی بسیاری از گیلانیان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به آن وابسته است. اما آنچه که در این حوزه باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، فعالیت تشکل‌های مردمی در راستای توسعه، کاهش مشکلات موجود در عرصه کشاورزی استان و بهبود معیشت کشاورزان است.

فعالیت بیش از ۱۵ هزار سازمان مردم نهاد در ایران

یکی از اعضای رسمی هیئت مؤسس کانون حمایت و توسعه کشاورزی گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سازمان‌های مردم نهاد یا سمن‌ها، به سازمان‌هایی هستند که به صورت داوطلبانه، غیردولتی، غیرانتفاعی، عام المنفعه و خیرخواهانه تشکیل و دارای فعالیت غیرسیاسی هستند.

حمید غلامی با بیان اینکه در واقع غیرسیاسی بودن این تشکل‌ها از خصوصیات اصلی آنها به لحاظ ماهیت تشکیل است، گفت: بدیهی است که همه سمن‌ها و یا NGO ها در قالب یک چارچوب و نظام قانونمند تدوین شده‌ای در هر کشوری مجوز تأسیس و فعالیت می‌گیرند. فعالیت تشکل‌ها و سمن‌ها در ایران نیز تقریباً از دهه ۷۰ به صورت مشخص و رسمی آغاز شد.

غلامی با اشاره به اینکه تا قبل از انقلاب اسلامی در ایران حداکثر ۵۰۰ تشکل یا سمن مردم نهاد وجود داشت، گفت: فعالیت بیش از ۱۵ هزار سازمان مردم نهاد غیر دولتی از افتخار نظام جمهوری اسلامی ایران باشد که این سازمان‌ها به دنبال مطالبات مردمی در جامعه هستند.

وی ادامه داد: البته در کشورهای توسعه یافته مدنی به ازای هر ۱۰۰ نفر جوان یک سازمان مردم نهاد یا سمن در جامعه وجود دارد ولی در ایران این آمار به ازای هر ۴۰ تا ۵۰ هزار جوان است قطعاً افزایش حمایت دولت در توسعه و افزایش نهادهای مردمی تأثیرگذار خواهد بود در ایران به ازای هر ۴۰ تا ۵۰ هزار جوان یک سمن و یا نهاد مردمی است.

غلامی با تأکید بر اینکه تقویت و حمایت از این تشکل‌ها باید در دستور کار همگان و از جمله نهادهای حکومتی و به ویژه دولت قرار گیرد، ادامه داد: سمن‌ها یا تشکل‌های مردم نهاد به معنای واقعی چشم بینا، زبان گویا و بازوی توانا و مشترک بین مردم و دولت‌ها بوده و باید باشند.

نقش سمن‌ها در کشاورزی گیلان

وی در ادامه با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین نقش‌ها و کارکردهای سمن‌ها، ارائه اطلاعات دقیق و موثق و تحلیل‌های مناسب و غیر مغرضانه از سطوح مختلف جامعه به دولت‌ها و برعکس انتقال و مشارکت دادن راهکارهای مسئولان به مردم در جامعه است، گفت: یکی از مشکلات عمده دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی عدم شناخت دقیق و صحیح از سطوح مختلف اقشار جامعه و یا تحلیل‌های نادرست و غیرمنصفانه است که یقیناً سمن‌ها این خلأ را به خوبی پر خواهند کرد.

غلامی به نقش سمن‌ها در بخش کشاورزی اشاره کرد و افزود: در مناطق روستایی که به عنوان قطب تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شوند و نقش و سهم بسیار مهمی هم در تولید ناخالص ملی، اشتغال، تأمین نیازهای غذایی و امنیت غذایی دارند و مهم‌تر از همه محل سکونتگاهی جمعیت فعال روستایی و تولیدکننده محصولات کشاورزی است؛ سمن‌ها یا تشکل‌های مردم نهاد، نقش و اهرم بسیار مهم و برجسته ای در توسعه بخش کشاورزی و زیر بخش‌های آن در کشور و استان گیلان است.

وی تأکید کرد: یکی از استراتژی‌ها و راهبردهای مؤثر جهت توسعه همه جانبه و پایدار بخش کشاورزی در مناطق روستایی، استفاده از مشارکت و توانمندی‌های مردم به خصوص روستاییان و تولید کنندگان بخش کشاورزی در امور زیربنایی و توسعه مناطق روستایی در همه ابعاد اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی بوده و یکی از مهم‌ترین ابزار اصلی در توسعه مناطق روستایی همین بهره گیری از پتانسیل‌های سمن‌ها و تشکل‌های مردم نهاد است.

غلامی در ادامه با بیان اینکه کاستی‌ها، چالش‌ها، مشکلات و مهم‌تر از همه نیازها و خواسته‌های روستاییان و تولیدکنندگان بخش کشاورزی در موضوعات مختلف و متنوع بومی و محلی، با زبان گویای سمن‌ها و تشکل‌های مردم نهاد به مسئولان و متولیان بخش کشاورزی انتقال می‌شود، تصریح کرد: پس از اخذ نتیجه و مشخص شدن راهکارهای حل مشکلات و چالش‌ها، دوباره از طریق همین سمن‌ها به عنوان بازوان دولت در بین مردم و برعکس بازوان مردم در دستگاه‌های دولتی، می‌توانند با مشارکت گرفتن از مردم و روستاییان مشکلات حل شود.

وی با اشاره به اینکه سمن‌ها باید نقش دوطرفه بین مردم و دولت‌ها داشته باشند تا از کوچک‌ترین مشکلات و مسائل تا بزرگترین آنها از کف جامعه به دستگاه‌های دولتی انتقال داده شود سمن‌ها باید نقش دوطرفه بین مردم و دولت‌ها داشته باشند تا از کوچک‌ترین مشکلات و مسائل تا بزرگترین آنها از کف جامعه به دستگاه‌های دولتی انتقال داده شود و از سویی راهکارهای دولتی نیز از بالا به مردم برای حل معضلات منتقل شود، ادامه داد: در واقع این نقش دوطرفه را تنها سمن‌ها می‌توانند بخوبی ایفا کنند، البته اگر از لابی گری‌ها و ورود به عرصه‌های سیاسی بپرهیزند.

عضو هیئت مؤسس کانون حمایت و توسعه کشاورزی گیلان با بیان اینکه بی تردید برای احیا و توسعه پایدار و همه جانبه بخش کشاورزی در روستاها، نیازمند تشکل‌های داوطلبانه مردم نهاد اما تخصصی و طبقه بندی شده با توجه به اهداف و شرح وظایف آنان در بخش‌های مختلف نظیر کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی هستیم و خواهیم بود، اظهار کرد: سمن‌ها و تشکل‌های مردم نهاد بهترین و والاترین جلوه و افق مشارکت، همکاری و تعامل بین مردم و دولت است؛ به طوری که این دو در کنار هم موجبات توسعه بخش کشاورزی و متعاقب آن توسعه مناطق روستایی در کشور خواهند شد.

دولت به تنهایی قادر به حل مشکلات کشاورزان نیست

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سازمان غیر دولتی یا سازمان مردم‌نهاد (NGO) انجمن یا مؤسسه‌ای است که به طور مستقیم جز ساختار دولت نبوده و اما واسطه بین مردم و قوای حاکم و حتی خود جامعه است. سازمان‌های غیر دولتی برای رسیدن به اهداف گوناگونی فعالیت می‌کنند. جلب مشارکت مردمی››، بسیج منابع››، نظارت عمومی و ارزیابی از مهمترین کارکردهای سازمان‌های مردم نهاد است.

محمود هوشیار فرد با اشاره به اینکه امروزه مدیریت و هدایت زنجیره مهم تولید تا مصرف و فرآیندهای حاکم بر آن در جهان از اهمیت بسیار زیاد و جایگاه غیرقابل انکاری برخوردار است، افزود: متأسفانه ضعف مدیریت تولید بهنگام و متناسب با نیاز، فقدان بسته‌بندی‌های مناسب و استاندارد و شرایط نامناسب نگهداری محصولات کشاورزی و … منجر به هدر رفتن بخش قابل توجهی از دسترنج تولیدکننده در فرآیند نامناسب تولید تا مصرف می‌شود.

وی با بیان اینکه دولت به تنهایی قادر به حل مسائل کشاورزی نیست و لذا سازمان‌های مردم نهاد در این حوزه می‌توانند بسیاری از مسائل و مشکلات عرصه کشاورزی را سر و سامان دهند، گفت: در فضای کنونی کشور نیاز به سازمان‌های مردم نهاد به شدت احساس می‌شود. بنابراین باید به توسعه کمی و کیفی آنها توجه داشت و دستگاه‌های اجرایی فعال در عرصه کشاورزی استان از ظرفیت این سازمان‌ها استفاده کنند. آنچه دولت در نظر دارد حمایت از تشکل‌ها و تعاونی‌ها است تا با کوچک سازی بدنه خود بخشی از اقدامات را به بخش خصوصی واگذار کند.

نقش سمن‌ها در مدیریت زنجیره تولید تا مصرف محصولات کشاورزی

وی با بیان اینکه کاهش فاصله تولید تا مصرف بخش کشاورزی در دستور کار دولت یازدهم و دوازدهم قرار دارد، اضافه کرد: متأسفانه به دلایل مختلف فضای همدلی میان سازمان‌های مردم نهاد و دستگاه‌های دولتی کمرنگ است که باید این فضا مجدداً احیا شود.

هوشیار فرد با اشاره به دو تا چهار برابری فاصله قیمتی عرضه تا مصرف محصولات کشاورزی، گفت: تشکل‌های فعال در حوزه کشاورزی می‌توانند با برنامه ریزی علمی و توجه به بازار مصرف وارد عرصه مدیریت محصولات کشاورزی در تمام زمینه‌ها از قبیل تاًمین نهاده‌ها، گردش نقدینگی، صنایع تبدیلی و بازار رسانی شده و از تولید و عرضه محصولات به بازار حمایت و آنها را مدیریت کنند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر دامداران به دلیل مشکلات تأمین علوفه مورد نیاز خود و کاهش هزینه‌های تولید نوعاً مجبور می‌شوند که دام‌های پروار شده خود را زودتر به کشتارگاه انتقال دهند، همچنین، مهمترین دلیل فاصله قیمتی بین تولید و مصرف شیر، هزینه بالای حمل و نقل و فسادپذیری محصول است. در این عرصه هم تشکل‌ها قادر هستند با مدیریت نهاده‌ها باعث بهبود و اصلاح شکاف در قیمت خرید و فروش تولیدات کشاورزی، تأمین نیاز داخلی و کاهش واردات شوند.

محقق و پژٰوهشگر گیلانی تأکید کرد: برای منطقی‌تر شدن فاصله تولید محصول کشاورزی تا بازار، باید اتحادیه‌های تولیدی حضور قوی‌تری در بازار داشته باشند، غیر منطقی بودن فاصله قیمت تولید تا بازار به علت ضعف تولید کنندگان و تشکل‌های تولیدی در زمینه ورود به بازار و فعالیت دلالان و واسطه‌ها است.

وی افزود: ورود تشکل‌های غیر دولتی می‌تواند فرصت‌های مناسبی را نصیب تولیدکنندگان بخش کشاورزی کند تا با کمک و همکاری آنان با شرایط مناسب‌تر و واقع‌گرایانه‌تری بتوانند اقدام به تولید و عرضه محصولات کشاورزی و دامی به دور از رفتارهای واسطه گرایانه و غیراقتصادی کنند.

هوشیار فرد اظهار کرد: در واقع کوتاه کردن این زنجیره‌ها با حضور سازمان‌های مردم نهاد و هدایت و مدیریت مناسب نهادهای حاکمیتی، می‌تواند به ایجاد بسترهای لازم و مناسب برای به وجود آوردن جریان سالم تجاری میان تولیدکننده تا مصرف‌کننده کمک کرده و امکان تولید و عرضه مناسب کالا و خدمات را در یک فرآیند سالم اقتصادی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده فراهم سازد.

وی یادآور شد: البته انجام این فعالیت مهم، حساس و بزرگ مستلزم ایجاد زیرساخت‌های مناسب و مطلوب برای مدیریت شبکه تولید تا مصرف است.